خاطرات

روز 17 شهریور در خانه بازرگان چه گذشت؟

صبح روز 17 شهریور 1357، من [فرشته بازرگان] به اتفاق خواهرم و همسرش برای شرکت در تظاهرات به میدان ژاله رفتیم. نزدیکی‌های میدان که رسیدیم متوجه سر و صدا و هیاهو و تیراندازی سربازها شده و افراد را دیدیم که به سرعت از طرف میدان به سمت خیابان‌های اطراف می‌گریختند. عده‌ای هم زخمی‌ها را با خود برداشته، در حال فرار بودند. ما بلافاصله نگران وضعیت پدر شده و به سمت خانه ایشان در نزدیکی میدان فردوسی، حرکت کردیم تا از وضعیت ایشان با خبر شویم....

بازتاب سفر امام به پاریس

پس از یکی دو روز، از [سفر امام به پاریس] دوستانی که از مشایعت امام بازگشته بودند، شنیدیم پس از آنکه دولت کویت از ورود امام جلوگیری کرد، امام و همراهانش از مرز کویت به بصره رفته و در هتلی شب را به صبح رساندند. سپس به بغداد رفته و در هتل «دارالسلام» استقرار یافتند. آن‌گاه برای زیارت قبول ائمه(ع) به کاظمین رفتند. از قضا زوار زیادی در حرم حضور داشتند. هنگامی که امام را می‌بینند، دور ایشان جمع می‌شوند و ابراز احساسات می‌کنند....

دیدار صمیمانه دانشجویان خارج از کشور با امام در پاریس

در پی دیدار مقامات امنیتی ایران با سعدون شاکر در بغداد و در اجرای توافق‌نامه وزرای خارجه سه کشور آمریکا؛ عراق و ایران در نیویورک بود که مقامات عراقی تصمیم به اخراج امام از عراق گرفتند. با عزیمت و هجرت امام به پاریس فصل نوینی در تاریخ انقلاب ایران رقم خورد. ده روز قبل از آن تظاهرات وسیع و اعتراض‌آمیز دانشجویان عضو اتحادیه انجمن‌های اسلامی، در بن در اعتراض به محاصره منزل امام توسط عراقی‌ها برگزار گردید. هدف این تظاهرات و...

تظاهرات موفق!

احمد [خمینی] در تماس تلفنی به من گفت که دوست دارد، فرزندانش در راهپیمایی روزهای تاسوعا و عاشورا در تهران شرکت کنند. همچنین از آقای لاهوتی خواسته بود، برای آمدن از قم و رفتن به راهپیمایی به ما کمک کند. آقای لاهوتی به طنز به او گفته بود: تو تصور می‌‌کنی دو سرباز رشید و مقتدر را به میدان نبرد می‌فرستی. در روزهای تاسوعا و عاشورا، من و حسن که هفت سال بیشتر نداشت و یاسر که چهل روزگی‌اش را تازه سپری کرده بود به صفوف مردم پیوستیم. مردمی...

بیمارستان شاهرضای مشهد در آذرماه 1357

در جریان راهپیمایی‌های روزانه در مشهد، چماق‌دارها با همکاری مأموران رژیم به مردم حمله می‌کردند و در این بین عده‌ای مجروح و حتی کشته می‌شدند. از آنجا که بیمارستان شاهرضا مهم‌ترین بیمارستان مشهد و بزرگ‌ترین بیمارستان بود،‌ اغلب این مجروحان یا کشته‌شدگان را به آنجا منتقل می‌کردند. مأموران رژیم، روز بیست‌وسوم آذر 1357 برای شناسایی و دستگیری مجروحان راهپیمایی‌ها و برای جلوگیری از ارائه خدمات درمانی به آنها، به آنجا هجوم...

ممنوعیت حجاب در زندان

یک شب که داخل سلول در مجاورت دایره کمیته بودیم، [سال 1352] گروهی را دستگیر کرده بودند و شکنجه‌گرها آنان را مدام شکنجه می‌دادند. کسی آن شب خوابش نبرد؛ زیرا صدای تمام ضجه‌ها و فریادهای مبارزین به داخل سلول ما می‌آمد. در آن شب، شیطنت من [سوسن حداد عادل] به قلاب گرفتن هم‌سلولی‌ها و بالا رفتن و تماشای صحنه‌ها از روزنه‌ای انجامید. در آنجا پیرمردی را با محاسن حنا زده دیدم که توسط منوچهری شکنجه‌گر، مدام سرش به دیوار کوبیده می‌شد و شدت...

اشاره می‌کردید بیشتر نزنند

یک روز آمدند دنبال من و گفتند: «می‌خوایم شما رو به دادسرا ببریم تا بازپرس از شما بازجویی کنه.» به خاطر جلساتی که به عنوان انجمن ضد بهایی‌ها تشکیل می‌دادیم، شهرت پیدا کرده بودیم. آن زمان در جهرم، بهایی خیلی زیاد بود در شغل‌های مختلف لعالیت می‌کردند؛ از جمله، استواری بود در شهربانی که بیشتر وقت‌ها به جای افسر نگهبان می‌ایستاد و با پذیرایی‌ای که با کابل می‌کرد، به من و حاجی کوهمال توجه ویژه‌ای داشت. وقتی ما را از زندان...

آرایش نظامی در برابر تانک‌ها

در جمعه‌ای که به جمعه سیاه اهواز در سال 1357 معروف شد، گروه ما مجهز به دو قبضه کلاشینکف نو و چند قبضه کلت بود. ما اسلحه‌ها را داخل دو ماشین پیکان گذاشتیم و در میدان نادری اهواز پارک کردیم و گشتی در شهر زدیم. شهر کاملاً ملتهب بود. ارتش در اهواز حکومت نظامی اعلام کرده بود و تانک‌ها وارد خیابان شده بودند. روی تانک‌ها عده زیادی افراد چماق به دست نشسته بودند و «جاوید شاه» می‌گفتند. آنها برای ایجاد رعب و وحشت، از روی خودروهایی که در...

تفاوت زندان کمیته مشترک سال 57 اوایل دهه 50

هنوز از تهران [به مقصد قم در شهریور 1357] خارج نشده بودیم. گمان کنم تازه به میدان قیام یا میدان شوش رسیده بودیم، خیابان خیلی شلوغ بود و ما هم آهسته آهسته می‌راندیم. بعضی ماشین‌ها مکرر بوق می‌زدند. روزهایی بود که حکومت نظامی برقرار بود و اجازه نمی‌دادند چند نفر یکجا جمع شوند. حساب ما که اصلاً جدا بود، چهار نفر در یک ماشین و همه عمامه به سر! ما هنوز در گیروکش آن میدان و آن شلوغی بودیم که دیدم یکی محکم به صندوق عقب می‌کوبد. از آینه به...

انصراف از ادامه تحصیل در دانشگاه، پاسخی به پیشنهاد ساواک

وقتی در تهران (بعد از آزادی از زندان) [آبان 1351] با آقای بهشتی دیدار کردم، بر اساس آن سابقه ذهنی که از تحصیلم در دانشگاه مشهد داشت، در خلال یکی از گفت‌وگوهایمان پرسید: «راستی! شما می‌خواهید دانشگاه را چه کار کنید؟ قصد ندارید ادامه دهید؟» گفتم: «تصمیم گرفته‌ام که دیگر دنبال ادامه تحصیلم در دانشگاه نباشم. برایم گرفتاری ایجاد می‌کند و چه‌بسا بی‌فایده باشد.» ایشان با قاطعیت تأکید و اصرار گفت: «نه! شما حتماً باید...

ترور نافرجام در بهبهان

ما دو دسته اقدام [سال 1357] انجام دادیم. یکی که قبلاً عرض کردم. هدایت تجمعات مردمی برای برهم زدن مظاهر فساد بود که شبکه آشکار ما انجام می‌داد. دوم، عملیات مسلحانه بود؛ برای مثال، در بهبهان، گروه وارد عملیات شد و دو افسر شهربانی که موجب رعب و وحشت مردم شده بودند، ‌شناسایی کرد. در بررسی‌ها معلوم شد که یک نفر از آن‌ها چند نفر از خوانین دهدشت را که دستگیر شده بودند، مضروب می‌کند. حتی سبیل‌های یکی از آنها را کنده بود. با ایجاد رعب و وحشت...

برگزاری مراسم چهلم شهدای تبریز و شهادت معصومه زارعیان

در روز چهلم شهدای قم که نتوانستیم کاری بکنیم. به هر حال گذشت و چهلم شهدای تبریز فرا رسید. آیت‌الله سیدحسین آیت‌اللهی، خودشان به من زنگ زدند و گفتند: «بلند شو، بیا.» من هم بدون معطلی، به منزل ایشان رفتم. ایشان فرمودند: «به هر نحوی که شده، باید در جهرم مراسم چهلم شهدای تبریز برگزار بشه.» بعد با هم به منزل آیت‌الله حق‌شناس رفتیم. در منزل آیت‌الله حق‌شناس بودیم که چگونگی برگزاری مراسم چهلم شهدای تبریز برنامه‌ریزی شد....

بگذار شکست برای من باشد

برای ورود امام، کمیته استقبالی تشکیل شده بود. طبق برنامه‌ای که این کمیته چیده بود، برای هر یک از مراجع دو کارت دعوت فرستاده بودند تا در فرودگاه به استقبال امام بیایند. آیت‌الله گلپایگانی با من تماس گرفتند و فرمودند: بیا دفتر. وقتی به دفتر ایشان رفتم. ایشان فرمود: دو تا کارت برای ما آمده است. شما به همراه فرزندم حاج آقا جواد جهت استقبال از امام به تهران بروید. ما هم اطاعت امر کرده و راهی تهران شدیم. در سالن فرودگاه منتظر بودیم...

نتیجه اعتصاب غذا

اعتصاب غذای زندانیان سیاسی در شهریور 1351 در زندان وکیل‌آباد برای زندانیان سیاسی در مواجهه با رژیم و مأمورانش تا حد زیادی موفقیت‌آمیز و افتخارآمیز بود و سروصدا هم داشت؛ یعنی مسئولین بالادستی را به زندان کشاند و پیگیری‌هایی کردند که به نفع همه زندانیان اعم از سیاسی و غیرسیاسی تمام شد. اعتصاب غذای ما در مقابل بدرفتاری مأموران زندان در برخوردها، ملاقات‌ها، ‌کیفیت و کمیت غذا و خلاصه در همه خدمات و وظایفی بود که آنان بر عهده...

نگو شکنجه شدم

با آغاز سال تحصیلی، به ظاهر مشغول درس خواندن شده بودیم، ولی هر لحظه منتظر آمدن مأموران ساواک و دستگیری خودمان بودیم. خانه‌های تیمی را هم رها کرده بودیم و فقط به درس چسبیده بودیم تا ببینیم آیا مأموران ساواک به سراغ ما می‌آیند یا نه. فکر می‌کنم چند روزی از شروع سال تحصیلی نگذشته بود که من را در کارگاه تراشکاری صدا زدند تا به دفتر رئیس هنرستان بروم. در آن‌جا چیزی که فکر می‌کردیم، درست از کار درآمد و ساواکی‌ها آماده دستگیری ما...

دعوت به همکاری برای جاسوسی از مراجع تقلید

از خاطرات جالب زندان قزل‌قلعه مربوط به چند روز پس از دستگیری بود. یکی از مأموران ساواک پیش من آمد و گفت: می‌خواهی آزاد شوی؟ گفتم: بله! مگر کسی هم هست که بخواهد این‌جا بماند؟! سپس گفت: شما را آزاد می‌کنیم اما یک شرط دارد! گفتم: چه شرطی؟ گفت: بالاخره شما با آقایان مراجع در قم رابطه دارید، ‌مسلماً این‌طور نیست که با آن‌ها ارتباطی نداشته باشید. ما از شما می‌خواهیم که گه‌گاهی بعضی از اخبار و اطلاعات آنجا را از طریق این شماره...

پیام 12 ماده‌ای به دانشجویان و طلاب

ما به عنوان انجمن اسلامی در مقطعی از مبارزات شعار اتحاد همه نیروها و گروه‌های مخالف رژیم را سرلوحه فعالیت‌هایمان قرار داده بودیم از دیدگاه ما شرایط ایجادب می‌‌کرد که مجموعه گروه‌ها در یک جهت متشکل بشوند و آن افشای فساد خاندان پهلوی و روشن کردن مردم و در مرحله بعد فعالیت در جهت شکستن دیوار ترس مردم بود که حمایت از فعالیت‌های مسلحانه در این مقطع مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، البته ما ضمن همکاری با سایر گروه‌ها، هویت اسلامی...

شناسایی افراد مستعد و چگونگی کادرسازی در اهواز

در سال تحصیلی 51 ـ 50، احساس کردم که باید بچه‌های جدیدی را که در این دوره به هنرستان آمده‌اند، شناسایی و اشخاص مذهبی و مستعدی که انگیزه مبارزاتی دارند، جذب کنم. در بررسی هایم، فریدون مرتضایی و غلامرضا قمیشی و دو سه نفر دیگر را پیدا کردم. به آقای مرتضایی که از امیدیه به هنرستان آمده بود، گفتم: «شما کجا می‌خواهید خانه بگیرید؟» او برنامه خاصی نداشت. ابتدا مدتی به خانه‌ من آمد و بعد در محله‌ زیتون کارگری، خانه‌ای را با مشورت من...

اعتصاب غذا در واتیکان و پاریس در حمایت از امام خمینی

در اعتراض به محدودیت‌هایی که نسبت به امام از سوی رژیم بعثی عراق صورت گرفته بود، [سال 56] انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا اقداماتی چند انجام دادند در زمره این فعالیت‌ها دو اعتصاب غذا در واتیکان و کلیسای سنت‌مری در پاریس سازمان‌دهی شد. در واتیکان با اینکه می‌دانستیم اجازه فعالیت‌های سیاسی نمی‌دهند، اما جوری برنامه‌ریزی شد که بچه‌ها به صورت پراکنده وارد آنجا شوند و وقتی درها بسته می‌شود و می‌خواهند جمعیت را خارج کنند،...

نحوه پخش اعلامیه‌ها

در شهر قائن من اطلاعیه می‌نوشتم و اعلامیه‌های امام که می‌رسید استنسیل می‌کردم و با همکاری یکی از رفقا توزیع می‌کردیم؛ یعنی اگر از دو نفر تجاوز می‌کرد، قضیه لو می‌رفت. ما اصرار داشتیم از دو نفر بیشتر نباشد. در سال‌های قبل از 56 واقعاً تهیه و پخش اعلامیه کار بسیار سختی بود. شیوه‌ای که ما پیاده می‌کردیم، خیلی عالی بود و آن پست کردن نامه بود. ما اعلامیه‌های امام را که توسط نیروهای مسلمان در اینجا [قم] و در تهران چاپ می‌شد، ما...

تاسوعای 1357 در یزد

روز تاسوعا به طرف یزد دسته راه انداختیم. خبردار شده بودیم قرار است همه از شهرهای اطراف به یزد بیایند. همراه مردم زارچ با لباس سیاه و پای پیاده عزاداری را شروع کردیم. نوای «ای اهل حرم میر و علم‌دار نیامد، علم‌دار نیامد، علم‌دار نیامد» با شعارهای ضد شاه درهم آمیخته شده بود و از گلوی مردم معترض شنیده می‌شد. وقتی به میدان شاه یزد رسیدیم، ارتشی‌ها با تانک جلوی ما را گرفتند. وقتی دیدند داریم نزدیک می‌شویم، اسلحه‌ها را به طرف...

رفتار علمای افراطی علیه ارتش

بعد از انقلاب مدتی خانه‌نشین بودم. بیست روزی گذشت تا اینکه از رادیو اعلام کردند نیروهای گارد، هشت صبح فلان روز در ستاد فرماندهی نیروی زمینی حاضر باشند. آن شب را با خوشحالی خوابیدم و صبح زود لباسم را اتو زدم و پوتین‌هایم را به دقت واکس‌خور کردم و راهی لویزان شدم. بی‌خبر از اینکه با پای خودم به طرف دام می‌روم. نیروهای گردان ما به جز تعداد انگشت‌شماری حاضر شده بودند. به دستور در میدان صبحگاه تشکیل صفوف منظم دادیم. ناگهان صحنه...

تلاش برای حفظ پرونده‌های زندان اوین

صبح بیست و سوم بهمن بود که رادیو خبر داد محوطه‌ زندان اوین مین‌گذاری شده است. به دلم افتاد بروم اوین. من و سرهنگ ادراکی و اخوی رفتیم دانشگاه که مرکز اصلی مبارزه بود. ماشین خواستم تا برویم اوین. گفتند مین‌گذاری شده که گفتم من خودم مین‌یاب هستم، برویم! سه نفر ما، سه نفر هم از دانشگاه سوار یک پیکان شدیم و آمدیم اوین. پیکان مال یکی از آنها بود. نرسیده به اوین پلی بود که مردم نزدیک پل تجمع کرده بودند. پیاده شدیم. گفتم که مین‌گذاری چه...

احضار به ساواک

مبارزه من با برنامه دعا برای شاه، به آن‌جا کشید که روزی نامه‌ای به مدرسه رسید. در آن نامه از من خواسته شده بود که فردا صبح رأس ساعت 9، خودم را به اداره سازمان امنیت – واقع در خیابان هلال‌احمر شهر ری – معرفی کنم. با مشاهده این نامه اضطراب تمام وجود مرا فرا گرفت. اگر به آن‌جا بروم، چون سوءپیشینه دارم، آنان بررسی کرده و پی می‌برند که من همان سیدتقی موسوی‌درچه‌ای هستم، آن‌گاه کار مشکل می‌شود، ناگهان یک لحظه خاطره‌های تلخ...

شیوه‌های شکنجه در زندان

علت دستگیری من مخالفت با جشن‌های 2500 ساله بود که در منبرها و سخنرانی‌هایم به آن می‌پرداختم. دیگر جرم من پخش رساله امام بودکه در تهران (جوادیه، نازی‌آباد و راه‌آهن) و زنجان توزیع می‌کردم. منابع تأمین رساله، آقایان محمد منتظری، دعایی و رحیمیان بودند. در قضیه جشن‌های 2500 ساله با آیت‌الله سیدصادق روحانی که از مدافعین امام بود ارتباط داشتم. اما آن چیزی که علت اصلی دستگیری من بود منبرهایی بود که در مسجد ارگ رفتم. آن سال من برای یک...

آغاز دستگیری‌ها

به دنبال شهادت حاج آقا مصطفی خمینی، اعلامیه‌های سرگشاده‌ای منتشر و پخش کردیم، که به دلیل امضا گرفتن و چاپ و پخش آن‌ها ساواک ظنین شده و تحت تعقیب قرار گرفتم. در واقع هنوز زمان چندانی از شهادت و برگزاری مجالس ترحیم حاج آقا مصطفی نگذشته بود، که ساواک دستگیری‌ها را آغاز کرد. کسانی که اعلامیه ضد حکومت را امضا کرده بودند، یکی پس از دیگری روانه زندان یا تبعیدگاه شدند. یکی از امضاهای اعلامیه‌ها، به نام من، یعنی سیدتقی درچه‌ای بود....

ما بت‌شکنیم نه شیشه‌شکن

در سال 1357 در مسجد امیرالمؤمنین(ع) ورامین منبر می‌رفتم. رژیم روی روحانی‌هایی که در آنجا سخنرانی می‌کردند حساس بود. از آنجا که بسیاری از روحانی‌های انقلابی نمی‌توانستند در آنجا سخنرانی کنند و ساواک هم می‌دانست عبدالله کاشانی همان ابوالقاسم اقبالیان است، مسئولان مسجد از من برای سخنرانی دعوت کردند. از تابستان آن سال در مناسبت‌های مختلف به آنجا می‌رفتم. مقر انقلابی‌های ورامین مسجد امیرالمؤمنین(ع) و حسینیه بنی‌فاطمه بود که...

وضعیت تهران در شب 22 بهمن

این چند روزی که تهران بودیم پاتوقمان مسجد فخریه بود. همان مسجدی که هنگام فرار در سال 53 اول آمدم آ‌نجا و با حاج ابوالحسن ابراهیمی رفتیم خانه‌ آیت‌الله لنکرانی. حاج ابوالحسن آقای سجادی هم با ما بودند. کلی نان و آذوقه در مسجد جمع شده بود که بین مردم تقسیم می‌شد. هر از چندی هم می‌رفتیم دفتر امام و از دستورات خبر می‌گرفتیم. مرحوم حاج مهدی عراقی و آیت‌الله مطهری و آیت‌الله بهشتی پیگیر کارها بودند. در این چند روز رفتیم دیدار...

یادبود آقا سیدمصطفی خمینی

یکی از وقایع مؤثر در تبلور نهضت امام خمینی، شهادت فرزند برومند و دانشمند ایشان، آیت‌الله سیدمصطفی بود. انتشار خبر شهادت «آقا سیدمصطفی» بسیاری از روحانیون و مؤمنین بیرجند را متأثر نمود. حتی افرادی که با مبارزه میانه‌ای نداشتند در فقدان وی سوختند. در آن شرایط، برپایی مجلس بزرگداشت برای آن عالم فرزانه که یار و مددکار امام بود می‌توانست مرهمی بر داغ دل مذهبیون به ویژه تسلای خاطر مریدان ایشان باشد. به همین مناسبت مجلس...

افسر شهربانی بی‌حیا

خاطره‌ای از این سفرهای استانی [در سال 57 و 56] دارم که ارزش نقل کردن دارد. یک تیم حفاظت مأمور شد به قزوین برود و مستقر شود. بنا بود شاه هم از مازندران بیاید و طی یک مراسم رسمی شهرک صنعتی البرز افتتاح شود. یک تغییراتی در تاریخ مراسم ایجاد شد و ما همچنان مستقر بودیم و در عمل دچار بیکاری و اضافه وقت شده بودیم؛ بنابراین تصمیم گرفتیم دوری در شهر بزنیم و هوایی تازه کنیم. من به همراه یکی از هم‌قطارها به نام «تقی جلودار» لباس شخصی...

...

9

...