انقلاب اسلامی

مقالات

کاخ عشرت آباد

کاخ عشرت آباد در سال 1291 ه. ق ناصرالدين شاه پس از بازگشت از سفر اول فرنگ خود دستور داد كاخي بين قصر قاجار (زندان قصر کنوني) و باغ نگارستان (وزارت ارشاد کنوني) احداث کنند و عمارتي چهار طبقه را در آن پايه ريزي نمايند . اين كاخ ساخته شد و به دليل آنكه شاه زنانش را به اين مكان انتقال داد به تاريج به « كاخ عشرت آباد » تغيير نام داد . عمارت عشرت‌آباد كه در شرق تهران و بيرون از دروازه شميران بين نگارستان (ميدان بهارستان) و قصر قاجار (زندان...

معرفي كتاب اثر انگشت ساواك

معرفي كتاب اثر انگشت ساواك كتاب « اثر انگشت ساواك » به قلم عيسي پژمان از اعضاي برجسته ساواك در بهمن سال 1372 توسط «نشريات ژن پاريس » در فرانسه منتشر شد. نگارنده اثر در مقدمه‌اي تحت عنوان «درخواست تجديد نظر» مي‌نويسد: «با در دست داشتن برگ وكالت از طرف عده‌اي از همكاران و كارمندان و اعضاي سازمان اطلاعات و امنيت كشور «ساواك» از جمهوري اسلامي ايران درخواست مي‌نمايم كه بنام خود و به وكالت همكارانم و به نمايندگي همه كارمندان اصلي و...

بازنگري قيام اسلامي پانزده خرداد

بازنگري قيام اسلامي پانزده خرداد قيام اسلامي پانزده خرداد نهضتي خودجوش و مردمي بود كه در تهران ، قم و برخي از شهرهاي ديگر در اعتراض به دستگيري امام خميني در سپيده دم روز 15 خرداد 1342 به وقوع پيوست . مقاله حاضر به كاوش در باره اين قيام مي پردازد . تصويب لايحة انجمنهاي ايالتي و ولايتي ، در 16 مهر 1341 در کابينة اسداللّه علَم ، عامل اصلي برانگيختن احساسات ديني مردم بود. هدف از تصويب اين لايحه تشکيل انجمنهايي در روستاها و شهرها و...

ميراث جاودان

ميراث جاودان اشاره به يقين مي‌توان سال آخر حيات حضرت امام خميني را سال پيام‌ها و اقداماتي از سوي امام ناميد كه در همه آنها تلاش براي تقويت و تثبيت نظام و تضمين سلامت آينده انقلاب به چشم مي‌خورد. قبول قطعنامه 598، نامه به آقاي منتظري و عزل وي از قائم‌مقامي رهبري، دستور بازنگري قانون اساسي ، پيام به گورباچف كه طريقي براي صدور انقلاب بود و ابلاغ حكم ارتداد سلمان رشدي و فتواي قتل او از مواردي است كه در اين سال به چشم مي‌خورد. هر...

ارزيابي منابع تاريخ معاصر ايران پس از انقلاب

ارزيابي منابع تاريخ معاصر ايران پس از انقلاب در يك نگاه اجمالي كتاب‌هايي راكه در زمينه تاريخ معاصر ايران در سه دهه گذشته منتشر شده است مي‌توان از چند زاويه طبقه‌بندي كرد: از نظر ارزش‌هاي كيفي و ساختاري و محتوايي‌ از اين زاويه اين آثار را مي‌توان به آثاري بي‌ارزش يا كم‌ارزش و پاورقي گونه و آثار با ارزش و تحقيقي تقسيم‌بندي كرد. در گروه اوّل ساختار پاورقي گونه داستاني بر روش علمي غالب است. از متدولوژي علمي و نقد و سنجش و...

دارالفنون

دارالفنون دارالفنون در لغت به معناي دانشسرا، مدرسه عالي، آموزشگاه حرفه‌ها و پيشه‌ها است، اما در اصطلاح به مدرسه عالي معروف گفته مي‌شود كه به همت «ميرزا تقي خان امير كبير» (1223 ـ 1268 ق) صدر اعظم ناصرالدين شاه قاجار (1247 ـ 1313 ق) و از مشهورترين رجال تاريخ ايران تأسيس شد. اميركبير كه در مأموريتهاي سياسي خود به خارج از ايران، يعني روسيه و عثماني، با نظام آموزشي آن دو كشور آشنا شده بود، گسترش علوم و فنون جديد را در دستور فعاليتهاي خود...

از رزم چريكي در لبنان تا كنيزي بيت امام

از رزم چريكي در لبنان تا كنيزي بيت امام «علي پاشا حديدچي» از فضلا و استادان اخلاق به نام شهر همدان فرزند مرحوم شيخ محمد حديدچي از عرفاي زمان خويش، در آخرين روزهاي بهار 1318 صاحب دختري شد كه زندگي پر فراز و نشيبش حكايتي شنيدني است. علي پاشا با فروش كاغذ و كتاب گذران زندگي مي‌كرد تا اينكه پس از ورشكستگي مجبور به تعطيلي مغازه خود شد و به مشهد عزيمت نمود. خانم فاطمه احمدي زني مؤمن و عاشق اهل بيت با برخورداري از نعمت سواد، مادر هفت...

نصايح بي‌حاصل وزير معارف

نصايح بي‌حاصل وزير معارف پس از انقلاب اكتبر 1917 در روسيه تزاري و از بين رفتن سلسله رومانوف‌ها و اعدام خانوادة سلطنتي و تشكيل دولت اتحاد جماهير شوروي در آن كشور، دولت جديد به رياست لنين به تبليغ مرام اشتراكي (كمونيستي) پرداخت و بعضي از افراد كشورهاي همساية روسيه را تحت تأثير مرام و مسلك خود قرار دادند، منجمله در ايران عده‌اي به بلشويك‌ها گرويدند كه معروف‌ترين آنها احسان الله خان است كه مردي انقلابي و داراي افكاري تند بود و...

تاريخچه مدارس آمريكائي در ايران

تاريخچه مدارس آمريكائي در ايران تأسيس مدارس آمريكايي در ايران، با آغاز فعاليت‌ ميسيون آمريكايي در اين كشور همراه است. گفتگو از فعاليت فرهنگي ميسيون، شايد در نگاه اول غريب بنمايد؛ زيرا ميسيونر مترادف با انسان والايي است كه در سخت‌ترين شرايط و با امكاناتي ناچيز، سخاوتمندانه و با فداكاري تحسين برانگيز به ياري محرومان جهان مي‌شتابد. در حقيقت فعاليت ميسيون چه در مرحله تكويني خود كه موجدش كليسا بود و انگيزه‌اش رساندن پيام...

لگد وزير و مرگ كارمند

لگد وزير و مرگ كارمند روز 18 تير 1336 احمد وزير زاده خداپرست كارمند سالخورده و دون‌پاية وزارت گمركات و انحصارات پس از دريافت حكم انتظار خدمت خود كوشيد سرتيپ علي‌اكبر ضرغام وزير گمركات و انحصارات را ملاقات و از او استدعا كند در حكم انتظار خدمت وي تجديد نظر كند. وي نتوانست در محل وزارتخانه وزير را ببيند و به او وقت ملاقات نداد. از اين رو پرس و جو كنان به در خانة او رفت. وقتي ضرغام ساعت چهار بعد از ظهر با اتومبيل وزارتي از راه رسيد...

تمسخر رضا شاه توسط مردم موريس

تمسخر رضا شاه توسط مردم موريس وقتي در شهريور 1320 رضا شاه از ايران تبعيد شد، يك انگليسي به نام «سركلرمونت اسكراين» كه سركنسول كشورش در مشهد بود، مأمور شد كه شاه و خانواده‌اش را تا مقصد نهائي تبعيد كه جزيره موريس در آفريقاي جنوبي بود همراهي كند. اسكراين از اين همراهي خاطرات خواندني زيادي دارد. يكي از اين خاطرات را با هم مي‌خوانيم: ... يكي از بچه‌ها «والا حضرت شمس» بوده كه به رغم شوهر داشتن دختركي لوس و حيله‌گر به نظر مي‌رسيد. همة...

معرفي كتاب «گروگانگيري وجانشينان انقلاب»

معرفي كتاب «گروگانگيري وجانشينان انقلاب» كتاب «گروگانگيري وجانشينان انقلاب» از جمله آثاري است كه در زمينه حادثه تسخير لانه جاسوسي آمريكا در ايران منتشر شده است . اين كتاب توسط آقاي محمد جعفري در لندن به نگارش درآمده و در آلمان توسط انتشارات «برزاوند» در تيرماه 1386 چاپ و منتشر شده است. مؤلف در مقدمه‌اي بر كتاب مي‌نويسد: «نظر به اينكه متاسفانه هنوز هيچكدام از گروگان‌گيرهاي اصلي نه تنها حاضر نشده‌اند مسئله گروگان‌گيري و...

بخشش سرزميني در دوران رضاشاه

بخشش سرزميني در دوران رضاشاه رضاشاه پهلوي ارتفاعات آرارات در غرب ايران را به تركيه، قسمت‌هائي از شرق ايران را به افغانستان و منطقه سوق الجيشي اروند رود (شط العرب) را به عراق بخشيد. *** سرلشكر ارفع كه در سفر رضاشاه به تركيه عضو هيأت همراه وي بود، خاطراتي از اين سفر در زمينه نوع نگرش رضاشاه نسبت به اختلافات مرزي ايران با همسايگان دارد كه خواندني است. ارفع در خاطرات خود مي‌گويد: «من عضو هيأت تحديد حدود و حل اختلافات بودم. در اين...

مطبوعات فارسي در مصر

مطبوعات فارسي در مصر از آنجا كه سرزمين مصر در انتقال تمدن اروپائي به جهان اسلام و ايران نقشي پيشگام دارد، زمينه انتشار روزنامه نيز در آنجا، هم به لحاظ فني و صنعتي و هم به لحاظ فكري و اجتماعي پيش‌تر فراهم بوده و فعاليت روزنامه‌هاي فارسي در آن كشور نيز از اين قاعده مستثني نمي‌باشد. *** در زماني نه چندان دور، «قند پارسي» نه تنها در گستره فلات قاره ايران دامن گسترده و زبان تفاهم و تبادل افكار و منويات اقوام و ملل مختلف بود، بلكه تا...

پليس خفيه در دوره قاجار

پليس خفيه در دوره قاجار آقا محمدخان با انتصاب قاسم‌خان دولّو ، اولين گام را در راه تشكيل نظميه (شهرباني) در تاريخ معاصر ايران برداشت و ميرزا شفيع مازندراني را براي مديريت امور غيرنظامي شهر گماشت. پس از آن، دستگاه اداري ـ ديواني و اطلاعاتي و امنيتي به ميراث رسيده از دورانهاي گذشته، به تدريج در نظام جديد پذيرفته شد. از جمله، منصب كلانتر بار ديگر مورد توجه حكمرانان قاجار قرار گرفت و دامنه آن توسعه يافت. ميرزا ابراهيم‌خان كلانتر،...

پليس خفيه در دوره قاجار

پليس خفيه در دوره قاجار آقا محمدخان با انتصاب قاسم‌خان دولّو ، اولين گام را در راه تشكيل نظميه (شهرباني) در تاريخ معاصر ايران برداشت و ميرزا شفيع مازندراني را براي مديريت امور غيرنظامي شهر گماشت. پس از آن، دستگاه اداري ـ ديواني و اطلاعاتي و امنيتي به ميراث رسيده از دورانهاي گذشته، به تدريج در نظام جديد پذيرفته شد. از جمله، منصب كلانتر بار ديگر مورد توجه حكمرانان قاجار قرار گرفت و دامنه آن توسعه يافت. ميرزا ابراهيم‌خان كلانتر،...

نامه 90 سال پيش: رفتار مأموران عراقي با ايرانيان

نامه 90 سال پيش: رفتار مأموران عراقي با ايرانيان سركنسول ايران در عراق: مأمورين عراقي افرادي پست،‌ رذل، جاهل و هرزه هستند. وقتي يك ايراني را بازداشت مي‌كنند به مذهب او فحش مي‌دهند، او را كتك مي‌زنند و اغلب محكومش مي‌كنند. اگر هم پس از سه يا چهار ماه معلوم شد كه او گناهي مرتكب نشده بدون اعاده حيثيت و جبران خسارت،‌ وي را مرخص مي‌كنند. ٭٭٭ روز دوم دي 1301 هجري شمسي، كنسول ايران در عراق طي نامه‌اي به وزارت امور خارجه از رفتار...

شوراي جهاني آرشيو

شوراي جهاني آرشيو از آنجا كه بخشي از ميراث مشترك انساني سزاوار ثبت در «حافظه جهاني» براي عبرت جامعه بشري است عضويت در شوراي جهاني آرشيو اين مهم را تحقق مي‌بخشد و به كاربر اطلاعات به روزتري مي‌دهد و كار وي را تخصصي‌تر مي‌كند. *** شوراي جهاني آرشيوها كه اختصاراً ICA ناميده مي‌شود يك سازمان غير متمركز است كه توسط يك مجمع عمومي و هيات رئيسه و برد اجرايي اداره مي‌شود. اين شورا شاخه‌هاي فراواني در سراسر جهان دارد. هدف اين شورا...

«بانك استقراضي» ابزار سلطه روسيه

«بانك استقراضي» ابزار سلطه روسيه بانك استقراضي روسيه عليرغم تعريف ظاهري خود، به ابزاري براي دخالت روسيه تزاري در دربار و مراكز حساس ايران، مداخله نمايندگي‌هاي روسيه در زندگي روزمره مردم و زمينه‌ساز تجزيه بخشهاي شمالي كشور تبديل شده بود. *** بانك استقراضي در 1308 ق، اندكي پس از بانك شاهنشاهي، تأسيس شد. پولياكف (Poliakov) از اتباع روسيه، تأسيس آن را به ناصر‌الدين شاه پيشنهاد داد؛ ناصر‌الدين شاه كه علاقة زيادي به پولياكف داشت،...

پول از انگليسي‌ها و كاغذ از روسها!

پول از انگليسي‌ها و كاغذ از روسها! ايرج اسكندري دبير كل پيشين حزب توده مي‌گويد وقتي براي تهيه كاغذ مورد نياز روزنامه مردم ارگان حزب با مصطفي فاتح مشورت كردم او گفت با «ميس لمبتون» رئيس كل تبليغات سفارت انگليس صحبت مي‌كنم و مشكل را حل مي‌كنم و چنين نيز شد، كاغذ تهيه شد و مسائل مالي هم نمي‌دانم چطور حل شد... *** ايرج اسكندري دبير كل پيشين حزب تودة ايران نوشته است: «... عقيدة من اين بود كه ما بايد حزبي تشكيل بدهيم كه داراي پروگرام...

سقوط هزار فاميل

سقوط هزار فاميل مهمترين پيامد انقلاب سال 1357 ، سقوط شاه نبود بلكه فروپاشي خاندان هزار فاميل حكومتگر ايران بود ، خانداني كه دودمان پهلوي تنها در حد پرانتزي در اين جمع مطرح بود . *** «هزار فاميل» يك مفهوم قراردادي است كه به دودمان‌هاي حكومتگر ايران در دوران قاجار و پهلوي اطلاق مي‌شود. بايد توجه داشت كه در ايران «اشرافيت» به معناي اروپايي آن وجود نداشت. ثبات طولاني دودمان‌هاي سلطنتي و نظام ويژه فئودالي در اروپا سبب شد كه در...

معرفي كتاب « توقيف هويدا »

معرفي كتاب « توقيف هويدا » نكته‌اي كه كتاب «توقيف هويدا» براي تاريخ پژوهان قابل توجه است، اهتمام جدي دستگاههاي تبليغاتي و سياسي آمريكا به مسائل تاريخي است. توجه به زيروبم آنچه در كارنامه كاخ سفيد در ايران به ثبت رسيده و تلاش براي وارونه سازي آن صرفنظر از كسب توفيق يا شكست در نيل بدان هدف، نشان از وجود نگاهي كلان و دورانديشانه به امور فرهنگي و سياسي دارد كه براي ساير ملتها به ويژه آنان كه سالها از سلطه بيگانگان رنج برده اند، مي...

اولين فراماسون ايراني كيست؟

اولين فراماسون ايراني كيست؟ نايب‌السلطنه عباس ميرزا پسر فتحعلي‌شاه در دوران حاكميت خود بر تبريز، شش نفر را روانه انگلستان كرد. اين شش نفر عبارت بودند از: ميرزا صالح شيرازي، ميرزا جعفر مهندس، ميرزا جعفر طبيب، ميرزا رضا (مترجم فارسي ناپلئون بناپارت)، محمد‌علي شاگرد قورخانه و ميرزا حاجي بابا كه خود در لندن مشغول تحصيل علم طب بوده است. در ميان اين عده، ميرزا صالح شيرازي، به خط خود سفرنامه‌اي نوشته كه از روز حركت كردن از تبريز...

اسدلله علم: هرگز شاه را نمي‌بخشم

اسدلله علم: هرگز شاه را نمي‌بخشم پس از اجراي انتخابات مجلس 21، زمينه برپايي حزب تازه‌اي فراهم آمد كه در 24 آذر 1342 به نام «ايران نوين» رسمي و حسنعلي منصور، نماينده تهران در مجلس، دبير كل آن شد. بيشتر نمايندگان مجلس، با هم‌آهنگي پيشين در اين حزب نوپا عضو شدند و از آن پس به ظاهر مي‌بايست حكومت حزبي بر سر كار باشد. در آن هنگام روشن بود كه دولت علم، رفتني است و به جاي وي، منصور نخست‌وزير خواهد شد. شاه به رغم روش رايج خود، علم را از...

انگليسي‌ها و روس‌ها اولين مسببان سانسور مطبوعات در ايران

انگليسي‌ها و روس‌ها اولين مسببان سانسور مطبوعات در ايران از سال 1216 هـ . ش كه نخستين روزنامة فارسي زبان در ايران به نام كاغذ اخبار از سوي ميرزا صالح شيرازي منتشر شد تا انقلاب مشروطه (1285 هـ . ش) دوره تأسيس و تكوين مطبوعات ايران است. در اين دوره شمار نشريات و روزنامه‌ها كم‌كم افزايش يافت و به موازات گسترش فعاليت مطبوعاتي، دولت درصدد كنترل مطبوعات برآمد و بدين ترتيب نهاد سانسور شكل گرفت. از انقلاب مشروطه تا تثبيت قدرت رضاشاه...

اين هم يك خيانت

اين هم يك خيانت روز يازدهم آذر 1333 روزنامه اطلاعات در صفحة اول خود خبري تحت عنوان «جريان امضاء مقاوله نامه ايران و شوروي» را منعكس كرد. در شرح اين خبر تنها نوشته شده بود كه ساعت يك بعد از ظهر امروز آقاي «لاورينتف» سفير كبير شوروي در وزارت امور خارجه حضور يافت و مقاوله نامه ايران و شوروي مبني بر رفع اختلافات مرزي و مالي بين دو كشور به امضاي آقايان حميد سياح رئيس هيأت نمايندگي ايران و «لاورينتف» سفير كبير شوروي رسيد. اما سه روز...

دهخدا و مشروطيت

دهخدا و مشروطيت در نهضت مشروطيت، روزنامه صوراسرافيل و مقالات علي‌اكبر دهخدا از جايگاهي بلند برخوردارند و ما در اينجا نگاهي به زندگاني او و آثارش مي‌افكنيم: علي‌اكبر دهخدا در سال 1257 شمسي (1297 هـ.ق/ 1879 ميلادي) در تهران به دنيا آمد پدر دهخدا مرحوم باباخان از مردم قزوين بود كه پيش از تولد او به تهران آمد و در اين شهر اقامت گزيد. دهخدا زبان عربي و معارف اسلامي را در محضر دو تن از استادان وقت شيخ غلامحسين بروجردي و حاج شيخ هادي نجم...

تحريم حزب رستاخيز

تحريم حزب رستاخيز رستاخيز نام حزبي است كه توسط محمد‌رضا پهلوي تأسيس شد. در 11 اسفند 1353 شاه در حضور نخست‌وزير، نمايندگان مجلسين شوراي ملي و سنا، رهبران احزاب و مقامات كشوري، تأسيس «حزب رستاخيز ملت ايران» را اعلام كرد و دستور داد تا همه مسئولين، رؤساي احزاب و مردم به عضويت حزب درآيند. همچنين امير‌عباس هويدا، نخست‌وزير را به دبير كلي حزب برگزيد. او در مورد كساني كه مخالف عضويت در حزب بودند گفت: « كسي كه وارد حزب جديد نشود......

پنج خاطره مطبوعاتي

پنج خاطره مطبوعاتي مشروطه اوّل هنوز يك ماه از اعلان مشروطيت نگذشته بود كه اولين روزنامه چهار صفحه‌اي و به قطع كوچك بنام «صبح صادق» تحت مديريت مؤيدالممالك در تهران انتشار يافت. اداره اين روزنامه در خيابان لاله‌زار بود و روزانه در حدود دويست تا سيصد نسخه تيراژ داشت، و هر نسخه دو شاهي به فروش مي‌رفت. در آن موقع دوازده تا سيزده سال داشتم و كار روزنامه‌فروشي من با انتشار اين روزنامه آغاز گرديد. آن روزها در تمام تهران فقط چهار...

جعل اسناد در تاريخ معاصر

جعل اسناد در تاريخ معاصر علي‌ ابو‌الحسني (منذر) تاريخ، به لحاظ نكته‌ها، درسها و عبرتهايي كه براي امروز و فرداي ما انسانها در بردارد، به حق، «چراغ راه آيندگان» خوانده مي‌شود؛ چراغي كه به مدد آن مي‌توان زوايا و لايه‌هاي پنهان حوادث روز را روشن ساخت و با تشخيص راه‌ها از بيراهه‌ها، از در غلتيدن به ورطة اشتباهات گذشتگان پرهيز جست. دستيابي به «واقعيتها»، و از آن طريق: به «عبرتها»ي تاريخ نيز مستلزم گردآوري، طبقه‌بندي، ارزيابي...

1
2
3
4
...
91
92
93
94
95
96
97
...
115
116
117
118