خاطرات آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای ـ جلد اول
نخستین جلد از کتاب «خاطرات آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای» به قلم مشترک جواد کامور بخشایش و جواد عربانی تدوین شده است. تدوینگران در پیشگفتار کتاب درباره اهمیت نگارش خاطرات آیت‌الله محمد خامنه‌ای، به برادر بودن ایشان با رهبر معظم انقلاب اشاره کرده‌اند و نوشته‌اند: «او از شخصیت‌های مهم انقلاب و از نقش‌آفرینان نهضت به شمار می‌رود و بی‌تردید جنس خاطرات چنین شخصیتی بسان حریر ارزشمندی است که در تبیین ابعاد انقلاب جایگاه ویژه‌ای دارد.»
بنا بر آن‌چه در پیشگفتار کتاب آمده است، آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای ساده، صمیمی و در عین‌حال صریح حرف می‌زند اما تدوینگران با آن‌که او را به مثابه یک فیلسوف و نتیجه‌گیری‌هایش را منحصر به‌فرد و آموزنده می‌دانند، دست از مستندسازی و انطباق خاطرات راوی با مستندات تاریخی نکشیده‌اند و یادآور شده‌اند که «پاورقی‌ها نتیجه‌ی این تلاش‌هاست با ارائه‌ی تازه‌ترین اطلاعات درباره وقایع تاریخی، زندگی افراد و معرفی برخی زمان‌ها و مکان‌ها.»
در ادامه، سید محمد خامنه‌ای در بخشی با عنوان «سخن راوی» مخاطب را مَحرم قرار داده و دلایل پرداخته شدن به خاطرات و زندگی‌نامه‌اش را شرح داده است. ایشان، با اشاره به اصرار مرکز اسناد انقلاب اسلامی برای ثبت خاطراتش و امتناع خود از این امر، می‌نویسد: «سرانجام به سبب ملاحظه‌ی تحریفاتی که در نوشته‌های متفرقه‌ای که در یمین و یسار ملاحظه می‌شد و بیم تحریف تاریخ می‌رفت، تسلیم دعوت‌کنندگان به مصاحبه شدم.»
فصل آغازین کتاب، شجره‌نامه مبسوطی از خانواده حسینی خامنه‌ای است که طی آن مواردی چون ویژگی‌های اخلاقی و مَنِشی پدرشان «آیت‌الله سید جواد حسینی خامنه‌ای»، مادرشان «سیده خدیجه میردامادی»، اولین مدرسه آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای، معمم شدن، عشق ایشان به مطالعه در دوران نوجوانی، از حجاز تا عراق با پدر و تشویق به تحصیل در قم آمده است.
مدرسه ی نواب مشهد- 1328
ایستاده از سمت راست: مرحوم بختیاری،شناخته نشد،شیخ رحمت الله فشارکی،سعیدی شاهرودی،سیدحسن ابطحی
نشسته : آیت الله سیدمحمدخامنه ای،کفاش،شناخته نشد،بختیاری
مدرسه ی نواب گل سر سبد مدارس علميه ی مشهد بود. ..، اين مدرسه در بالا خيابان (خيابان شيرازي امروزي) و در كنار دو مدرسه ی كوچك ديگر واقع بود.
تدوینگران تنها خاطرات کلی از زندگی آیت‌الله سید محد خامنه‌ای را نیاورده‌اند بلکه به جزییات هم توجه داشته‌اند به گونه‌ای که مخاطب با شیوه تربیتی کودکان در یک خانواده روحانی و نیز شِمایی کلی از جامعه زمان جوانی برادران «خامنه‌ای» آشنا می‌شود.
همچنین دومین فصل کتاب را به عنوان «در جست‌وجو و احیای هویت دینی» اختصاص داده‌اند. این فصل در ابتدا عزیمت آیت‌الله خامنه‌ای به شهر قم در تعطیلات تابستان 1334 را شرح می‌دهد و در ادامه به نحوه سکونت یافتن او، آشنایی با دوستانش چون آیت‌الله سید مصطفی خمینی، نظام‌الدین قمشه‌ای، سید جلال آشتیانی و صادق خلخالی، نحوه حضور در نخستین کلاس‌های حوزوی و استادان ایشان در این دوره‌ها، اهتمام برای نگارش دایرةالمعارف علوم اسلامی، ازدواج و برخی مسایلی که در حین آن وجود داشت می‌پردازد.
مخاطب در این فصل ضمن آن‌که شیوه تحصیل آیت‌الله خامنه‌ای در شهر قم را از نظر می‌گذراند، با مطالعه خاطراتی، با برخی مشکلات حوزویان در دوران پیش از انقلاب هم آشنایی نسبی می‌یابد. در ادامه، این فصل به برخی از تکاپو‌های اجتماعی آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای جوان، مانند تاسیس موسسه خیریه علوی، تلاش برای تاسیس مدرسه دخترانه و تلاش نافرجام در تاسیس تعاونی طلاب هم اشاره شده است.
«پویایی در زلال جاری نهضت» عنوان سومین فصل کتاب است و در ذیل عنوان دیگر «امام خمینی؛ بیت آیت‌الله بروجردی و فضای بسته حوزه‌ی قم» از همان ابتدا، زمینه‌های شکل‌گیری نهضت امام خمینی(ره) را برای مخاطب آشکار می‌شود. آیت‌الله خامنه‌ای شکل‌گیری این نهضت را از هنگام وفات آیت‌الله‌العظمی بروجردی و مرجعیت امام خمینی(ره) و از آن پس شرح داده و در این میان به واکنش بازاریان به مرجعیت امام (ره) و موضع‌گیری‌های شدید آنان در برابر مسایل سیاسی مهم آن دوران هم اشاره شده است.
عده ای از طلاب مشهد در جریان سفرشان به قم برای حضور در مراسم چهلم آیت الله بروجردی .
از راست: دوتن از معتمدین بازار مشهد ، آیت الله سید محمد خامنه ای ، سیدجعفر طباطبایی قمی ( پسر کوچک آیت الله حسین طباطبایی قمی ) ، آیت الله سیدعلی خامنه ای ، شیخ عبدالله واعظ یزدی ، شیخ محمد فرید نهاوندی.
بعد از بسيج و آماده‌سازي و عزيمت گروه طلاب مشهدي و خراساني، خود من در قم طلاب خراساني را جمع كرده و براي استقبال از هيئت طلاب مشهد آماده شديم.
در لابه‌لای بیان خاطرات سیاسی به خاطرات شخصی و نگرش آیت‌الله خامنه‌ای به مسایل پیرامونش هم توجه شده که این امر بر جذابیت و روان بودن مطالب کتاب افزوده است. سربازگیری طلاب، حمله رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه، بروز قیام 15 خرداد و فعالیت امام(ره) علیه کاپیتولاسیون هم از دیگر مطالب فصل سوم کتابند.
«خاطرات آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای» در چهارمین فصل به «تاریک روشنای مبارزه» پرداخته است. این فصل از کتاب با «تشکیل گروه زیرزمینی یازده‌نفره» آغاز شده است که با ایده آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای که بر حسب عادت خود کتابهای انقلابی و چریکی بسیاری مطالعه کرده بود شکل گرفت. این گروه اساسنامه‌ای هم داشت که در کتاب به تمام فصل‌ها و بند‌های آن اشاره شده است.
زندگی مخفی آیت‌الله، تحصیل در دانشکدهی حقوق، فعالیتهای سیاسی و فرهنگی در دانشگاه، اعراض از قبولی امامت جماعت، خدمت نظام وظیفه، مرگ آقا مصطفی و دیدار با آقای اخوی تبعیدی از عنوان‌های بخش‌های دیگر این فصلند.
ادامه خاطرات مبارزات همگام با امام خمینی (ره) تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 در فصل پنجم کتاب با عنوان «بودن و ماندن» آمده و خاطرات سال 1357 به صورت جزیی‌تری بیان شده‌اند. انجام وکالت معاضدتی و تسخیری از جمله کار‌هایی بود که آیت‌الله خامنه‌ای در آن دوران به آن اشتغال داشت. این کار هر چند توقعات خاص او را برآورده نمی‌کرد اما به زعم ایشان، نوعی ماجراجویی محسوب می‌شد و موجبات افزودن بر اعتبار روحانیت را فراهم آورده بود. نخستین بخش فصل پنجم کتاب با عنوان «فعالیت و مبارزات حقوقی» به این موضوع پرداخته است.
بيت آيت‌الله بروجردي و آقا سيد محمد حسن ، فرزندايشان ، به دلیل آشنايي با ما اهميت بيشتري به گروههاي خراساني ها دادند... مدتي از اين مراسم گذشت و بازماندگان و فرزندان آيت‌الله بروجردي خواستند به بازديد ما بيايند و به قول معروف بازديد پس بدهند.
در ادامه این فصل، به شرح تشکیل جمعیت حقوقدانان ایران، تشکیل حقوقدانان مسلمان، فاجعه 17 شهریور 1357، وقایع نوفل لوشاتو، تحصن در دانشگاه تهران و کمیته استقبال اشاره شده است.
«ضرباهنگ هستی» عنوان واپسین فصل نخستین جلد از کتاب خاطرات آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای است. روز‌های نخستین انقلاب اسلامی در این فصل شرح داده شده است. شکل‌گیری دولت موقت و دیدگاه واقعی امام خمینی (ره) نسبت به مهدی بازرگان در ابتدای فصل تشریح شده‌اند.
آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه با اشاره به کسالتش در هنگام وقایع روز‌های نخستین بهمن‌ماه 1357 یادآورد خاطرات خود از وقایع مدرسه رفاه را بیان می‌کند و سپس مدیریت اسناد، دادسرای موقت انقلاب، بازپرسی از ناصر مقدم، آغاز محاکمه‌ها و موارد دیگری از جمله رویارویی نافرجام با ابوالحسن بنی‌صدر و ترور نافرجام را شرح داده است.
جواد کامور بخشایش و جواد عربانی در پایان این فصل گاهشماری را متناسب با وقایعی که در کتاب رخ داده‌است تنظیم کرده‌اند و در ادامه اسناد و تصاویری از آیت‌الله محمد خامنه‌ای، مبارزاتش و خانواده و هم‌رزمان او را ثبت کرده‌اند. همچنین، جلد نخست کتاب «خاطرات آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای» از کتابنامه و نمایه منابع هم بهره می‌برد.
در صفحه 77 کتاب در ذیل عنوان «عشق به مطالعه» می‌خوانیم: «علاقه‌ی شدید من به مطالعه باعث اطلاع من از علوم و مطالب مختلفی شده بود که معمولا مورد توجه هم سن و سال من نبود و حتی طلاب جوان هم معمولا توجه و تمرکزشان فقط روی درس‌های عادی و جاری بود و مطالعه متفرقه‌ای نداشتند. این علاقه شدید به مطالعه سبب شده بود که پس از آشنایی با کتابخانه‌ی آستان قدس رضوی، هر روز یکی دو ساعت مانده به ظهر به آن کتابخانه می‌رفتم و به فهرست مراجعه می‌کردم و هر کتابی را که نامش نظر مرا جلب می‌کرد می‌گرفتم و با حرص و ولع آن را می‌خواندم.»
جلد نخست کتاب «خاطرات آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای» را مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در قطع وزیری، با شمارگان دو‌هزار نسخه و در 540 صفحه و به بهای 170هزار ریال روانه بازار نشر کرده است.
شیما دنیادار رستمی
***********************
طرح روی جلد
***********************
شناسنامه کتاب
خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای (جلد اول)
تدوین: جواد كامور بخشایش، جواد عربانی
تاریخ انتشار: 1392
تعداد صفحات: 540
شابک: 0ـ630ـ419ـ964ـ978
نوبت چاپ: اول ،بهار1392
قیمت: 170,000 ریال
شمارگان: 2000
***********************
فهرست مطالب کتاب
مقدمه 13
پیشگفتار 17
سخن راوی 23
فصل اول:
تکاپو برای دانستن 31
خاندان حسینی خامنه‌ای 33
پدر 34
مادر 45
وضعیت خانواده 48
اولین مدرسه 51
فراگیری علم تجوید 58
سفر به عتبات عالیات 59
در کسوت روحانیت 61
در مدرسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی نواب 64
شوق فراگیری فلسفه 74
عشق به مطالعه 77
علاقه به شعر و ادبیات 80
حضور در برخی جلسات رسمی 86
ارتباط با برادران 88
آغاز فعالیتهای سیاسی در مشهد 88
از حجاز تا عراق با پدر 96
دوستی با حاج آقا مصطفی 97
تشویق به تحصیل در قم 98
فصل دوم:
در جستجو و احیای هویت دینی 101
شخصیت علمی و اجتماعی امام خمینی 108
قم قدیم 113
ارتباط با علما 116
اهتمام برای نگارش دایر‌‌ه‌المعارف علوم اسلامی 118
ازدواج 119
کنجکاوی در علوم 123
فلسفه و منازعات پیرامون آن 124
کارهای فوق برنامه 132
برگزاری كلاس نویسندگی 132
جلسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی استانی طلاب خراسانی 133
همکاری در تأسیس مؤسسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی در راه حق 135
ایجاد كتابخانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سیار 136
تأسیس مؤسسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی خیریه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی علوی 137
سفر تبلیغی 139
تلاش برای تأسیس مدرسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی دخترانه 140
تلاش نافرجام در تأسیس تعاونی طلاب 142
آشتی علامه طباطبایی با آیت‌الله تهامی 144
فصل سوم:
پویایی در زلال جاری نهضت 147
امام خمینی؛ بیت آیت‌الله بروجردی و فضای بسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی حوزه ی قم 149
درگذشت آیت‌الله بروجردی؛ نقطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی عطف در حوزه و تاریخ 151
عزای فوت آیت‌الله بروجردی 154
امام خمینی؛ پس از رحلت آیت‌الله بروجردی 156
رقابت حوزه‌های قم و نجف 160
مرجعیت امام 163
آغاز نهضت امام خمینی 166
مأموریت از سوی امام 173
حدیث نهضت در مشهد 176
سربازگیری طلاب 183
حمله‌ی رژیم به مدرسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی فیضیه و بروز قیام 15 خرداد 185
رویارویی با تهدید پلیس 186
فعالیت امام علیه كاپیتولاسیون 188
وضع طلاب در قم 188
فعالیتهای سیاسی در ایام تبعید امام 189
مجادله با آیت‌الله 191
فصل چهارم:
تاریک روشنای مبارزه 195
تشکیل گروه زیرزمینی یازده نفره 197
زندگی مخفی 220
تحصیل در دانشکدهی حقوق 222
فعالیتهای سیاسی و فرهنگی در دانشگاه 229
تدریس در دبیرستان‌ها 233
اعراض از قبولی امامت جماعت 235
انجام كار علمی 237
بورس فرانسه 238
خدمت نظام وظیفه 242
فعالیتهای فرهنگی در مدرسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی كمال و هنرستان کارآموز 248
فرجام كار معلّمی 261
دیگر فعالیتهای فرهنگی 264
نهضت ترجمه 269
تحقیق درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی قرآن و نهج‌البلاغه 272
مرگ آقا مصطفی 273
ملاقات با زندانی‌ها 275
دیدار با آقای اخوی تبعیدی 279
فصل پنجم:
بودن و ماندن 283
فعالیت‌ها و مبارزات حقوقی 285
تشکیل جمعیت حقوقدانان ایران 290
تشکیل جمعیت حقوقدانان مسلمان 294
فعالیت در دادگستری 300
همکاری در تدوین پیش‌نویس قانون اساسی 305
فاجعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی 17 شهریور 307
زلزله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی طبس 310
فعالیتهای خیریه 312
سفرهای خارجی 315
در نوفل لوشاتو 324
تحصن در دانشگاه تهران 330
كمیته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی استقبال 333
فصل ششم:
ضرباهنگ هستی 343
دولت موقت 345
مدرسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی رفاه 349
مدیریت اسناد 352
دادسرای موقت انقلاب 353
بازپرسی از ناصر مقدم 361
آغاز محاكمه‌ها 367
انتقال زندانی‌ها به زندان قصر 373
سازمان اطلاعات و امنیت 389
اوضاع و احوال اوایل انقلاب 395
رویارویی نافرجام با بنی‌صدر 398
مسجد حجت ابن‌الحسن(عج) 399
ترور نافرجام 403
ترك كار وكالت 405
گاهشمار 407
اسناد و تصاویر 409
کتابنامه 479
نمایه 499
