مقالات

داریوش همایون به روایت مسعود بهنود

آخرین نخست‌وزیر و کوتاه‌ترین عمر برای آخرین دولت

محمدرضای پهلوی و نخست وزیرانش

دکتر محسن بهشتی سرشت(مدیر گروه تاریخ پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی) دولت های مختلف دوران سلطنت محمدرضا شاه را می توان به چهار دوره 10 ساله تقسیم کرد و به جهت تشابهات هر دوره، آن ها را در بازه های 10 ساله مورد بررسی و مقایسه قرار داد. دوره اول با روی کار آمدن شاه جوان شروع می شود و با کودتای 28 مرداد پایان می یابد. دوره دوم از پس از کودتاست تا قیام 15 خرداد 42 و دوره سوم مربوط به حوادث و تبعات پس از تبعید امام خمینی (ره) است تا پایان سال 50 و دست آخر دوره چهارم سلطنت پهلوی دوم که مربوط به دهه 50 است و با انقلاب اسلامی پایان می یابد. در دوره اول ، محمدرضا شاه فاقد تجربه و صلابت لازم است و به همین دلیل عمدتاً به مسئولان و کارگزاران باقیمانده از زمان پهلوی اول اتکا دارد و امور کشور در دستان رجالی چون قوام و فروغی است. ضمن اینکه بواسطه حضور متفقین در کشور و رفتن رضاشاه، جامعه سیاسی همچون فنر رهاشده ای بود که پرش های قابل توجه سیاسی داشت. در این مقطع است که سازمان ها و انجمن های مختلف سیاسی و جریانات فکری گوناگون تشکیل می شوند و به راحتی فعالیت می کنند. دهه 20 دوره فعالیت آزادانه مطبوعات و احزاب سیاسی است و از این رو می توان این دهه را آزادترین دوره تاریخ معاصر قلمداد کرد که بیش از 600 عنوان روزنامه و 70 حزب و سازمان سیاسی در سراسر کشور فعال بودند. دولت های این دوره نیز متاثر از فضای داخلی و شرایط جهانی، دولت های مستقل تری هستند و قادر به تحقق برنامه ها و اهداف خود هستند، بدون آن که با مزاحمت دربار روبرو باشند. اوج دولت های این دوره، دولت مرحوم دکتر مصدق است که اوج این دولت نیز ملی کردن صنعت نفت است. اما دولت ها در دوره دوم و بعد از کودتا، شرایط به کلی متفاوتی دارند، به نحوی که استقلال دولت ها به حداقل می رسد و هر تصمیمی با نظر شاه، اتخاذ می شود. به همین دلیل در این دوران با تغییر چهار نخست وزیر روبرو هستیم که هر یک به نوعی و به دلایلی، موقعیت خود را از دست دادند، اما در مجموع آن که، شاه در پی کسب اقتدار خود بود و بدین منظور از توان قدرت های غربی بخصوص آمریکا نیز استفاده می کرد تا جایگاه خود را تثبیت نماید که نتیجه یکی از این وابستگی ها، واقعه 16 آذر سال 32 بود. شاه در این مقطع تنها به فکر افزایش قدرت و نفوذ خود بود و تاسیس ساواک هم نتیجه این تفکر بود. با تاسیس ساواک، سازمان ها و احزاب سیاسی برآمده از دهه اول سلطنت پهلوی اول، به محاق و انزوا رفتند. در این میان با روی کار آمدن دموکرات ها در آمریکا و ایجاد فضای باز سیاسی به منظور مهار کمونیسم، در رقابت با بلوک شرق، روزنه هایی از اصلاحات جوانه زد که آن نیز خیلی زود در کنترل شاه قرار گرفت. بالاخره سیاست های این دوره باعث شکل گیری قیام سال 42 شد و تبعید امام. در این دوره جدید نخست وزیرانی می آیند که علاوه بر ارادت به شاه، سعی در نزدیکی به روحانیت هم داشتند که تقریبا هیچ یک قادر به برقراری این ارتباط نیستند. به دنبال امینی، علم و منصور آمدند که در این راه ناکام ماندند. ساواک و سایر نهادهای نظامی در این مقطع هم پای دولت ها تاثیرگذارند و قدرت شان در حال افزایش است. به همین دلیل انسداد سیاسی در کشور به وجود می آید و متعاقب آن، مبارزات مسلحانه. فکر مبارزه سیستماتیک و روشمند با قواعد چریکی، بعد از قتل منصور در میان مبارزان و فعالان سیاسی جدی می شود و برخی نیروهای پخته سیاسی هم آن را تایید می کردند. مرحوم بازرگان نیز در دادگاه سال 42 این وضعیت را پیش بینی کرده و آن جمله معروف را گفته بودند که ما آخرین گروهی هستیم که قانونمند با رژیم مبارزه کردیم و بعد از ما لوله تفنگ شما را نشانه می گیرد. ظهور گروه های مسلحانه مانند سازمان مجاهدین خلق نتیجه سیاست های این دهه و شکنجه های جهنمی ساواک است، تا سال 56 که مجدد دموکرات ها در آمریکا قدرت می یابند و انقلاب اوج می گیرد. در این یک سال باز تغییر دولت ها با سرعت انجام می شود تا انقلاب مهار شود بطوریکه در عرض یکسال، چهار دولت می آیند و می روند، بدون آنکه بتوانند تاثیری در روند انقلاب داشته باشند. دولت های هویدا، آموزگار، شریف امامی و دولت نظامی ازهاری و نهایتا بختیار در دوره ناتوانی رژیم در مهار انقلاب واقع شدند. از برآیند این چهار دهه این نتیجه به دست می آید که رفت و آمد دولت ها متناسب با ثبات سلطنت بود. در دوران بی ثباتی محمدرضا شاه، یعنی دوره های اول و آخر، تغییرات پی در پی است و در دوران قدرت، دولت هایی مثل هویدا با 13 سال سابقه، شکل می گیرند، که علیرغم ثبات دولت هایشان، اراده مستقلی نداشتند. اما در میان همه دولت های این چهار دهه، معدود نخست وزیرانی بودند که شخصیت متفاوتی داشتند و شان دولت را حفظ می کردند. بنا به مستندات تاریخی، نخست وزیران یاد شده در ذیل، از این موقعیت برخوردار بودند و دارای استقلال نسبی از دربار بودند: 1.قوام که در دوره های متفاوتی نخسب وزیر ایران بود، در آخرین دوره نخست وزیری اش در سال های 23 و 24 (غیراز نخست وزیری یک روزه اش در سال 31) منشا تصمیمات مهم و اثرگذاری بود که خروج نیروهای اتحادیه جماهیر شوروی از آذربایجان ایران، یکی از آن موارد است. او در زمان پهلوی اول نیز در مقاطعی صاحب این موقعیت بود و از این رو زمان پهلوی دوم در اوج پختگی و کارآزمودگی بود و چون در دوره نخست وزیری وی، محمدرضا، جوان بود و بی تجربه، اکثر تصمیمات با نظر خود قوام اتخاذ می شد. 2.مهم ترین و مستقل ترین نخست وزیر پهلوی دوم، مصدق بود. مصدق از جوانی وارد کارزار سیاست شده بود و او هم در زمان نخست وزیری با کوله باری از تجارب سیاسی در مسند نخست وزیری قرار گرفت. به اعتراف خود شاه در آخرین کتاب اش در "پاسخ به تاریخ"، تلخ ترین ایام از دوران سلطنت اش، همان مدت دو سال نخست وزیری مصدق بود. مصدق در تمامی تصمیمات مستقل بود و حاضر به بی اعتبار شدن دولت در برابر دربار نبود. شاید مصدق آخرین نخست وزیر کاملا مستقل و مقتدر دوره پهلوی دوم باشد، چراکه دولت های بعد از وی، همگی مجبور به حدی از فرمانبرداری بودند. اکثر نخست وزیران بعد از مصدق، قایل به "فرمان ملوکانه حضرت همایونی" بودند و از خود اختیاری نداشتند. 3.جا دارد از رزم آرا هم در میان نخست وزیران مستقل پهلوی دوم، یاد کنیم. او از ابعاد علمی و پژوهشگری هم برخودار بود و کتاب هایی در خصوص موضوعاتی چون اقوام، ایلات و عشایر داشت. رزم آرا در ارتش نیز جایگاه و نفوذ قابل توجهی داشت و به همین دلیل هم می توان شائبه کشته شدن وی با نظر شاه را هم تا حدی پذیرفت. حتی اگر با نظر مستقیم شاه این کار صورت نگرفته باشد، او از این اتفاق ناخشنود نبود، چون رزم آرا هم استقلال نسبی از شاه و دربار داشت و هم ذی نفوذ بود در ارتش. 4.علی امینی یکی دیگر از نخست وزیران دوره پهلوی دوم است که مرد دوران اصلاحات آن زمان به حساب می آید. بعد از خفقان کودتا، آمریکایی ها تصمیم گرفتند با ایجاد یک سری اصلاحات، فضا را تغییر دهند و برای این کار امینی را انتخاب کردند تا مجری برنامه های اصلاحی آنان باشد. البته شاه در این کار تعلل نکرد و خود این ماموریت را به عهده گرفت. ولی به هر ترتیب علی امینی نقش بسزایی در آن اصلاحات داشت. او از خاندان قاجار بود و نوه مظفرالدین شاه و به لحاظ خانوادگی نیز سابقه روشنی داشت. امین الدوله از اجداد او، یک دوره صدر اعظم ناصرالدین شاه بود و همان زمان منتقد استبداد ناصرالدین شاه بود و دارای تفکر آزادی خواهی بود. 5.در شرایط بحرانی بختیار روی کار آمد و او نیز خود را مستقل نشان می داد اما به نظر می رسد استقلال اش به منظور مهار انقلاب بود و مطلوب قدرت های غربی. علاوه بر این شاید او دارای انگیزه های شخصی هم بود. چون رضاشاه پدر او را کشته بود و او بدش نمی آمد که در زمان مقتضی ضربه ای به پهلوی ها بزند. به همین دلیل برخلاف نظر جبهه ملی، سمت نخست وزیری را در بحبوحه انقلاب پذیرفت. البته او در مدت کوتاه نخست وزیری اش، با اقداماتی چون آزاد کردن زندانیان سیاسی سعی کرد خواسته ها و مطالبات انقلابیون را برآورده کند، اما سیل انقلاب آغاز شده بود این اقدامات کارساز نبود. برخی هم پذیرش نخست وزیری بختیار را به حساب غرور وی می گذارند و می گویند او فکر می کرد با قبول نخست وزیری می تواند اختلافی در رهبری انقلاب بوجود آورد و خود را در حد رهبری انقلاب ارتقا دهد و به همین دلیل او نیز مانند امام خمینی صحبت از جمهوری می کرد و گمان می کرد با طرح بحث جمهوری می تواند در برابر جمهوری اسلامی امام ایستادگی کند. منبع: سایت عصر ایران

چهره‌ی پدر رضاشاه که ده‌ها سال ناشناخته بود + عکس

به عکس قاتل ناصرالدین‌شاه یعنی میرزا‌رضای کرمانی که در صحن شاه‌عبدالعظیم در شهرری، ناصرالدین‌شاه را به گلوله بست، نگاه کنید. این عکس را همه دیده‌اند. میرزارضا در حالی که زنجیر شده است، سر زنجیر را یک امنیه سیه‌چرده به دست دارد. به گزارش مشرق، این امنیه سیه‌چرده، پدر رضاشاه است که از بادکوبه به ایران مهاجرت کرد و مدتها جزو عساکر قزاق بود. اما بعدها به علت اعتیاد به مواد مخدر (که در آن زمان منع قانونی نداشت و استعمال آن آزاد بود) از سپاه قزاق اخراج شد و به خدمت کامران‌میرزا نایب‌السلطنه درآمد. (امنیه دولتی شد) در تمام دوران خدمت ۱۷ ساله رضاشاه و در طول ۳۷ سال سلطنت محمدرضاشاه هیچ تاریخ‌نگار و نویسنده‌ای حق نداشت به این مطلب اشاره کند و هیچ عکسی از پدر رضاشاه به چاپ نرسید و هر وقت این عکس معروف به مناسبت‌های تاریخی در نشریات چاپ می‌شد، فقط زیر آن می‌نوشتند: "میرزارضا کرمانی” قاتل ناصرالدین‌شاه! و اشاره‌ای به نام امنیه‌ای که زنجیر میرزارضا را در دست داشت نمی‌کردند. منبع: سایت مشرق

مصاحبه فالاچی است با امام خمینی(ره)

مارک مسلسل دکتر شریعتی چه بود

از سؤال مامور فهمیدم که آنها با دیدن تجمع ما در مقابل دکتر شریعتی تصور کرده‌اند او چریکی معروف است که احتمالا قبل از دستگیری چند نفر را کشته و یا چند محل مهم را منفجر کرده است. به گزارش فارس، خاطرات کسانی که سالها در زندان های مخوف طاغوت تحت شدید ترین شکنجه ها قرار داشتند بسیار خواندنی است. چرا که آنها از نزدیک با ظلم شاه و اطرافیانشان در ارتباط بودند و به خوبی می‌توانند تاریخ آن دوره را روایت کنند. آنچه می‌خوانید خاطره ای جالب است از یک زندانی سیاسی زمان پهلوی: *یکی از روزها که نوبت حمام رفتن ما شده بود دسته دسته پشت سر هم به طرف حمام در حرکت بودیم. وقتی به نزدیکی دوش‌های حمام رسیدیم متوجه شدم که همه زندانیان هنگام ورود به سالن حمام به داخل یکی از حمام‌ها با دقت نگاه می‌اندازند و چند لحظه‌ای تامل می‌کنند و دکتر علی شریعتی را دیدم که با متانت خاصی مشغول استحمام بود. من از دیدن ایشان به وجد آمده بودم چند لحظه‌ای مکث کردم تا او را بیشتر ببینم. چند نفر دیگر هم به متابعت از من ایستادند و محو تماشای ایشان شدند. ماموران زندان با دیدن تجمع چند نفری جلوی یک حمام حساس شدند و جلو آمدند. یکی از آنها از دکتر پرسید: تو چریکی؟ از این سؤال او فهمیدم که آنها با دیدن تجمع ما در مقابل دکتر شریعتی تصور کرده‌اند که او چریکی معروف است که احتمالا قبل از دستگیری چند نفر را کشته و یا چند محل مهم را منفجر کرده است. پاسخ داد: بله چریکم. - اسلحه هم از تو گرفته‌اند؟ - بله اسلحه هم داشتم. - وای وای تو حتما اعدام می‌شوی راستی اسلحه‌ات مسلسل بود؟ - آره مسلسل بود. - از کدام مسلسل‌ها بود؟ اسمش چی بود؟ - مسلسل بیک. یک باره با شنیدن این پاسخ ماموران جا خوردند مات و مبهوت به یکدیگر نگاه کردند. دکتر گفت: مسلسل من قلم است قلم من هم مارکش بیک است و همین قلم با صدها مسلسل شما برابری می‌کند. منبع: سایت رجانیوز

خاطرات انقلاب در گفت وگو با فاطمه فکور یحیایی

روز جاودان پیروزی، بیست‌و‌دوم بهمن

راهبرد رسانه‌ای انقلاب اسلامی در سال‌های 1356 و 1357

ناگفته های تلخ و شیرین بانوی چریکی که فرمانده سپاه شد

مکان سخنرانی امام خمینی(س) در مسجد اعظم قم ثبت ملی شد

معاون میراث فرهنگی قم گفت: مکان‌ - رخداد سخنرانی امام خمینی(س) در خرداد سال 42، در هشتمین اجلاس شورای سیاستگذاری ثبت آثار، در فهرست میراث ملی به ثبت رسید. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران به نقل از معاونت میراث فرهنگی کشور، ˈعمار کاووسیˈ روز سه شنبه با بیان این مطلب افزود: امام خمینی (س) در این سخنرانی تاریخی، به شاه هشدار داد و این هشدار آغاز حرکت‌های انقلابی مردم ایران شد. کاووسی یادآور شد: مکان‌رخداد قیام 19 دی مردم در مدرسه خان(مدرسه آیت‌الله بروجردی) که طلاب در اعتراض به مقاله توهین آمیز به امام خمینی(س) تحصن کردند، نیز در فهرست میراث ملی ثبت شد. معاون میراث فرهنگی قم اظهار داشت: همچنین میدان شهدا(چهارراه بیمارستان سابق) قم که مکان‌رویداد کشتار مردم توسط عوامل رژیم طاغوت در 19 دی ماه سال 56 است، به ثبت ملی رسید. این مقام مسوول ادامه داد: مکان رخداد بیت امام که محل دستگیری ایشان توسط ماموران رژیم شاه و به زندان رفتن امان خمینی(س) پس از سخنرانی سال 42 بود، نیز در حافظه ملی ثبت شد. کاووسی اظهار داشت: مکان رخداد مدرسه فیضیه که در سال 54 مورد هجوم عوامل رژیم طاغوتی قرار گرفت و در پی آن طلاب از پشت‌بام به پایین پرت شده و به شهادت رسیدند نیز به عنوان مکان‌رخداد انقلابی در فهرست میراث ملی ثبت شد. منبع: پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران

ماجرای تهدید امام خمینی به اعدام در ترکیه

گفت: این منطقه را می‌بینی؟ چهل نفر از علمای ترکیه که علیه حکومت حرف زدند، در همین میدان اعدام شدند. حجت‌الاسلام قرائتی به ماجرای تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه و تهدید ایشان به اعدام از سوی رئیس سازمان امنیت ترکیه اشاره کرد. به گزارش فارس، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی از مفسران قرآن و از مبلغان موفق اسلامی، بیش از 30 سال است که به تدریس علوم و معارف قرآنی با زبانی شیرین و همه‌فهم می‌پردازد. برنامه تلویزیونی این مفسر قرآن با عنوان «درس‌هایی از قرآن» پنج‎شنبه هر هفته پس از خبر ساعت 19 از شبکه اول سیما پخش می‌شود که تکرار آن روزهای جمعه ساعت 14:30 از شبکه سیمای قرآن مشاهده است. با توجه به استقبال فراوان مخاطبان از برنامه «درس‌هایی از قرآن»،‌ متن کامل هر برنامه را که توسط پایگاه اینترنتی آن منتشر می‌شود؛ برای استفاده علاقه‌مندان قرار می‌دهیم. متن کامل سخنان حجت‌الاسلام قرائتی با موضوع «شیوه‌های تعلیم و تربیت» که در تاریخ 24 فروردین از شبکه اول سیما پخش ‌شد، در پی می‌آید: * عبرت گرفتن از تاریخ گذشتگان بحث ما راجع به تعلیم و تربیت است و شیوه‌های آموزش و تربیت. یکی از شیوه‌های آموزش و تربیت استفاده از تاریخ است. بارها در قرآن فرموده: «سیرُوا فِی الْأَرْض‏» (انعام/11) در زمین سیر کنید. این آیه‌ای است که غربی‌ها به آن عمل کردند، ما به آن کم عمل کردیم یا نکردیم. به اسم جهانگرد به اسم مستشار اقتصادی، مستشار نظامی، به نام‌های مختلف، دیپلمات، زیر و بم همه کشورها را حتی به اسم سم‌پاشی در زیر زمین خانه‌ها را فهمیدند چیست. به اسم سم‌پاشی مزارع، عدد درخت‌های ما را متوجه شدند. این «سیرُوا فِی الْأَرْض‏» است. منتها نه گردش برای لذت، برای تفریح همراه با رشد فکری. خوب، استفاده از تاریخ. امام که به ترکیه تبعید شد، رئیس امنیت ترکیه برای اینکه امام را بترساند، یک روز امام را سوار ماشین کرد و گفت: یک جایی برویم. او را برد و یک منطقه‌ای را نشان داد. گفت: این منطقه را می‌بینی؟ چهل نفر از علمای ترکیه که علیه حکومت حرف زدند، در همین میدان اعدام شدند. یعنی امام را برد، که بترساند. امام فرمود: عجب! ای کاش ما هم طوری اقدام می‌کردیم که اعدام می‌شدیم. دید بدتر شد. یعنی اگر لیموترش دست آدم عاقل بیفتد از همان لیموترش لیمونات درست می‌کند. رئیس امنیت ترکیه ایشان را برد که بترساند، ایشان بیشتر شجاع شد. گفت: معلوم می‌شود ما کوتاهی کردیم. علمای اهل سنت چهل نفرشان اینجا اعدام شدند؟! پس چرا علمای شیعه اعدام نشدند؟ گاهی بچه‌ها در خانه وحشت می‌کنند، ممکن است خدای ناکرده، خدای ناکرده، زبانم لال، یک بچه یک جا مثلاً نخواسته باشد به خانه بیاید، یا از خانه فرار کند، خانه گریز باشد. اگر پدرش دستش را بگیرد و یک گردش او را ببرد یا او را به پارک ببرد، نیازی به فرار نیست. در خانه‌ی چهل متری و آپارتمان 50 متر، 60 متر خوب بچه وحشتش می‌گیرد. یک خرده باید حالا که خانه تنگ است پدر و مادر با یک گردش این را جبران کنند. سکنجبین که می‌پزند، می‌چشند اگر دیدند ترش است شکرش را اضافه می‌کنند. اگر این بچه جایش تنگ است، یا درس‌هایش زیاد است پدر و مادر باید خوش اخلاق باشند. ایام امتحانی، ماه اردیبهشت و خرداد که بچه‌ها امتحان دارند، اینجا چون بچه‌ها درس زیاد می‌خوانند باید به غذای بچه‌ها، به اخلاق بچه‌ها، به محبت بچه‌ها بیشتر رسیدگی شود. چون باید جبران کنیم. اسلام به پیشنمازها گفته: اگر دیدید پشت سرتان آدم‌های ضعیفی هستند، مراعات آن افراد ضعیف را هم بکنید. خود قرآن می‌گوید: من وقتی می‌بینم افرادی ضعیف هستند کوتاه می‌آیم. «الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْکُمْ وَ عَلِمَ أَنَّ فیکُمْ ضَعْفا» (انفال/66) یعنی حالا که شما ضعیف هستید من کوتاه می‌آیم. «سیرُوا فِی الْأَرْض‏» استفاده از تاریخ و تجربه. * پرسش و پاسخ، شیوه قرآن، پیامبر و اهل بیت(علیهم‌السلام) یکی از راه‌های تعلیم و تربیت که در اسلام هست شیوه‌ی سؤال و جواب است. بحث را به عنوان سؤال و جواب دربیاوریم. «أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِأَکْبَرِ الْکَبَائِر» (مستدرک/ج17/ص416) می‌خواهید به شما بگویم بزرگترین گناه چیست؟ می‌گویند: بگو. بعد آنوقت می‌گوید. این فرق می‌کند تا بگوییم که «الْحَاقَّةُ، مَا الْحَاقَّةُ، وَ ما أَدْراکَ مَا الْحَاقَّةُ» (حاقه/1 تا3) بعد آیه را بگوید. «الْقارِعَةُ، مَا الْقارِعَةُ، وَ ما أَدْراکَ مَا الْقارِعَةُ» (قارعه/1 تا3) بعد می‌گوید. «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فىِ لَیْلَةِ الْقَدْرِ، وَ مَا أَدْرَئکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ» (قدر/1 و2) بعد می‌گوید: «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیرْ مِّنْ أَلْفِ شهَْرٍ» (قدر/3) اینکه طرف را تشنه کنیم. «الم، ذَالِکَ الْکِتَب‏» (بقره/1و2) یعنی یک چیزی بگو که طرف تشنه شود و بعد حرفت را بزن. «هَلْ أَتاکَ حَدیثُ الْغاشِیَةِ» (غاشیه/1) می‌خواهی قصه‌اش را بگویم. بعد قصه‌اش را بگو. شما صاف به خانه بیایی به همسرت بگویی: فلانی سلامت را رساند. این یک نمره دارد. اما اگر به همسرت بگویی: می‌خواهی بگویم امروز چه کسی سلامت را رساند؟ می‌گوید: چه کسی بود؟ این را وادار کن که بپرسد چه کسی بود و بعد... سر کلاس مربیان و معلمین سؤال کنند. چرا خدا ما را در دنیا عذاب نمی‌کند؟ یا پاداش نمی‌دهد؟ چرا می‌گوید قیامت؟ بهتر نبود خدا هرکس خوب و بد بود، همین جا جواب می‌داد؟ چرا عذاب به قیامت می‌افتد؟ کیفر یا پاداش به قیامت می‌افتد؟ سؤال کن، بعد از بچه‌ها بخواه یک دقیقه فکر کنند. فکر می‌کنند بعد آنوقت بگو. این به دلشان می‌چسبد. سؤال و جواب! حرف را دفعتاً نزنید. * استفاده از مثال و تمثیل در بیان مطالب شیوه‌ی تمثیل؛ مثال خیلی مهم است. خیلی مسأله‌ی مهمی است. بعضی از بزرگان که سوادشان اصلاً از نظر علمی استاد من هستند، به من می‌گویند: ما تلویزیون که می‌نشینیم، می‌نشینیم ضرب المثل‌های تو را یاد بگیریم. گاهی یک ضرب المثل، مثلاً می‌خواهی بگویی: کلمات نماز را غلط بگویی معنایش عوض می‌شود. شما بگویی: «اللهم سل...» با سین، یا بگویی «اللهم صلّ». «س،ص،س،ص،س،ص»، «اللهم سَلّ...»، «اللهم صلِّ» اگر «سلِّ» بگویی یعنی خدایا او را بکش. «صلِّ» یعنی خدایا درود بفرست. آنوقت این را مثل می‌زنیم، آمپول در رگ بزنی شفا می‌دهد، در گوشت بزنی، درد می‌آید. شماره تلفن، 021 یک استان است، 031 یک استان دیگر است. دست را اینجا بگذاری احترام است، اینجا بگذاری مسخره است. اینجا بگذاری مسخره است. سوییچ ماشین دندانه‌اش اینطور باشد، باز می‌شود. دندانه‌هایش کم و زیاد شود باز نمی‌شود. یعنی با مثل قصه را... من این مثال را قبلاً در تلویزیون گفتم. می‌گویند: امام عسگری شهید می‌شود، امام زمان امام می‌شود. امام زمان(ع) وقتی امام شد 5 ساله بود. آیا می‌شود بچه‌ی 5 ساله امام شود؟ در تلویزیون مثل فلش کامپیوتر را زدم. و الآن دوباره تکرار می‌کنم. فلش کامپیوتر در جیبتان هست؟ یک فلش به ما بدهید. فوری! این چیزش را دربیاورید. با این فلش کامپیوتر مسأله‌ی امام زمان را مطرح می‌کنم. این فلش 1- فلز است. 2- یک سانت در یک سانت است. درونش هم پوک است، تو خالی است. یک فلزی یک سانت در یک سانت، وصل به کامپیوتر می‌کنیم. چند لحظه شده و نشده میلیون‌ها مطلب از آن فلز به آن فلز منتقل می‌شود. چطور بشر توانست علوم را از فلز به فلز منتقل کند. خدای بشر نمی‌تواند علم امام عسگری را به یک بچه‌ی 5 ساله منتقل کند؟ یک مثال است. آقا چهل سال گناه کردم چرا قرآن می‌گوید: «خالدین فیها» همیشه بسوزیم. یک مَثل، شما یک لحظه چاقو را به چشمت می‌زنی، تا ابد کور هستی! چاقو زدن یک ثانیه، کوری همیشه. یک مَثل همین است. در قرآن یک آیه داریم می‌گوید: هرچه خوبی است از خداست. هرچه بدی است از شما. «ما أَصابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّه‏ وَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِک‏» (نساء/79) سیئه از تو است، بدی از تو است. خوبی از خداست. چطور این آیه را تفسیر کنیم؟ با یک مَثل. کره‌ی زمین دور خودش و خورشید می‌گردد. همیشه یک جایش روشن است و یک جایش تاریک است. هرجایش روشن است از خورشید است. هرجایش تاریک است از خودش است. ما هم هرچه خوبی داریم از خداست، هرچه بدی داریم از خودمان است. یعنی این استفاده از تمثیل خیلی مسأله‌ی مهمی است. * نقش تکرار و تمرین در ماندگاری آموزه‌های دینی استفاده از تکرار؛ مثلاً در روایات داریم که حضرت فرمود: «اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِی‏» (فقیه/ ج4/ ص420) خدایا به جانشینان ما رحم کن. دو مرتبه می‌گفت: «اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِی‏» سه مرتبه فرمود: «اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِی‏». خدا جانشینان... گفتند: یا رسول الله خلفای تو چه کسانی هستند که سه بار فرمودی؟ فرمود: علمای ربانی! علمای ربانی خلفای ما هستند. سه بار می‌گوید، این تکرار. یا مثلاً داریم «مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَالٌ لَا یُزَکَّى‏» (کافی/ ج3/ ص504) دوبار می‌گوید، تکرار می‌کند. لعنت خدا، لعنت خدا بر مالی که زکاتش داده نشود. دو بار می‌گوید برای تأکید. یا مثلاً می‌بینیم سه بار در نامه نوشته: «عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلَاةِ اللَّیْل‏» (فقیه/ ج1/ ص484) یا در سوره‌ی الرحمن، بالای سی بار می‌گوید: «فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ». یک نعمت را می‌گوید، یک فاکتور می‌زند. اینطور نیست که سی قلم را با یک فاکتور بدهد. هر جنسی یک فاکتور دارد. هر یک نعمتی یک «فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ» دارد. سه مرتبه حضرت فرمود: «إن الدین النصیحة إن الدین النصیحة إن الدین النصیحة» (روضة الواعظین/ ج2/ ص424) نصیحه یعنی خیرخواهی. روح دین این است که آدم دلش به حال دیگران بسوزد. موتوری دارد می‌رود، خانمش هم پشت سرش سوار کرده است. به لباس خانم باد می‌خورد، ممکن است به زیر پره‌های موتور برود. به او می‌گوییم: آقا مواظب باش یک وقت این خانم سرنگون نشود، خودت سرنگون نشوی. می‌گوید: به ما چه؟!می‌افتد چشمش باز می‌شود. چقدر بی‌خیال، بی غیرت! یک سنگ در جاده است این سنگ تیز است، ممکن است یک لاستیک را بترکاند. پیاده شویم سنگ را برداریم. ما که نیانداختیم! مگر من شهردار هستم. مگر من برای وزارت راه هستم؟ بی‌خیال! خیرخواه نیست. قرآن می‌گوید: حتی آنهایی که نمی‌توانند به جبهه بروند، پا ندارند بروند، چشم ندارند، دست ندارند به جبهه بروند، می‌گوید: «إِذا نَصَحُوا» (توبه/91) به شرطی که خیرخواهی کنند. جبهه نمی‌توانی بروی ولی خیرخواه جبهه باش. 1- استفاده از تاریخ، 2- سؤال و جواب 3- استفاده از مثال. یک کتاب تمثیلات است، جیبی است، صد تا ضرب المثل است. هر ضرب المثلی هم پاسخ به یک شبهه فکری است. این تمثیلات را حق تمبر محفوظ هم نیست. هرکس می‌خواهد چاپ کند، چاپ کند به شرطی که نفروشد. مثلاً چاپ کند وزارتی، سازمانی، چاپ کند، در اختیار همکارانش مجانی بگذارد. هرکس می‌خواهد سود نبرد مجاز است. این کتاب برای من است. ضرب المثل‌هایی که مشکل را حل کرده است. که دو سه موردش را الان گفتم. مثل مَثَل فلش کامپیوتر، مثل چاقو در چشم! یک معلم یا مربی از این ضرب المثل‌ها خوب می‌تواند استفاده کند. تکرار، ضرب المثل، سؤال و جواب، تاریخ. * تحریک قوّه‌ی تفکر و حسّ کنجکاوی حس کنجکاوی را تحریک کنیم. این هم از ابزار تعلیم و تربیت است. یعنی وادار کنیم بچه‌ها خودشان هم فکر کنند. چند روز پیش یک کلاسی داشتم، یک آیه‌ای را نوشتم. گفتم: روی این آیه فکر کنید. ترجمه کردم، گفتم: حالا آیه را فهمیدید؟ خودتان روی آیه فکر کنید. وادار کنیم که بچه‌ها خودشان فکر کنند و از قرآن چیزی دربیاورند. حس کنجکاوی! یک بار حضرت فرمود: «اتقوا ذنوباً لا تغفر» بترسید از گناهانی که خدا نمی‌بخشد. گفت: نظر شما کدام است؟ یکی گفت: دزدی، یک گفت: نمی‌دانم چه... هرکسی یک گناهی را گفت. گفت: نه اینها نیست. آخر گفتند: یا رسول الله خودت بگو. آن گناهی را که خدا نمی‌بخشد چیست؟ فرمود: خدا گناهان کوچک را نمی‌بخشد. به خانم می‌گوییم: فُکلت بیرون است، گناه است. تو بنده‌ی خدا هستی، به شکرانه‌ی اینکه خدا به تو نعمت داده، زیبا آفریده، این زیبایی را برای شوهرت بگذار. تو قیمتی هستی. دختر قیمتی می‌گوید: نمی‌گذارم کسی از من لذت ببرد. مگر اینکه خرجی مرا بدهد. خانه، ماشین، تلفن، همه امکانات را هرکس خرجی مرا داد به من هم نگاه کند. این می‌گوید: نه من آرایش می‌کنم، جوان‌ها مرا مفت ببینید. خودش را حراج می‌کند. خودت را حراج نکن تو ارزش داری. خانمی که خودش را آرایش کرده و نشان می‌دهد، چرا خودت را حراج می‌کنی، تو حیف هستی. هرکس همه‌ی زندگی تو را تأمین کرد، حق دارد به تو نگاه کند. نه هرکس مفت کنار خیابان با یک بستنی، با یک لبخند، با یک تلفن و اسم ام اس، تو گران هستی، چرا خودت را حراج کردی؟ این مویت پیدا نباشد. آقای قرائتی حالا این دو تا تار مو را گیر نده. خیلی‌ها گناهان بزرگتر کردند. می‌گوید: این چیزی نیست. اینکه می‌گویی: چیزی نیست دیگر خدا نمی‌بخشد. ببین اگر من یک سنگی، از این سنگ‌های کوچک که به نان سنگک چسبیده، اگر من یک سنگ کوچک بزنم در سر شما، بگویی: آخ! بگویم: چیزی نیست. بگویم: چیزی نیست، شما بیشتر عصبانی می‌شوی. اما اگر یک سنگ یک کیلویی از دست من افتاد خورد روی پای شما، پای شما خونی شد، بگویم: ببخشید، می‌بخشی. یک کیلو را می‌بخشی، یک مثقال را نمی‌بخشید. چون یک مثقال را می‌گویم: چیزی نیست. تفاوت گناهان کوچک و بزرگ در بخشش و آمرزش شما مبلغ سنگینی بدهکار باشید. بروید نزد بستانکار بگویید: آقا من یک مقدار به شما بدهکار هستم، فعلاً ندارم. انشاءالله بعداً می‌دهم. می‌گوید: خیلی خوب باشد. اما اگر یک مبلغ کمی بدهکار هستی، حالا چه خبر است، دو فلس از ما می‌خواهی. چیزی نیست! طرف از این بیشتر ناراحت می‌شود. شما بگو چیزی هست، ندارم بدهم. قابل اغماض است. اما بگویی: چیزی نیست آدم لجش می‌گیرد. یک شاگرد سر کلاس نیاید، عذرخواهی کند. آدم او را می‌بخشد. اما یک شاگرد سر کلاس بیاید هی به معلم چنین کند. معلم بگوید: گوش بده. آخر چیزی نیست! خود شما چه حالی می‌شوید که کار کوچک را آدم بگوید چیزی نیست؟ حالا دو تا مو که چیزی نیست. حالا اینها که... حالا یک شب که شب عروسی، بگذار اینها... حرف نماز را نزن. عروس آرایش کرده حالا وضو بگیرد، کلی لاک به دست‌هایش زده است. حالا یک شب که صد شب نمی‌شود. حالا نمازت را بعد بخوان. اینکه آدم بگوید: حالا شب عروسی است، حالا مهمانی است، حالا... گناهی که آدم انجام بدهد، بگوید: این چیزی نیست. خدا این را نمی‌بخشد. میکروب چیزی نیست، کوچولو است ولی یک آدم را از پا درمی‌آورد. پوست خیار چیزی نیست، ولی یک وزنه بردار حرفه‌ای را ممکن است ویلچری‌اش کند. خود ما هم همینطور هستیم. اگر من عمامه‌ام را یک دو سانت جلوتر بگذارم، مثلاً اینجا بگذارم، دادگاه ویژه روحانیت مرا می‌گیرد. از تلویزیون هم مرا بیرون می‌کنند. می‌گویم: این که چیزی نیست. می‌گویند: نه چیزی نیست. حرام هم نیست، اما این کاری که کردی دیگر جایت در تلویزیون نیست. خود خانمی که می‌گوید: این دو تا مو چیزی نیست، اگر ببیند من عمامه‌ام را روی دماغم گذاشتم، این دیگر تا آخر عمرش به حرف من گوش نمی‌دهد. چرا می‌گویی چیزی نیست؟ مال مردم چیزی است. خلاف خدا چیزی است. اینهایی که چیزی نیست آدم را از پا درمی‌آورد. اینهایی که چیزی نیست چون آدم گناهان بزرگ را می‌بیند یادش است چه غلطی کرده است، تا می‌گویند: گناهکار هی یاد گناه بزرگ می‌افتد، می‌گوید: خدایا مرا ببخش. اما گناه کوچولوها را اصلاً می‌گوید: چیزی نیست. توبه هم نمی‌کند و لذا این اثر خودش را دارد. تریاک مهم است، سیگار که چیزی نیست. ولی همین که چیزی نیست، چیزی نیست برایت تنگی سینه می‌آورد. یکی از روش‌های تربیت این است که سؤال کنیم. اول پیغمبر فرمود: چه گناهی است که خدا نمی‌بخشد؟ در مردم ولوله می‌اندازد. تو بگو، تو بگو، تو بگو، خوب که حرف‌هایشان را جمع‌بندی کرد، می‌گوید: نه، هیچ‌کدام از اینها نیست. آن گناهی که آدم بگوید: چیزی نیست. یک کسی یک نماز غلط خواند، به او گفتند: آقا این نماز تو غلط بود. گفت: برو. اینقدر خدا تارک الصلاة دارد که الآن فرشته‌ها سر همین نماز من دعوایشان است. او می‌گوید: به من بده ببرم، او می‌گوید: به من بده ببرم. (خنده حضار) خوب آن تارک‌الصلاة‌ها را ممکن است خدا ببخشد، ولی اینکه هم نماز غلط می‌خواند و می‌گوید: اینکه چیزی نیست. * ابهام و کلی گویی ابهام و کلی گویی؛ بعد توضیح بدهیم. ببین اگر من در دستم انگشتر باشد، ممکن است اصلاً شما یک ساعت هم به دست و انگشتر من نگاه کنید، یادتان برود. اما اگر اول کلی گفتم، گفتند: چه در دست من است؟ یک خرده فکر کردید و بعد گفتم: انگشتر، این می‌ماند. طلبه‌ها یک اصطلاحی دارند می‌گویند: مثل خلاصه‌ی اخبار و مشروح اخبار. تیتر روزنامه، بعد مشروح آن در صفحه‌های بعد. اول آدم یک چیز کلی بگوید، بعد مفصل بگوید. پیغمبر فرمود: از گل قشنگی که روی کود است بپرهیزید. «إِیَّاکُمْ وَ خَضْرَاءَ الدِّمَن‏» (کافی/ ج5/ ص332) دوری کنید از گل‌های زیبایی که ریشه‌اش در پهن است. گفتند: یعنی چه؟ گفتند: یا رسول الله! «وَ مَا خَضْرَاءُ الدِّمَن‏»؟ گل قشنگی که ریشه‌اش در پهن است که بپرهیزیم چیست؟ فرمود: دختر خوشگلی که در خانواده‌ی نا اهل است. خانواده، خانواده‌ی خوبی نیست. ولی دختر قشنگ است. می‌گوید: از این دخترها بترسید. پسر سوپر دولوکس است، آدم نگاهش می‌کند به! کاش این داماد ما می‌شد. کیلویی خوب است. اما معلول فکری است. فکرش انحراف دارد. خانه لوکس است، پایه‌هایش خراب است. ولی حضرت نفرمود: دختر زیبایی که در خانواده‌ی نا اهل است، بترسید، فرمود: از گل زیبایی که ریشه‌هایش در آلودگی‌ها بدست آمده است. بعد گفتند: یا رسول الله چیست؟ بعد آنوقت امام... یعنی آدم یک چیز کلی بگوید، بعد این را باز کند. این هم یک شیوه‌ای است. * بهره‌گیری از موقعیت‌های مکانی و زمانی در تعلیم و تربیت استفاده از صحنه‌های موجود؛ از همان صحنه‌های موجود استفاده کنید. عرض کنم به حضور شما که... صلواتی بفرستید (صلوات حضار) مثلاً حضرت می‌بیند که پاییز شده، برگ درخت‌ها می‌ریزد. خوب یک صحنه موجود است که باد می‌آید و برگ درخت‌ها می‌ریزد. فرمود: دو تا مؤمن که به هم دست بدهند، دو تا مؤمن یعنی مرد با مرد، زن با زن، نه یعنی زن و مرد. گاهی وقت‌ها ما گفتیم اگر کسی به کسی بگوید: من دوستت دارم، ثواب است. گفت: خوب پس این جوان‌ها به این عمل می‌کنند. هرکسی را دوست دارند، می‌گویند: دوست دارم.گفتم: نه آن یک معنای دیگر دارد. پاییز است برگ‌ها زرد است، باد می‌آید و برگ‌ها می‌ریزد. این یک صحنه موجود است. حضرت فرمود: دو تا مؤمن که به هم دست بدهند، مادامی که دستشان در دست همدیگر است، گناهانشان مثل برگ درخت‌ها می‌ریزد. یعنی از همین استفاده می‌کند. استفاده از صحنه‌ها موجود! کسی خدمت امام آمد گفت: آقا قیام کن علیه بنی عباس. شما طرفدار داری. شیعه‌ها مرید شما هستند. بلند شو یک کودتایی، انقلابی! حضرت فرمود: صحرا برویم. او را برداشت و در بیابان برد و یک گله میش بود، و با یک چوپان. گفت: برو این میش‌ها را بشمار. رفت و برگشت وگفت: زیاد نیستند هفت تا بود. حضرت فرمود: اگر هفت تا مرید جدی داشتم قیام می‌کردم. یعنی مریدان جدی من هفت تا هم نیستند. یعنی از همین استفاده کرد. این مهم است. یا صحنه‌سازی؛ امام صادق می‌خواست بگوید: هرکس به کسی ظلم کند به بدن کسی ضربه وارد کند باید دیه بدهد. امام صادق می‌خواست این را بگوید. صحنه سازی کرد. به یکی از اصحابش فرمود: شما به من اجازه می‌دهی دست شما را فشار بدهم. گفت: آقا خواهش می‌کنم. دست من در خدمت شما. امام صادق(ع) دست ایشان را گرفت و محکم فشار داد. وقتی فشار داد جای فشار روی دست ماند. حضرت فرمود: اگر کسی به همین مقدار دست کسی را فشار بدهد، که جای این فشار بماند باید جریمه بدهد. منتها این را صاف ننشست بگوید: هرگاه کسی به بدن کسی لطمه‌ای وارد کند باید جریمه بدهد. نه! اجازه گرفت. دستی را فشار داد، جای این فشار ماند و بعد از این استفاده کرد. عملی... گاهی وقت‌ها برای آموزش و برای محبت امامان ما خودشان را نازل می‌کردند. امیرالمؤمنین آمد خانه‌ی یک یتیمی، به یتیم گفت: عزیز! پسرم، عزیزم! هرچه به این حرف زد، این بچه یتیم همینطور نگاه کرد.هرچه امیرالمؤمنین خواست این را یک طوری بخنداند، شادش کند، دید نمی‌شود. با زانوها و دست‌هایش راه رفت. بَع بَع، مَع، صدای بزغاله کرد. این بچه خندید. یکی آمد گفت: بابا تو امیرالمؤمنین هستی، رئیس حکومت اسلامی هستی. صدای بز می‌کنی؟! فرمود: طوری نیست، من صدای بز می‌کنم یتیم بخندد. ببینید این ایجاد صحنه‌ها، اینکه آدم خودش را پایین ببرد. اینکه بخواهد دست یک کسی را فشار بدهد اجازه بگیرد. ما اصلاً راحت در خانه‌ی مردم پارک می‌کنیم، اجازه هم نمی‌گیریم. لحن گفتن فرق دارد. به ما گفتند اگر وارد مسجد شدی، آقا رکوع بود نگو: یا الله!مگر ما نوکر تو هستیم، همینطور دولا بایستیم، تو زودتر بیا. حاضر است سه هزار نفر، دو هزار نفر، صد نفر را همینطور دولا نگه دارد، چه خبر است، آقا برسد. خوب چه کنیم؟ می‌گوید: بگو «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ» (بقره/153) یعنی مردم اگر صبر کنید، خدا با شماست. یعنی اینطور نیست که من به جماعت برسم، یک چیزی هم گیر شما می‌آید. یک جوانی خواست یک پیرمردی را ببوسد، روبوسی کند پیرمرد گفت: ببوس، یک چیز گیر من می‌آید. حالا اینطور نیست که تو به جماعت برسی، یک چیزی هم گیر ما می‌آید. «ِإِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ» نگو: یا الله، یا الله معنایش این است که بایست تا من برسم. ما نوکر تو نیستیم که بایستیم. اما وقتی گفتی «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ» یعنی چه؟ یعنی تو نوکر من نیستی ولی وقتی صبر کردی، یک چیزی هم به تو می‌دهم. لحن‌ها فرق می‌کند. حرکات دست، خیلی چیزها را باید با هیجان گفت. با آهنگ‌های مختلف، ما الآن الله اکبرمان هر کدامش یک آهنگی دارد. اگر 22 بهمن بود می‌گوییم: الله اکبر! در راهپیمایی بود می‌گویید: الله اکبر! نماز بود می‌گوییم: الله اکبر! تعجب کردیم می‌گوییم: الله اکبر! مکبر بودیم می‌گوییم: سمع الله لمن حمده، الله اکبر! یعنی با آهنگ‌های مختلف کد تعیین می‌کنیم که این چه الله اکبری است. مثل بوق ماشین، بوق عروس با بوق فحش فرق می‌کند. راننده‌هایی که بوق می‌زنند، شش رقم بوق داریم. بوق سلام، بوق فحش، بوق عروسی. یک پیر زن و پیر مردی در یک ماشینی نشسته بودند. گفتند: خوب ما پنجاه سال پیش که عروسی کردیم بوق نزدیم، ماشین نبود، بوق نبود، بگذار ما در بیابان بوق بزنیم، قضایش را انجام بدهیم. به شوفر گفتم: آقا یک خرده بوق بزن که اینها از مشکل در بیایند. حرکت دست، یک بنده خدایی وقتی می‌خواست دستش را حرکت بدهد، ناشیانه حرکت می‌داد. همچین می‌کرد. می‌گفت که: یوسف هم در چاه رفت. پیغمبر بزرگوار هم معراج رفت. (خنده حضار) یعنی اصلاً ضد... هرچه می‌گفت دست و پایش ضد لبش بود. باید معلم حرکاتش، چشم و ابرویش، رنگ لباس خیلی مهم است. شما الآن لباس مرا ببینید. حالا هم ببینید. من بارها گفتم و باز هم خواهم گفت. سر کلاس باید رنگ معلم شاد باشد. چادر سیاه برای خیابان، چه گناهی کرده یک دختر می‌خواهد یک چیزی یاد بگیرد، هفت ساعت سیاه نگاه کند. تخته سیاه را هم سفید کردند، وایت بردش کردند، سبزش کردند، لباس مشکی برای خیابان خوب است. البته نه شادی که چشمک بزند. شاد آرام، شاد دلنواز، رنگ مشکی خوب نیست. رنگ قرمز هم خوب نیست. روایت داریم. حضرت دید یک قافله‌ای جاجیمی که روی شتر انداختند، پارچه‌ای که روی شتر انداختند، قرمز است. فرمود: این پارچه‌ی قرمز را انداختید روی شتر، سوار می‌شوید نگاهتان به این قرمز می‌افتد و برای چشمتان بد است. بردارید. چنان دویدند که شترها رم کردند. رنگ قرمز خوب نیست. رنگ باید رنگ شاد باشد. *بهره‌گیری از خنده و شادی در امر آموزش استفاده از خنده، در کلاس باید استفاده از خنده باشد. شرایط بدنی و طبی و بهداشتی را در نظر بگیرید. من شب‌های قدر مسجد دانشگاه تهران قرآن سر می‌گیرم. چون قبل از سخنرانی من دعای الغوث خواندند دو ساعت تقریباً نشستند، وقتی من روی منبر می‌روم، می‌گویم: آقا من تا منبر می‌روم همه شما بلند شوید بایستید. یک پنج دقیقه بایستید من دو تا حدیث بخوانم شما ایستاده گوش دهید. مگر لازم است آدم بنشیند حدیث گوش بدهد. شما ایستاده گوش بدهید. ضمناً وقتی می‌ایستید، یک کسی می‌خواهد بیرون برود، برود. یک کسی می‌خواهد جا به جا شود. یک کسی زانویش درد گرفته، اینقدر مردم به من دعا می‌کنند خدا پدرت را بیامرزد. بابا خوب زانویش درد گرفته، اجازه به او بدهید بلند شود. تنوع خیلی خوب است. در نماز یک حمد و قل هو الله گفتن بس است، حالا خم شو. خم شدی می‌گوید: بلند شو، سجده برو. یک نماز پنج دقیقه‌ای چند رقم تنوع دارد. تنوع مهم است. رنگ مهم است. بچه‌ می‌خواهد دستشویی برود، بگو برو. نخیر باشه زنگ استراحت برو. بابا اگر اجازه ندهید درس را نمی‌فهمد. اسلام گفته اگر ادرارت می‌آید، نماز جماعت را هم از خیرش بگذر. برو دستشویی نمازت را فرادی بخوان. جماعت خیلی ثواب دارد، خیلی ثواب دارد ولی اگر بناست ادرارت را نگه داری، از خیرش بگذر. می‌خواهد بخندد، خوب بگذار بخندد. نخند! این هم بدتر می‌کند. خوب وقتی خنده‌اش گرفته بگذار بخندد. جلوی فطرت را نگیرید. الآن خنده‌اش گرفته. ما یکجایی بودیم هروقت می‌خواستیم بخندیم این مربی ما می‌گفت: آقا شما یک ربع دیگر بخند. خوب یک ربع دیگر خنده‌ام نمی‌گیرد. (خنده حضار) اینکه دست خودم نیست. من یک دهم حرف‌هایم را هم نزدم. معلمی کار سختی است، معلمی کار خداست. «الرَّحْمَانُ،عَلَّمَ الْقُرْءَانَ» (الرحمن/1 و2) یعنی خدای رحمان، معلمی شغل خداست. شغل انبیا هم که پیغمبر فرمود. یک چیز دیگر هم عرض کنم. شغل جبرئیل هم هست. «عَلَّمَهُ شَدیدُ الْقُوى‏» (نجم/5) یعنی معلمی شغل خداست. شغل جبرئیل است، شغل انبیاء است. کار سختی است. مایه‌های تعلیم و تربیت هم در قرآن است. ماشاءالله، بالاترین اساتید تعلیم و تربیت نسبت به قرآن باید بیایند شاگردی کنند، خیلی لطیفه در قرآن است. امیدوارم که خداوند دستتان را بگیرد و نسل آینده را خوب تربیت کنید. نسبت به نسل آینده خائن نباشید. منبع: خبرگزاری فارس منبع بازنشر: سایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی

گفتگوی خواندنی باآهنگساز"خمینی ای امام"

ساواك عامل تقويت استبداد عصر پهلوي

دلايل داخلي تشكيل ساواك، از علل و دلايل خارجي شكل‌گيري آن قابل تفكيك نيست. مجموعه علل و عواملي كه بر شكل‌گيري سياست و رويكرد خارجي حكومت اثرگذار بود، با سلسله تحولات سياسي ـ اجتماعي داخلي پيوند نزديكي داشت. از آنجا كه رويكرد كلي سياست داخلي و خارجي ايران در راستاي اهداف و استراتژي منطقه‌اي و جهاني در حال شكل‌گيري غرب و به‌ ويژه امريكا بود، تشكيل نهادها و سازمانهايي نظير ساواك نيز نمي‌توانست جداي از اين مجموعه تحولات صورت گيرد. سركوب و منزوي ساختن گروههاي مختلف سياسي، اجتماعي و مذهبي كشور صرفاً خواسته محمدرضا شاه نبود، بلكه حاميان خارجي او و در رأس آنها امريكا نيز براي حفظ، تداوم و تحكيم موقعيتشان در ايران خواستار از ميان برداشتن اين گونه مخالفتها بودند. ضمن اينكه اگر امريكا و سيا در طرح تشكيل ساواك نقش كليدي بر عهده داشته باشند، مي‌شود گفت كه سركوب مخالفان رژيم نيز، توسط امريكا صورت گرفته است. بي‌مورد نبود كه برخي محققان تصريح ‌كرده‌اند ساواك به گونه‌اي عمل مي‌‌كرد كه گويا شاخه و زيرمجموعه‌اي از سيا است. منوچهر هاشمي آخرين مديركل اداره هشتم ساواك (ضدجاسوسي) كه پس از سقوط شاه كتابي دربارة كارنامه ساواك منتشر كرده، با برشمردن روند سركوب مخالفان سياسي رژيم پهلوي پس از كودتاي 28 مرداد 1332 توسط فرمانداري نظامي، ضرورت ادامه سياست سركوب مخالفان در سالهاي آتي حيات رژيم پهلوي را به دست سازماني كارآمدتر، از دلايل مهم تشكيل ساواك برمي‌شمارد. منوچهر هاشمي خطرات متعددي كه مخالفان داخلي رژيم پهلوي را تهديد مي‌كرد، برشمرده و معتقد است كه اين خطرات نيازمند تأسيس سازماني پليسي ـ اطلاعاتي بود كه بر اين مخالفتها پايان دهد. وي تصريح مي‌كند كه امريكا مدتها قبل از تأسيس ساواك دست به سازماندهي و تجهيز مجدد واحدهاي اطلاعاتي ارتش زده بود و هنگامي كه نتايج دلخواه از آن حاصل نشد، تشكيل سازمان جديدي را مورد توجه قرار داد كه در هيئت ساواك ظهور و بروز يافت. به گفته او: هيچ‌كدام از سازمانهاي ياد شده، اعم از فرمانداري نظامي و واحدهاي ضداطلاعات در ارتش و شهرباني و ژاندارمري، واجد آن خصوصيات جامعي كه يك سازمان اطلاعات و امنيت بايد داشته باشد نبودند. فرمانداري نظامي بنا به ذات نظامي خود از جامعه فاصله داشت و خود را به عنوان يك قدرت فائقه براي مقابله با حركتهايي كه بر ضد نظام و رژيم برخاسته بودند يا احتمال به وجود آمدن آنها در آينده بود، شناسانده بود. در حاليكه يك سازمان اطلاعاتي بنا به طبيعت كار و اصل پنهانكاري، مي‌بايستي در يك چهارچوب جدا از هياهو، و حتي به صورت نامرئي عمل مي‌كرد، نه به صورت سازمان شناخته شده پرهياهو. وظيفه ضداطلاعات واحدهاي نظامي و انتظامي هم محدود به حوزة كار خود بود، لذا با در نظر گرفتن تمام جوانب امر، تصميم مقامات كشور، باز هم با صلاحديد كارشناسان غربي، و عمدتاً امريكا، بر آن شد كه در ايران هم مانند تقريباً همه كشورهاي پيشرفته دنيا، به منظور جمع‌آوري و تمركز اطلاعات مورد نياز كشور از لحاظ امنيت داخلي، و تأسيس واحد اطلاعات خارجي و ضدجاسوسي در آن، سازماني به وجود آيد و كليه فعاليتهاي ذكر شده در آن سازمان متمركز شود. با اين قصد و نيت بود كه سازمان اطلاعات و امنيت كشور در ماههاي پاياني سال 1325 تولد يافت و مجوز تأسيس آن از تصويب مجلس شوراي ملي گذشت. آنچه مسلم بود و برخلاف نظري كه برخي طرفداران رژيم پهلوي ابراز كرده‌اند تشكيل ساواك گامي در تحكيم و تقويت پايه‌هاي امنيت ملي و استقلال سياسي كشور نبود و اين سازمان مشابهت‌هاي بسياري با نظام پليسي ـ امنيتي شهرباني دوره رضاشاه داشت كه صرفاً در جهت تقويت پايه‌هاي نظام استبدادي او فعاليت مي‌كرد. آنچه هيچگاه مورد توجه قرار نگرفت احترام و حمايت از حقوق اساسي ملت و تقويت پايه‌هاي نظام حكومت مشروطه بود. بنابراين، به لحاظ داخلي ساواك سازماني بود كه اساساً براي رودررويي با مردم پا به عرصه وجود نهاد. هدف از تأسيس آن تقويت پايه‌هاي قدرت استبدادي حكومت، كه نشانه‌‌هاي آشكار وابستگي خارجي نيز در آن ديده مي‌شد، در برابر ميليونها مردمي بود كه از حقوق اساسي اجتماعي، سياسي و فردي خود محروم شده بودند. منصور رفيع‌زاده تصريح دارد كه دلايل داخلي تشكيل ساواك تابعي از طرحهاي بلندمدت سيا و امريكا در ايران بود. او معتقد است ساواك در داخل كشور جز سلب امنيت اجتماعي، سياسي و فردي كه كشور را به زنداني بزرگ تبديل كرده بود وظيفه ديگري نداشت و در حيطة خارجي هم جز تبعيت از طرحها و خواسته‌هاي امريكا و سيا وظيفه ديگري نمي‌شناخت. رفيع‌زاده كه نمايندگي ساواك را در امريكا به عهده داشت، به درستي تأكيد مي‌كند كه ساواك در عرصه داخلي كارنامه‌اي سياه از خود به نمايش گذاشت و با از ميان برداشتن مخالفان حكومت به مثابه شعبه‌اي از سيا در ايران و خاورميانه عمل مي‌كرد. هنگامي كه ساواك در اواخر سال 1335 تشكيل شد بيش از سه سال بود كه از كودتاي 28 مرداد 1332 مي‌گذشت. در اين فاصله تقريباً تمامي مخالفان سياسي حكومت سركوب شده بودند. طرفداران مصدق و گروههاي سياسي تشكيل دهنده جبهه ملي، ديگر جايي در عرصه سياسي نداشتند. نهضت مقاومت ملي هم كه از بقاياي اين گروهها تشكيل شده بود، ديگر رمقي نداشت. در همان حال حزب توده و گروههاي چپ به شدت سركوب شده، بسياري از اعضاي برجسته آن زنداني، اعدام و يا از كشور فرار كرده بودند. روحانيون و علماي مذهبي كه در رأس همه آنها آيت‌الله كاشاني جاي داشت، گوشه عزلت گزيده بود و فرمانداري نظامي كنترل شديدي بر اعمال و رفتار او داشت. فدائيان اسلام نيز كه در اعتراض به سياستهاي غيراصولي رژيم دست به تحركات جدي‌ زده و حتي بر آن بودند حسين علاء ـ عاقد قرارداد بغداد ـ را به قتل برسانند، از سوي فرمانداري نظامي تحت شديدترين فشارها قرار گرفتند و رهبران آن اعدام شدند. در همان حال، حكومت با كنسرسيوم نفت، پيمان بغداد، برگزاري انتخابات فرمايشي، مردم كشور را از نشاط سياسي ـ اجتماعي عاري ساخته، نظمي قبرستاني جايگزين آن ساخت. در همان حال با تقسيم غنايم نفت ايران و روند رو به گسترش نفوذ امريكا در اين كشور، دور جديدي از وابستگي سياسي، نظامي، اقتصادي و اطلاعاتي ايران به اردوگاه غرب، تحت رهبري امريكا، در حال تكوين بود. بدين ترتيب وقتي طرح تشكيل ساواك مورد توجه قرار گرفت، حاكمان داخلي و حاميان خارجي آنان بر آن بودند تا سياستهاي در پيش گرفته شده پس از كودتاي 28 مرداد 1332 را به گونه‌اي گسترده‌تر ادامه دهند. كارنامه ساواك طي سالهاي آتي آشكارا اين نظريه را اثبات مي‌كند: پس از 28 مرداد حكومت نظامي در كشور ما دائمي شد و از همان فرداي كودتا كشتار زير شكنجه، ترور در خيابان، ربودن مخالفين، حبس و تبعيد غيرقانوني و اعدام سياسي جزء لاينفك كشورداري گشت. و اين ترور متشكل و سازمان يافته با تشكيل ساواك (سازمان اطلاعات و امنيت كشور) وارد مرحله نويني گشت. در كشور ما دستگاه تروريستي و گانگستري عظيمي به وجود آمد كه در پيوند با سياهترين سازمانهاي جاسوسي و تروريستي امپرياليستي و صهيونيستي، از دست يازيدن به هيچ جنايت و هيچ عمل پليدي باك ندارد. اصول «اخلاقي» آن مافيايي است و مقياس جنايات آن به طور باورنكردني گسترده و وسيع. زندانهاي اين سازمان تروريستي ديگر بي‌نام و نشان است. دادگاههاي نظامي فرمايشي هم ديگر برايش ايجاد مزاحمت نمي‌كند. ربودن پنهاني هزاران نفر و نگاهداري آنان در شرايط دلخواه و به مدت دلخواه، تلاش براي سلب حيثيت و اعتبار و خدشه‌‌دار كردن شخصيت انساني زندانيان، كشتن زير شكنجه، و با گلوله از قفا، پنهان كردن اجساد قربانيان و دزديدن اموال مردم و در يك كلمه دست زدن به كثيف‌ترين اعمالي كه با حيثيت و شرف انساني و با حرمت جامعه بشري تناقض دارد ـ همه و همه اينها شيوه‌هايي است كه ساواك موجوديت خود را وابسته به وجود و اعمال آنها مي‌بيند وهر چه زمان مي‌گذرد بهيميت اين سازمان فرون‌تر مي‌شود و استغراق آن در باطلاق [باتلاق] جنايت و فساد عميق‌تر مي‌گردد. ما را قصد برشماري فهرست جنايات رژيم نيست. چنين كاري به چندين كتاب نيازمند است. ترديدي هم نيست كه اين كتابها به موقع خود نوشته خواهد شد. قصد ما تنها يادآوري اين واقعيت است كه در درون دستگاه دولتي ضدملي و ضددموكراتيك كنوني ـ كه در مجموع خويش «طبق قانون» به زبان مردم مي‌چرخد ـ دستگاه ترور سازمان يافته‌اي وجود دارد كه بر هيچ قانوني متكي نيست، جز خدمت به مرتجعترين و هارترين محافل دربار پهلوي و امپرياليسم. در حال حاضر دولت واقعي كه بقيه دستگاه دولتي را هم زير چكمه خود مي‌كوبد، همين دستگاه ترور و آدم‌كشي است. شخص شاه نيز درباره علل تشكيل سازمان اطلاعات و امنيت كشور (ساواك) اظهارنظر كرده است. او ضمن اينكه ساواك را سازماني نظير دستگاههاي اطلاعاتي كشورهايي چون امريكا، انگليس، فرانسه و غيره مي‌داند، مبارزه با كمونيسم و گروههاي مختلف چپ را دليل اصلي شكل‌گيري ساواك اعلام مي‌كند. شاه تصريح دارد كه ايران به خاطر داشتن مرزهاي طولاني با شوروي، همواره در معرض خطر بود و ساواك مأموريت يافت با سركوب حزب توده و ساير گروههاي چپ، خطر سلطه شوروي را در ايران از ميان بردارد: ساواك پس از ماجراي مصدق، به منظور مبارزه با عمليات براندازي كمونيستها در ايران تشكيل شد. من نمي‌خواستم نسبت به روية دول غربي در برابر كمونيستها، اظهارنظر و قضاوت كنم ولي فراموش نكنيم كه ايران داراي يك مرز مشترك طولاني با اتحاد جماهير شوروي است. گرچه ما موفق شديم با اين كشور روابط مودّت‌آميز حسن همجواري و همكاري اقتصادي برقرار كنيم، با اين وجود بايد بگويم كه پس از جنگ جهاني دوم، مناسبات ما خالي از اشكال و نشيب و فراز نبود. زيرا در سالهاي جنگ و تا 1325 قسمتي از خاك ايران در اشغال نيروهاي شوروي بود و سپس در آخرين ماههاي حكومت مصدق حزب توده چنان قدرت يافته بود كه اميد داشت ايران را تحت سلطة خود درآورد. پس ما ناچار شديم نه به خاطر دفاع از رژيم، بلكه به خاطر حفظ تماميت ملي، اين حزب را غيرقانوني و ممنوع اعلام كنيم. شاه در جايي ديگر، تشكيل ساواك را براي جلوگيري از اقدامات براندازانه‌اي مي‌داند كه پس از كودتاي 28 مرداد 1332 در حال شكل‌گيري بود. وي تصريح مي‌كند كه براي تشكيل و تجهيز ساواك از سيا بهره گرفته شده بود: ايجاد ساواك، به منظور مبارزه با فعاليتهاي براندازي خارجي و داخلي عليه استقلال و تماميت ارضي ايران بود. مسئوليت بنيانگذاري ساواك در سال 1332 به سپهبد تيمور بختيار تفويض شد. وي در اين كار از «سيا» كمك خواست. تعداد زيادي از كارمندان ساواك براي طي دوره‌هاي آموزشي به امريكا رفتند و در ادارة مركزي «سيا» به كارآموزي پرداختند. همچنين دوره‌هاي كارآموزي و بازآموزي انفرادي و دسته‌جمعي، براي كارمندان سازمان اطلاعات و امنيت كشور در غالب سازمانهاي اطلاعاتي اروپاي غربي ترتيب يافت تا با روشهاي آنان آشنايي حاصل كنند. كريستين دلانوا در كتاب «ساواك» با برشمردن موارد بسياري از سلطه نظامهاي كمونيستي طرفدار شوروي در خاورميانه و قاره امريكا، تشكيل ساواك را در ايران توسط امريكا، اقدامي جهت جلوگيري از رخنه كمونيسم ارزيابي كرده است: ... استدلال امريكاييان چنين بود. البته، آنان از تار و مار شدن كمونيستها در ايران خشنود بودند. اما محدوديت سرويسهاي امنيتي ايران را كه منحصراً براي داخل كشور سازمان يافته بود به خوبي مي‌شناختند. از بعد از كودتاي 28 مرداد 32، مستشاران امريكايي در سرويسهاي امنيتي ايران كار مي‌كردند. آنها بودند كه تصميم گرفتند ادارات مختلف امنيتي را در يك سازمان واحد جمع‌ كنند كه وظيفه‌‌‌اش اساساً فعاليت ضدجاسوسي در جهت اتحاد جماهير شوروي باشد. امريكاييان ميان تهديد شوروي و خطر كمونيسم داخلي تفاوتي نمي‌ديدند. لذا، به جاي ايجاد دو سازمان مستقل، يكي براي مراقبت درون مرزي و ديگر براي مراقبت برون مرزي، هر دو وظيفه را درون سازمان واحدي متمركز كردند. مادة اول قانون تأسيس ساواك، گردآوري اطلاعات براي امنيت كشور بود و ماده دوم آن، تعقيب عمليات جاسوسي از هر سنخ. محسن مبصر از رؤساي شهرباني دوره پهلوي هم، ضمن اينكه تأسيس ساواك را در راستاي مبارزه با كمونيسم و حزب توده ارزيابي مي‌كند، تصريح دارد كه اين هدف هيچ‌گاه از سوي ساواك جدي گرفته نشد و اقدام مؤثري در مبارزه با حزب توده و گروههاي چپ صورت نگرفت. منوچهر هاشمي هم با ارائه تاريخچه‌اي از فعاليت كمونيستها و حزب توده در ايران دوره پهلوي و اقداماتي كه براي جلوگيري از گسترش مرام كمونيستي در ايران صورت گرفته بود، تشكيل ساواك را در راستاي تداوم اين مبارزه و از ميان برداشتن گروههاي چپ و حزب توده ارزيابي مي‌كند. مروري گذرا به كارنامه ساواك در طول حدود بيست و دو سال فعاليت آن، نشان مي‌دهد كه نمي‌توان مبارزه با حزب توده و كمونيسم را تنها علت تشكيل ساواك دانست. شايد به دلايل عديده‌اي، امريكا فكر مبارزه با كمونيسم را به حاكمان وقت ايران القا كرده باشد، اما آنچه شد آني نبود كه ادعا مي‌شد. البته ساواك در طول دوران فعاليت خود گروههاي چپ را نيز به شدت تحت تعقيب قرار مي‌داد، اما اين تنها مأموريت و يا حيطه عمل آن نبود، بلكه ساير گروههاي سياسي، مذهبي، فرهنگي و ... نيز هيچگاه از تيررس حملات اين سازمان در امان نماندند. روحانيون و علماي مبارز، گروههاي سياسي طرفدار مصدق (جبهه ملي ـ نهضت آزادي) و دهها گروه و تشكل ديگر، از سوي ساواك تحت تعقيب قرار گرفتند كه هيچ‌يك با گروه‌هاي چپ هم‌سويي نداشتند. بنابراين نمي‌توان پذيرفت كه تشكيل ساواك صرفاً براي مبارزه با كمونيسم و از ميان برداشتن گروههاي چپ و حزب توده در ايران بنيان نهاده شده باشد. منبع: سایت موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي

ساواك، طرحي در راستاي توسعه شبكه سيا

مطرح است كه ساواك اساساً در پاسخ به هيچ نياز مغفول در كشور پديد نيامد. عملكرد آتي ساواك هم نشان داد كه هدف عمده آن تقويت بنياني نهادهاي مدني سياسي، اطلاعاتي ـ امنيتي كشور نبود. و اصولاً هم طرح تشكيل ساواك ابتكاري از سوي دولتمردان و هيئت حاكمه كشور نبود. حسين فردوست تشكيل ساواك را به سيا و امريكا نسبت مي‌دهد. وي معتقد است اين سازمان در راستاي توسعه شبكه‌هاي اطلاعاتي ـ امنيتي منطقه‌اي سيا تشكيل شد. محمد حسنين هيكل روزنامه‌نگار برجسته مصري هم كه كتابي دربارة انقلاب ايران و ريشه‌هاي آن نوشته، با برشمردن علايق و خواسته‌هاي سياسي، اقتصادي و استراتژيك امريكا در ايران پس از كودتاي 28 مرداد 32، تشكيل ساواك را مؤثرترين اقدام امريكا و سيا ارزيابي مي‌كند كه جهت تقويت علايق و منافع آني و بلندمدت آن كشور در اين منطقه احساس نياز مي‌شد. او ساواك را «بيش و كم شاخه‌اي از سيا به شمار» آورده كه عمده فعاليتهايش در راستاي اهداف امريكا شكل گرفته و هدايت شد. برخي ديگر از پژوهشگران نيز تحليل كرده‌اند كه بخشي از اهداف امريكا و سيا در تأسيس ساواك، به طرح آن كشور براي ريشه‌كن سازي كمونيسم و گروههاي چپ در ايران معطوف بود تا از طريق اين تشكيلات جديد، بر مشكلات احتمالي كه گمان مي‌رفت از ناحيه اين گروهها بر منافع امريكا در ايران وارد شود، جلوگيري كند و موقعيت سياسي شاه را نيز در رأس هرم قدرت تضمين نمايد. علاوه بر گروههاي چپ، ساواك بايد مخالفان سياسي، مذهبي او را نيز سركوب كند. قرينه ديگري كه محققان را به نقش سيا در تشكيل و راهبري ساواك هدايت مي‌كند عملكرد بعدي آن است به طوري كه هم‌زمان با تغيير و تحولاتي كه در سياستهاي دولتهاي احزاب دموكرات و جمهوريخواه امريكا بروز مي‌كرد و به تبع آن سياست‌گذاري و نگرش اين كشور در مناطقي نظير ايران دچار دگرگونيهاي مشابهي مي‌شد، در نوع عملكرد ساواك هم كه اقدامات و فعاليتهاي آن تابعي از سياستها و خواسته‌هاي سيا بود، تغييراتي همسو رخ مي‌داد. چنانكه وقتي دموكراتها سياست ويژه‌اي پيش روي دولتمردان پهلوي قرار مي‌دادند، به تبع آن رفتار ساواك نسبت به مخالفان و ساير وظايفي كه بر عهده داشت در چارچوب همان طرحهاي اعلام شده شكل مي‌گرفت؛ هنگامي نيز كه جمهوري‌خواهان اعمال سياستهاي خشن‌تري را به شاه توصيه مي‌كردند، هم‌زمان با آن، سيا هم ساواك را به همان مسير سوق مي‌داد. احمد فاروقي و ژان لووريه كه فصلي از كتاب مشتركشان ـ ايران بر ضد شاه ـ را به ساواك اختصاص داده‌اند و از آن تحت عنوان چشم و گوش شاه نام مي‌برند، تصريح مي‌كنند كه اين سازمان پليسي ـ اطلاعاتي اساساً تابعي از دستگاه اطلاعاتي امريكا «سيا» بود و سيا بر آن بود تا از طريق اين سازمان جديد، اهداف اطلاعاتي، امنيتي و سياسي خود را در ايران و ساير كشورهاي منطقه تسهيل بخشد. جان. دي. استمپل كارمند بخش سياسي ـ اطلاعاتي سفارت امريكا در تهران هم ديدگاهي مشابه دربارة نقش سيا در تشكيل و تجهيز ساواك دارد. وي تأكيد مي‌‌كند كه «سازمان امنيت و اطلاعات كشور [ساواك] ... آميزه‌اي از اف. بي. آي [F.B.I] و سي. آي. ا [CIA] امريكا بود.» ويليام سوليوان آخرين سفير امريكا در تهران هم بر اين نكته تأكيد دارد كه تشكيل ساواك از ابتكارات سيا بود. وي معتقد است همين سازمان بود كه طرح تشكيلاتي و چگونگي تأسيس و فعاليت ساواك را در اختيار حاكمان ايران قرار داد. به اعتراف سوليوان: «در سال 1957 سازمان سيا طرح و چارچوب تشكيلاتي يك سازمان جديد اطلاعاتي را به شاه داد و خود در تأسيس و سازمان دادن آن مشاركت كرد. اين تشكيلات كه به نام سازمان اطلاعات و امنيت كشور ناميده مي‌شد به زودي به نام مخفف آن يعني ساواك شهرت يافت.» منبع: سایت موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي

روایت بادامچیان از ماجرای«جشن سپاس»، توبه عسگراولادی و ناگفته هایی از کمیته مخفی انقلاب

چه کسی باعث فروپاشی ارتش شاهنشاهی شد

بختیار: دو دولت در یک کشور معنی ندارد/ حضرت امام: همین طور است، دولت شما باید برود

به مناسبت سی و چهارمین بهار انقلاب اسلامی ایران، پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران در ویژه نامه ای به بررسی رویدادها و حوادث چند روز منتهی به پیروزی انقلاب - از 12 بهمن تا 22 بهمن ماه - در سه بخش مجزا (انقلاب به روایت همراهان، دیگران و اسناد ساواک) می پردازد. در همین ارتباط به مرور خاطرات صادق طباطبایی از حوادث روز 17 بهمن 1357 از زاویه دیگر می پردازیم. صادق طباطبایی: در روز 17 بهمن راهپیمایی با شکوهی در حمایت و پشتیانی از دولت مهندس بازرگان برگزار شد. بختیار مجبور به واکنش شد و اعلام کرد، دولت موقت را تا همین طور هست جدی نمی گیرد؛ چون دو دولت در یک کشور معنی ندارد که امام هم در پاسخ گفتند: همین طور است، دولت شما غیرقانونی است و باید برود. این جریانات در تاریخ انقلاب ثبت شده است. در روزهای بعد هم ما در مدرسه رفاه بودیم و حسب ضرورت با امام دیدار می کردیم. گزارشات لحظه به لحظه جمع آوری و دسته بندی شده و به اطلاع امام می رسید. در این روزها که مهندس بازرگان در تدارک کامل کردن اعضای دولت خود بود، جنب و جوش فراوانی در میان روحانیان نزدیک به شواری انقلاب و نیز گروه های سیاسی دیگر مشاهده می شد. (خاطرات سیاسی اجتماعی، صادق طباطبایی، نشرعروج، 1387 ،ج 3، ص 228) منبع: پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران

بازخوانی تاریخ انقلاب از زبان وزیر بهداری دوران دفاع مقدس

آن تحصن به مركز ثقل انقلاب تبديل شد

آنچه در پي مي‌آيد، پاره‌اي از خاطرات نماينده محترم ولي‌فقيه و امام جمعه اراك از وقايع روزهاي پرحادثه منتهي به انقلاب اسلامي است. آيت‌الله حاج شيخ‌قربانعلي دري نجف‌آبادي از چهره‌هاي آشناي نظام و انقلاب و دوستان و معاشران و مجاهدان پيشكسوتي چون شهيد محمد منتظري است و از فراز و فرودهاي نهضت اسلامي، ناگفته‌هايي شنيدني دارد. باشد كه اين روايت‌ها دستمايه تاريخ‌نگاران در تدوين ابعاد و زواياي انفجار نور باشد. از شواهد تاريخي برمي‌آيد كه ساواك به دليل عصبانيت از حضور گسترده مردم در راهپيمايي‌هاي تاسوعا و عاشورا در تهران و متعاقب آن، از مردم انقلابي اصفهان و نجف‌آباد انتقام گرفت. در اين‌باره چه خاطراتي داريد؟ بسم‌الله‌الرحمن‌الرحيم. بايد عرض كنم كه مردم رنجديده، مبارز و انقلابي كه هر ساله در مجالس عزاداري امام‌حسين(ع) شركت مي‌كردند، در محرم سال ۱۳۵۷ نيز مرد و زن و پير و جوان در تهران و سراسر كشور به پشت‌بام خانه‌هاي خود رفتند و با همه فشار، اختناق و خفقاني كه توسط رژيم اعمال شده بود فرياد «الله‌اكبر» سر دادند. همانطوركه اشاره كرديد عاملين حفظ رژيم كه نتوانستند به راهپيمايي عظيم تهران كه آنها را غافلگير كرده بود، خللي وارد سازند، اعمال جنايت‌بار خود را در حمله وحشيانه خود به مردم بي‌دفاع اصفهان و نجف‌آباد كه در راهپيمايي عاشورا شركت كرده بودند پياده كردند. در اصفهان از زمين و هوا به وسيله هلي‌كوپتر صدها نفر از مردم مسلمان را هدف رگبار مسلسل قرار دادند كه در نتيجه عده‌اي از مردم را كشته و زخمي كردند و عده زيادي نيز دستگير شدند. در واقع عمال ساواك هر كسي را كه در اين روز مشاهده مي‌كردند به گلوله ‌بستند و خانه و مغازه‌هاي مردم را تخريب و غارت كردند. البته اين اعمال خشونت‌بار در چندين شهر ديگر در همان روز عاشورا به وقوع پيوست، ولي سهم نجف‌آباد و اصفهان بيشتر بود. اين اقدامات در اصفهان و نجف‌آباد تا چه مدتي طول كشيد؟ يك هفته موج خشونت، وحشت، ترور، ارعاب، غارتگري، آتش زدن مغازه‌ها، منازل و اموال مردم به طول انجاميد و اين جنايات كه به عناوين شاه‌دوستي و توسط چماقداران و مأموران سفاك رژيم با حمايت تانك و مسلسل انجام شد، فضاي دلخراش و ناامني را براي مردم ايجاد كرد، به‌گونه‌اي كه به صغير و كبير و زن و مرد رحم نكردند. مسئول اين همه وحشت و جنايت فرماندار نظامي اصفهان، تيمسار ناجي بود كه به عنوان مسئول حكومت نظامي استان اصفهان با نيروهاي نظامي و اراذل و اوباش كه آنها را سازماندهي كرده بودند، اين جو و فضا را به وجود آوردند. از فعاليت‌هاي خود در آن دوره بفرماييد. درآن روزها كجا بوديد و چه مي‌كرديد؟ در اين سال‌ كه دامنه فعاليت و مبارزات مردمي عليه حكومت مستبد پهلوي بسيار گسترده شده بود، بنده نيز به نوبه خود در شهرهاي مختلف كشور با اجراي برنامه‌هاي سخنراني و شركت در كارهاي فرهنگي، تبليغي و هدايت مبارزات، تا حدودي در اين مبارزات سهمي داشتم. در برخي از شهرهاي اصفهان از جمله نجف‌آباد، خميني‌شهر و يزدان‌شهر در ايامي كه حكومت نظامي برقرار بود، هر روز در حدود هشت برنامه سخنراني داشتم. از كارهاي ديگري كه در اين زمان انجام دادم اين بود كه در پايين كشيدن مجسمه شاه چه در نجف‌آباد و چه در سده نقش داشتم، به‌خصوص هنگامي كه در روز عاشورا به اين شهر رفتم، مشاهده كردم كه هنوز مجسمه را پايين نكشيده‌اند. در سخنراني مردم را تحريك كردم و خط دادم. مردم نيز پس از سخنراني به سمت مجسمه حركت كردند و مظهر قدرت فرعوني را با دست قدرت و اراده به خاك ذلت افكندند. بعد از اين واقعه بنده تا يك هفته مخفي بودم و پس از يك هفته به قم آمدم و از قم به اهواز حركت كردم و دهه آخر صفر را در محل عباسيه اهواز به سخنراني و انجام وظيفه مشغول شدم كه خود داستان ديگري دارد. ظاهراً‌ در روزهاي استقبال از حضرت امام در تهران بوديد. از آن روزها چه خاطراتي داريد؟ روزهاي آخر ماه شريف صفر و شب بيست و هشتم بود كه خبردار شديم امام بنا دارند به ايران بازگردند، با اشتياق فراوان برنامه‌هاي روزهاي حساس آخر دهه شريف ماه صفر، ايام شهادت امام مجتبي(ع)، شهادت امام رضا(ع) و حضرت رسول اكرم(ص) را رها و به قصد ديار يار سفر كرده، پس از چهارده پانزده سال به سمت تهران حركت كردم. شرايط بسيار سخت و امكانات حمل و نقل بسيار محدود بود، بنزين و سوخت نبود و در بين راه ناامني و مزاحمت توسط چماقداران شاه‌دوست نيز خطر نگران‌كننده ديگري بود. با يكي از دوستان با ماشين پيكاني همراه با چند ظرف بنزين و يكي دو چوب‌دستي به اميد خدا حركت كرديم. دركجا اسكان پيدا كرديد؟ آيت‌الله غيوري مدرسه صدوق را كه در سه‌راه سيمان ري قرار داشت براي پذيرايي از مردم آماده كرده بودند. همچنين مسجد سر تخت حضرت عبدالعظيم و مهديه تهران به همين ترتيب آماده شده بودند. بنده و جمعي از دوستان و مردم نجف‌آباد به مدرسه صدوق ابن‌بابويه رفتيم و آماده استقبال از حضرت امام(ره) شديم كه اعلان كردند فرودگاه بسته شده است و مانع از پرواز ايشان به تهران شدند. طلاب و فضلاي علوم ديني قم نيز در چندين اتوبوس به صورت دسته‌جمعي خود را به تهران رساندند و در مدرسه علوي كه قرار بود امام به آنجا بيايد تجمع كردند. به هر حال چون فرودگاه بسته شد و آمدن امام خميني به تأخير افتاد، عده‌اي از مردم كه تصور نمي‌كردند بازگشت امام عملي شود و با توجه به اينكه در آن سرماي زمستان جا و محلي نداشتند به شهرهاي خود بازگشتند، ولي بسياري ديگر از جمله فضلاي حوزه علميه قم منتظر ورود امام شدند تا بزرگ‌ترين استقبال تاريخ اين سرزمين را خلق كنند. عقب افتادن بازگشت حضرت امام به تهران موجب تحصن علما و روحانيون در مسجد دانشگاه تهران شد. جنابعالي كه خود در آن تحصن حضور داشتيد، حال و هواي آن را چگونه ديديد؟ يكي از ابتكارات بسيار خوبي كه توسط علما و روحانيون پس از بستن فرودگاه و ممانعت از تشريف‌فرمايي امام صورت گرفت، تحصن آنها در دانشگاه تهران به نشانه اعتراض به اين مسئله بود. بنده نيز در اين زمان، پس از شنيدن اين خبر براي شركت در تحصن از مدرسه صدوق به طرف دانشگاه تهران حركت كردم. در اوايل صبح كه به اتفاق ۱۳، ۱۲ نفر ديگر از علماي نجف‌آباد و قم وارد مسجد دانشگاه تهران شديم، هسته‌هاي اوليه تحصن شكل گرفت. رفته‌رفته دانشگاه تهران در همان ساعات اوليه به كانون نور، حيات و حركت و انقلاب مبدل شد. علما، بزرگان و شخصيت‌هاي سياسي و مذهبي مردم گروه‌گروه به سمت دانشگاه در حركت بودند. آيات عظام رباني شيرازي، طالقاني، مطهري، بهشتي، هاشمي رفسنجاني، مؤمن، رباني املشي و بسياري ديگر حضور داشتند. يادم هست هنگامي كه در مسجد بودم آيت‌الله مؤمن به من گفت كه تعداد متحصنين را بشمارم. من نيز آنها را شمردم كه در ساعات اوليه روز حدود ۲۵۰ نفر بودند. البته پس از آن رفته‌رفته فضلا و علماي قم و شهرستان‌ها به‌طور دسته‌جمعي به جمع متحصنين پيوستند. در هنگام تحصن توسط علمايي همچون آيت‌الله طالقاني، آيت‌الله منتظري، آيت‌الله رباني شيرازي، آيت‌الله مؤمن و شهيد مفتح و عده‌اي ديگر جلسات متعددي در اتاق‌هاي جنبي مسجد برگزار شد. در حقيقت در آن زمان مسجد دانشگاه تهران به صورت مركز و كانون ثقلي براي فعاليت و ارتباط فضلا و بزرگان درآمده بود. اتاق جنب مسجد دانشگاه نيز اتاق شور و فرمان بود. انعكاس خبر تحصن روحانيون مبارز در مسجد دانشگاه تهران به نشانه اعتراض به بستن فرودگاه مهرآباد براي جلوگيري از ورود امام‌خميني(ره) در تهران و ساير شهرهاي كشور، شور و هيجان خاصي را به وجود آورده بود. مردم تهران و كساني كه براي استقبال از امام به تهران آمده و ماندگار شده بودند، همين كه اين خبر را شنيدند به صورت دسته‌جمعي نوحه‌خوانان و درحالي كه دم گرفته و شعار مي‌دادند، خود را به دانشگاه تهران رساندند و در تحصن شركت كردند. وقايع اين رويداد، حدود يك هفته به طول انجاميد كه عجيب و به ياد ماندني بود. در اين واقعه، شعارها بسيار بديع و ابتكاري، فداكاري در اوج و دل‌ها با يكديگر مهربان بود و ترس معنا نداشت. در خلال تحصن، در آن محل و اطراف آن درگيري‌هاي پراكنده‌اي هم رخ داد. ماجرا چه بود؟ در روز هشتم بهمن در مقابل ميدان ۲۴ اسفند (ميدان انقلاب اسلامي كنوني) و همچنين در نزديكي خيابان دانشگاه، از طرف مأمورين ستاد ژاندارمري كه در آنجا بود به طرف مردمي كه در اين منطقه تجمع كرده بودند، تيراندازي شد كه در نتيجه آن بيش از ۴۰۰ نفر زخمي و ۳۷ نفر به شهادت رسيدند. در روز پس از اين حادثه از طرف اهالي دماوند براي سخنراني در مراسم ختم يكي از شهداي واقعه از بنده دعوت شد كه من نيز رفتم و پس از روضه‌خواني و سخنراني بلافاصله به تهران برگشتم. مقداري هم بپردازيم به كاركرد و تركيب ستاد استقبال از حضرت امام. بدنه اين ستاد بيشتر از چه افراد و جرياناتي تشكيل شد؟ پس از اينكه امام خميني قصد داشت به وطن بازگردد، همه ملت ايران به نوعي سعي در تدارك استقبال گسترده و عظيمي از ايشان بودند. در آن زمان دست‌اندركاران كميته استقبال به چهار گروه اصلي تقسيم شده بودند. يك گروه شامل اعضاي جامعه روحانيت و علمايي چون شهيد بهشتي، شهيد مطهري، شهيد مفتح، آقاي هاشمي رفسنجاني، آقاي لاهوتي و عده ديگر مي‌شد. تعدادي ديگر از اساتيد قم، جامعه مدرسين قم و اعضاي هيئت مؤتلفه اسلامي نيز يك بخش ديگر را تشكيل مي‌دادند. اعضاي هيئت مؤتلفه در قسمت تداركات و پشتيباني اين كميته بسيار فعال و مؤثر بودند و حتي توسط آنها در مدرسه رفاه كانوني براي پذيرايي از مردم تشكيل شده بود و به‌طور كلي تا حدودي به صورت سازمان‌يافته فعاليت مي‌كردند. ظاهراً اعضاي جبهه ملي و نهضت آزادي هم بخش‌هايي از ستاد را در اختيار داشتند. اينطور نيست؟ نهضت آزادي نيز بخش ديگري از كميته استقبال را تشكيل مي‌داد. آنها در آن شرايط در عرصه ارتباطات بسيار مؤثر بودند و با ديگر گروه‌ها همكاري لازم را انجام مي‌دادند. البته اين نكته را عرض كنم كه نهضت آزادي در اوايل تا اين حد همراهي نمي‌كرد و در واقع بعدها ملزم شد. اين گروه در ابتدا اين‌گونه مي‌گفتند كه شاه باشد سلطنت كند نه حكومت. بعدها آنها با ديگر گروه‌هاي مردمي همراه شدند و حتي برخي از اعضاي آن مانند بني‌صدر، دكتر ابراهيم يزدي و قطب‌زاده در فرانسه همراه امام بودند. علاوه بر اين گروه‌ها جريانات مردمي ديگري به صورت‌هاي گوناگون در اين استقبال شركت كردند. البته وراي اين تشكل‌ها كه هر كدام قدرتي براي بسيج و همكاري مردم و سازمان‌دهي نيروها داشتند، تشكل ديگري نيز در كشور وجود داشت كه به روحانيون و علماي مساجد و مراكز ديني مربوط مي‌شد. در واقع مي‌توان گفت كه هر مسجد به عنوان يك پايگاه و كانون انقلابي محسوب مي‌شد. اگرچه روحانيت به صورت سازمان‌يافته شبكه‌اي نداشت، اما به صورت غيررسمي فعاليت‌هاي گسترده‌اي داشت و همه مردم هم به روحانيت اعتماد داشتند، لذا با توجه به اين شرايط از هر مسجدي ۵۰ الي ۱۰۰ نفر كمتر يا بيشتر براي شركت در كميته استقبال معرفي شدند. در نتيجه اين طيف به عنوان يك تشكل اصلي و زيربنايي از هر حزبي قوي‌تر و نيرومندتر در صحنه حضور داشت. در آن زمان مساجد به عنوان مسافرخانه در اختيار افراد استقبال‌كننده قرار مي‌گرفت، مدرسه صدوق و مسجد حضرت عبدالعظيم را نيز براي پذيرايي از آنها آماده كرده بودند. بسياري از مردم نجف‌آباد نيز آمده بودند و بنده كه از خوزستان مي‌آمدم در آن روز شهيد محمد منتظري را در مدرسه صدوق زيارت كردم. در اين استقبال بي‌نظير در حدود ۵۰ هزار نفر حضوري فعال داشتند. البته آنهايي كه خط‌دهي و برنامه‌ريزي اصلي اين استقبال را انجام مي‌دادند، شايد در حدود ۵۰ نفر بودند، ولي به هر صورت نيروهاي حزب‌اللهي و انقلابي مخلص در اين راه همكاري و همراهي بسياري را نشان دادند و همين افراد بودند كه بعدها بدنه اصلي كميته انقلاب اسلامي و سپاه پاسداران و ارگان‌هاي ديگر انقلابي را تشكيل دادند. حال و هواي روز۱۲ بهمن را چگونه ديديد؟چه چيز در آن واقعه از ساير اتفاقات برايتان خاطره‌انگيز‌تر بود؟ هواپيماي حامل امام خميني(ره) در لحظه ورود به ايران در حدود ده دقيقه در آسمان تهران به پرواز خود ادامه داد، درحالي كه بسياري از مردم حضور امام در ايران را به‌سختي مي‌توانستند تصور كنند و فكر مي‌كردند كه راه آمده را بايد بازگردند، ولي هواپيما بار ديگر در آسمان فرودگاه مهرآباد ظاهر شد و پس از مدت كوتاهي به زمين نشست. مراسم استقبال رسمي از امام خميني(ره) در سالن جديد فرودگاه مهرآباد به عمل آمد. در اين برنامه كه بسيار منظم صورت گرفت از مسير فرودگاه تا بهشت‌زهرا تقسيم كار شده بود به‌طوري كه چند نفر مسئول نظم و كنترل فرودگاه، چند نفر ديگر مسئول منطقه بهشت‌زهرا و مسير بين راه و به همين ترتيب كارها را تقسيم كرده بودند. سرپرستي و نظارت بر مقر حضرت امام‌خميني(ره) در بهشت‌زهرا بر عهده ۹ نفر گذاشته شده بود و بنده نيز يكي از اين افراد بودم. اين افراد كه با نصب كارت‌هاي ويژه‌اي مشخص شده بودند، بايد در آن قسمت در خدمت امام مي‌بودند. در لحظه‌اي كه چشمم به چهره ملكوتي حضرت امام افتاد، خم شدم و سنگي را از زمين برداشتم و بر پيشانيم گذاشتم و سجده شكر به‌جا آوردم. شما بعد از استقرارحضرت امام در مدرسه رفاه، در كادر اداري آنجا مسئوليتي هم داشتيد؟ در آنجا چه وظيفه‌اي را بر عهده داشتيد و از ديدارهاي امام در آن روزها چه خاطره‌اي داريد؟ هنگامي كه امام خميني پس از ورود به ايران در مدرسه رفاه مستقر شدند، كارها در اين محل به نوعي تقسيم شده بود و بنده كار روابط عمومي را انجام مي‌دادم و كساني كه نشاني جايي را مي‌خواستند راهنمايي مي‌كردم. امام(ره) در اين تاريخ، شب‌ها در همين مدرسه ساعاتي را براي ملاقات اختصاص داده بودند كه يادم هست بنده يكي دو شب به زيارتشان رفتم و علما و بزرگان و بسياري از شخصيت‌هاي سياسي نيز در اين ايام به ملاقات امام(ره) آمدند. امام خميني چند روز بعد از بازگشت پيروزمندانه خويش به وطن، آقاي مهندس بازرگان را به عنوان نخست‌وزير موقت منصوب كرد. به دنبال اين ماجرا و با توجه به رهنمودهاي حضرت امام(ره)، تظاهرات باشكوهي از طرف مردم به پشتيباني از بازرگان انجام گرفت. اين تظاهرات كه در حقيقت به نشانه اعتراض و مقابله با دولت بختيار صورت گرفت. در روز نوزدهم بهمن بود كه حادثه ديگري اتفاق افتاد. در حقيقت از توجهات الهي نسبت به انقلاب اسلامي ايران اين بود كه پرسنل نيروي هوايي به‌خصوص همافران در اوج انقلاب به ملت پيوستند و گروهي از آنها با لباس معمولي به مدرسه رفاه آمدند و با آرايش نظامي در مقابل امام خميني اداي احترام كردند. اين مسئله زماني صورت گرفت كه هنوز دولت بختيار بر سر كار بود و ارتش با قدرت حكمراني مي‌كرد و به خاطر همين اقدام روز نوزدهم بهمن‌ماه تحت عنوان روز نيروي هوايي جمهوري اسلامي نامگذاري شد. برحسب آنچه قبلاً از جنابعالي منتشر شده است، جنابعالي چند روزي قبل از پيروزي انقلاب مسافرتي تبليغي ـ مبارزاتي به بندرعباس داشتيد؟ در آن سفر چه ماجراهايي روي داد؟ چند روز قبل از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي و پس از مدت كوتاهي كه در روابط عمومي دفتر امام خميني مشغول كار بودم، تعدادي از اهالي بندرعباس از بنده تقاضا كردند به آنجا بروم. شرايط و اوضاع بندرعباس در آن ايام چندان مناسب نبود؛ لذا با توجه به شرايط پس از مشورت با چند تن از فضلاي قم از جمله حاج‌آقا پسنديده در اين زمينه به طرف اين شهر حركت كردم. آقاي پورسالاري كه از برادران اهل علم و شخصيتي انقلابي بود در اين سفر مرا همراهي كرد. هنگامي كه به بندرعباس رسيدم، هنوز چند روزي به پيروزي انقلاب مانده بود و اوضاع و شرايط اين منطقه با توجه به نزديكي به خليج‌فارس بسيار حساس بود و وضعيت نيروي هوايي، نيروي دريايي، ژاندارمري و شهرباني اين شهر نظم و انسجام لازم را نداشت و در اين شرايط روحاني شاخصي كه در آنجا مسئوليت هدايت نهضت و جريان انقلاب را عهده‌دار باشد، وجود نداشت. البته دوستان طلبه‌اي همچون آقاي انواري، آقاي متين، مظفري و آقاي زائري بودند، ولي روحاني معروفي آنجا نبود كه امور را سازماندهي و هدايت كند. به هر حال توفيقي حاصل شد كه بنده به عنوان خدمتگزار به آنجا بروم. پس از مستقر شدن در درجه اول مسجد فاطميه اين شهر را به عنوان پايگاه و كانون فعاليت خود انتخاب كردم كه البته پيش از اين نيز مركزي براي مبارزان و انقلابيون شهر محسوب مي‌شد كه با حضور بنده تا حدودي فعال‌تر شد و اغلب شب‌ها در اين محل براي مردم سخنراني مي‌كردم. يادم هست در آن ايام كه انتظامات شهر در اختيار نيروي دريايي بود در شب سوم حضورم سرهنگ بهرام بحري به همراه چند نفر ديگر به اين مسجد آمدند و ضمن تهديد با اسلحه خود به من گفت:«ما نمي‌گذاريم در اينجا آشوب كنيد و چماقداران را راه بيندازيد». در روز بيست و يكم بهمن درگيري همافران با نيروهاي گارد باعث نگراني بنده و مردم شهر شد. در آن لحظات همواره اين فكر در ذهنم بود كه اگر نيروي هوايي امكانات لازم را براي دفاع و مقاومت نداشته باشد چه مي‌شود؟ در آن شرايط خاص به عنوان نماينده حوزه علميه با فرماندهان نيروي دريايي و همچنين فرمانده نيروي هوايي منطقه كه تيمسار ساوجي نام داشت ارتباط برقرار كرد، و در مورد اوضاع امنيتي شهر با آنها گفت‌وگو كردم، به‌طوري كه با همكاري هم موقعيت آنجا را تحت نظر داشتيم. در هر صورت به لطف خداوند متعال در بيست و دوم بهمن‌ماه كه انقلاب به پيروزي رسيد براي اولين‌بار سخنراني آقاي هاشمي رفسنجاني از تلويزيون پخش شد و دنبال آن سرود «ايران، ايران» را كه خوانده شد از بندرعباس مشاهده كردم. پس از اين جريانات و حوادث تظاهرات باشكوهي در خيابان‌هاي شهر به راه افتاد و از نكات جالب در اين تظاهرات اين بود كه تمام نيروهاي نظامي و انتظامي و مردمي به هم پيوستند و راهپيمايي خود را انجام دادند. منبع: سایت جوان آنلاین

ساواک با چه هدفی در نیویورک، اصطبل ساخته بود؟!

در سال 1355 هجری شمسی، ملک بزرگی توسط یک ایرانی در شهر نیویورک خریداری شد تا در آن ساختمان‌سازی شود. در آن زمان گفته شد ایرانی مذکور ملک مورد نظر را برای احداث یک مرکز بزرگ لبنیاتی خریداری کرده است. بعد گفته شد این ملک قرار است به یک مزرعه تبدیل شود که در داخل آن یک اصطبل بزرگ ساخته شود. حتی گفته شد که این پروژه توسط تعدادی از ایرانیان مقیم نیویورک خریداری شده است. گزارش متفاوت بعدی حکایت از آن می‌کرد که در زمین مورد نظر قرار نیست که اصطبل ساخته شود بلکه بناست یک گاوداری بزرگ احداث شود که دست‌کم 200 گاو شیرده در آن نگاه‌داری شود حتی طول و عرض و مشخصات این گاوداری نیز اعلام شد. در مرحله بعد مشخص شد که نام ایرانی یادشده که ملک مذکور را خریداری کرده منصور رفیع‌زاده است که به‌عنوان «وابسته» در نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد خدمت می‌کند. این گزارش‌های ضد و نقیض موجب شد که مردم به ویژه ایرانیان مقیم نیویورک به این پروژه ظنین شوند و آن را اسرار‌آمیز و مشکوک تلقی نمایند. تا اینکه دو روزنامه پر تیراژ آمریکایی در گزارشهای جداگانه‌ای اسراری را از این پروژه مرموز را که ظاهراً تلاش می‌شد ابعاد آن فاش نگردد، انتشار دادند روزنامه «هرالدتربیون» در شماره 23 نوامبر 1976/2 آذر 1355 گزارشی را در صفحه اول خود به چاپ رساند تحت عنوان «چرا ایرانیان اقدام به ساختن اصطبل بزرگ در نیویورک می‌کنند» این گزارش فاش کرد که سازنده زمین یادشده، نماینده ساواک در نیویورک است و پروژه وی نیز چیزی جز زندان مخفی نیست که قرار است کسانی که «منحرفین ایرانی» نامیده می‌شوند در آن زندانی شوند. بهتر است به جای توضیح بیشتر ترجمه گزارش هرالدتریبون را که به قلم «جک اندرسون» به رشته تحریر در آمده است باهم بخوانیم: صاحب زمین 420 در «بون ویل» نیویورک می‌گوید در نظر دارد بزرگترین مرکز لبنیاتی را احداث کند ولی بین مردم شایع شده که اقدامات اسرارآمیزی در این منطقه صورت می‌گیرد. این مزرعه توسط گروهی از ایرانیان ساخته می‌شود که بعضی از آنها حتی قادر به تکلم به زبان انگلیسی نمی‌باشند. شرکتی که مزرعه یا اصطبل را دارا می‌باشد به نام «شرکت منصور» است و سهامدار عمده آن هوشنگ تهرانی 37 ساله و داروساز بوده که اخیراً زمین‌های خود را در تهران فروخته تا بتواند سهامدار این مزرعه شود. اما کسی که مسئولیت جمع‌آوری سرمایه‌گذاران ایرانی را برعهده دارد. یعنی منصور رفیع‌زاده رئیس دفتر نمایندگی سازمان امنیت ایران در نیویورک است این همان شخصی است که کار اصلی‌اش مراقبت از ایرانیان مقیم نیویورک است. روزنامه «یوتیکا» نیز در گزارشی تحت‌عنوان «صاحب اصطبل بون ویل، نماینده ساواک ایران است» چنین می‌نویسد: منصور رفیع‌زاده پشت تلفن‌خانه‌اش در «فرانکلین لیک» گفت: شایع شده که بناست در این اصطبل، زندان و سلول بسازیم که محصلین منحرف ایرانی مقیم آمریکا را در آن زندانی کنیم. رفیع‌زاده به کلی منکر این شایعه شد که مأمور ساواک در آمریکا است و تصریح کرد که وابسته سفارت ایران در سازمان ملل است اما به دو سؤال حاضر نشد پاسخ دهد یکی آنکه به‌عنوان وابسته سفارت ایران در آمریکا به چه کار مشغول است و دوم آنکه نماینده ساواک ایران در نیویورک کیست؟ منبع: کتاب بدون شرح به روایت اسناد ساواک ، مرکز بررسی اسناد تاریخی منبع بازنشر: سایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی

پایان حبس ۷۰ ساله اسناد اشغال ایران از سوی متفقین

آخرین رئیس ساواک

ناصر مقدم، آخرین رئیس ساواک، فرزند یعقوب در سوم تیر 1300 در تهران متولد شد. نام خانوادگی او در آغاز مقدم چهار گریل اصل بود که پس از مدتی به مقدم راد و نهایتاً به مقدم تغییر یافت. تا سن ده سالگی تحت تکفل پدر زندگی ‌کرد و از آن پس دایی‌اش حسین مقدم عهده‌دار نگهداری او شد؛ تا سال 1334 نیز در منزل دایی‌‌اش زندگی می‌کرد و از آن پس به منزل شخصی‌ در زرگنده نقل مکان کرد. مقدم تحصیلات ابتدایی را از سال 1307 و به ترتیب در دبستانهای کمالیه و علامه سپری کرد و در سال 1313 وارد دبیرستان نظام شد و در سال 1319 فارغ‌التحصیل شده و دیپلم گرفت. ناصر مقدم طی سالهای 1319 ـ 1321 در دانشکده افسری تحصیل کرده و با درجه ستوان دومی فارغ‌التحصیل شد. چند سال بعد از دانشکده حقوق دانشگاه تهران لیسانس حقوق گرفت. ناصر مقدم در 12 شهریور 1329 با فرانک سلیمانی فرزند سلیمان ازدواج کرد و از او دارای سه فرزند شد. اولین فرزند او خسرو در سال 1332 و دو فرزند دیگر ـ ناصر و نامور ـ به ترتیب در سالهای 1334 و 1337 متولد شدند. او از فروردین 1321 تا اول شهریور 1343 مناصب و موقعیتهای مختلفی داشته است و در مراکز مختلفی مشغول به کار بوده: لشکر 2 مرکز، اداره بازرسی ارتش، اداره موتوری ارتش، دانشکده افسری، لشکر 10 خراسان، لشکر گارد شاهنشاهی، ستاد ارتش، لشکر 5 لرستان، وزارت دفاع، دادستانی ارتش، دانشگاه نظامی، اداره دادرسی ارتش، دانشگاه جنگ، دادرسی ارتش، کارگزینی ارتش، گارد شاهنشاهی و آجودانی نیروهای مسلح. هنگامی که ارتشبد حسین فردوست در سال 1338 دفتر ویژه اطلاعات را تأسیس کرد و در رأس آن قرار گرفت ناصر مقدم نیز، به این دفتر منتقل شد و در شامگاه روز 15 خرداد 1342، شاه که از عملکرد ساواک در برخورد با مخالفان ناراضی بود، به پیشنهاد فردوست سرتیپ مصطفی امجدی را از مدیرکلی اداره کل سوم ساواک (امنیت داخلی) برکنار کرد و ناصر مقدم را جایگزین او نمود. مقدم حدود ده سال در رأس اداره کل سوم ساواک باقی ماند. بخش اعظمی از فعالیتهای ساواک بر ضد مخالفان در دهه 1340 از ابتکارات و کارنامه ناصر مقدم است. از مهمترین تشکیلاتی که در دوران مدیرکلی ناصر مقدم بر اداره کل سوم ساواک و با مشارکت شهربانی و ژاندارمری تأسیس شد، کمیته مشترک ضدخرابکاری بود. او طی دوران طولانی خدمات نظامی ـ امنیتی‌اش دهها نشان افتخار دریافت کرده و شخص نصیری رئیس وقت ساواک نیز بارها از خدمات و عملکرد موفق مقدم در ریاست اداره کل سوم ساواک تشکر و قدردانی کرده است. هنگامی که مقدم در 27 خرداد 1342 به مدیریت اداره کل سوم ساواک رسید، درجه سرهنگی داشت و از اول آبان 1345 به درجه سرتیپی ارتقاء یافت و از اول آبان 1349 هم به درجه سرلشکری رسید. ناصر مقدم در سوم آبان 1350 به سمت آجودانی شاه منصوب شد و در همان حال کماکان بر اداره کل سوم ساواک مدیریت می‌کرد. در 23 فروردین 1352 به قائم‌مقامی ساواک رسید، اما این سمت بیشتر از چند روز دوام نیافت و در 30 فروردین 1352 اعلام شد که به خدمات سرلشکر ناصر مقدم در ساواک پایان داده شده و او ضمن حفظ آجودانی شاه، به ریاست اداره کل دوم اطلاعات و ضداطلاعات ارتش منصوب شد. ناصر مقدم هنگامی که در 17 خرداد 1357 حکم ریاست ساواک را دریافت کرد، به رغم تمام اقدامات و سیاستهایی که به کار برد نتوانست تغییری در روند حوادثی که آشکارا و به سرعت سقوط نهایی رژیم پهلوی را نشانه رفته بود، ایجاد کند. ناصر مقدم در دوره ریاست هشت‌ماهه‌اش بر ساواک، ارتباط نزدیکی با شاه داشت و هرچه از نیمه سال 1357 می‌گذشت، تماسها، مذاکرات و گفت و گوهای او با شاه افزایش می‌یافت. مقدم تصور نمی‌کرد پس از پیروزی انقلاب آسیبی متوجه او شود و امیدوار بود دولت بازرگان شغلی نیز به او واگذار کند و از کشور خارج نشد. اما روند تحولات چنانکه او انتظار داشت پیش نرفت و پس از مدتی دستگیر و زندانی شد. او در درون زندان نیز کماکان امیدوار بود به زودی رهایی یافته و در نزد دولتمردان نظام اسلامی ارج و قربی بیابد و حتی وعده می‌داد پس از آزادی موجبات رهایی سایر زندانیان وابسته به حکومت پهلوی را فراهم خواهد کرد. سرانجام ناصر مقدم پس از محاکمه، به اعدام محکوم شد و در شامگاه روز 21 فروردین 1358 به همراه ده نفر دیگر از کارگزاران کشوری و لشکری رژیم پهلوی، که از جمله مهمترین آنها سرلشکر حسن پاکروان دومین رئیس ساواک بود، به جوخه اعدام سپرده شد. منبع: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی

دهه فجر و راه رستگاری

پخش مستقیم مراسم استقبال از امام

ای تاج سربشر شهید

از جمله عکسهای دوران انقلاب اسلامی که به سبب ظاهر، محتوا و پیام‌رسانی درخور توجه و اهمیت است، عکسی مربوط به جلوه‌‌ای از تظاهرات مردم تهران در خیابان آزادی در سالروز اربعین حسینی برابر با 29 دی 1357 است که درباره جزئیات این تصویر بی‌نام که آن را «ای‌تاج سربشر شهید» نامگذاری می‌کنیم، می‌توان به شرح زیر سخن گفت: در عکس مردی حدوداً شصت ساله دیده می‌شود که با ایستادن روی یک صندلی بلند، خود را بالاتر از مردم، در مسیر جمعیت راهپیمایان چند میلیونی تهران قرار داده است. او علاوه بر پیراهن مشکی و کت و شلوار روشن، پالتویی مشکی نیز بر تن کرده و بر جای جای آن تعدادی گل مصنوعی و تصاویر 60 تن از شهدای انقلاب را که از سوی عوامل رژیم پهلوی به شهادت رسیده‌اند، به نمایش گذاشته است. کلاهی پوستی نیز از گونه‌ کلاههای بازاریان سنتی و مذهبی تهران بر سر نهاده است و روی آن هم قطعه مقوایی به شکل تاج قرار داده که دور تا دور آن علاوه بر نصب چند قطعه عکس شهدا، عبارت «ای تاج سربشر شهید» را خوشنویسی کرده است. البته قیافه و چهره‌ای خاص نیز با حالتی استوار به خود گرفته است تا بینندگان را بیشتر تحت تأثیر قرار دهد. درباره علت و هدف او از این اقدام ویژه، می‌توان گفت که او قصد داشت تا در نبود تلویزیون و دیگر رسانه‌های دیداری جهت به تصویر کشیدن تقابل سخت و شدید رژیم با انقلابیون، خود را درمقام یک رسانه قرار دهد و با به نمایش گذاشتن صحنه‌های دردناک شهادت تعدادی از کودکان و مردان انقلابی، بخشی از چهره خشونت‌بار مأموران حکومتی را عرضه نماید. آنچنانکه تاکنون دانسته شده ، سه عکس توسط دو عکاس از این فرد برداشته شده است. اولین بار بهروز شهیدی عکاس گمنام ایرانی، این عکس را گرفت و در سال 1358 ش در کتاب «روزهای خون روزهای آتش» به چاپ رساند و بار دیگر، عکاس و خبرنگاری امریکایی به نام دیوید بارنت دو عکس (یکی از روبرو و دیگری از پشت سر) از او برداشت و در سال 2009 م در کتابش با عنوان «44 روز، ایران و تغییر شکل جهان» به نمایش گذاشت. همانطور که در عکس مشخص است، افراد بسیاری متوجه او و عکسهای آویخته به لباسش شدند و از این طریق در جریان ماوقع وضعیت تقابل مسلحانه حکومت قرار گرفتند. از اینرو به خوبی می‌توان به اهمیت کار فرد مورد نظر در عکس، قدرت عکاسی در انتشار اخبار و تبیین اوضاع و احوال زمانه، اگاهی بخشی به مشاهده‌گر امروز در باب چند و چون قضایا در اربعین 1357 و سرانجام اهمیت و اعتبار آن به عنوان سندی مصور و مستند در تحلیلها و پژوهشهای تاریخی، خاصه انقلاب‌پژوهی، پی برد. درباره راهپیمایی مورد نظر باید گفت که از چند روز قبل، گروههای مختلف سیاسی و مذهبی به خصوص روحانیت، مردم را به انجام آن در روز موعود فراخوانده بودند و مسیر حرکت گروهها را از میدان شهناز (امام حسین (ع) امروزه) تا میدان شهیاد (آزادی امروزه) معین نموده بودند. در آن روز از ساعت 6 صبح در حالی که هوا تاریک و ابری و سرد و گاهگاهی بارانی بود، راهپیمایی آغاز و تا ساعت 15 تداوم یافت. در ساعت 30/13 دقیقه قطعنامه پایانی در میدان آزادی قرائت شد در حالی که جمعیت در صفوف به هم فشرده تا چهاراه کالج امتداد داشت. علاوه بر گروههای سیاسی مختلف،‌گروههای تشکیل یافته ازمحلات، اصناف و مشاغل، ورزشکاران، هنرمندان، کارمندان وزارتخانه‌های امور خارجه، آب و برق،‌ دادگستری، کار، سازمان رادیو تلویزیون، هواپیمایی ملی و دانشجویان دانشکده‌های مختلف، بارزترین تشکلهای حاضر در راهپیمایی بودند. زنان نیز جمعیت کثیری را به خود اختصاص داده بودند که اکثراً چادر به سر و اندکی هم با روسری یا بی‌حجاب بودند. مسیحیان، ارامنه، کلیمیان و زرتشتی‌ها نیز حضور فعال داشتند. علاوه بر پلاکاردها و پارچه‌های گروههای مختلف و شعارنوشته‌های معمول، تصاویر شهدا و قهرمانان ملی و مذهبی همچون امام خمینی، ‌دکتر مصدق، دکتر شریعتی، تختی، شهید نجات‌اللهی و ... در میان جمعیت خودنمایی می‌کرد. جوانان انتظامات را بر عهده داشتند و بلندگوهای نصب شده در طول مسیر یا سیار نصب شده بر مینی‌بوس‌ها، پخش‌کننده صدای گروه اصلی مستقر در میدان آزادی بودند که رعایت نظم و حفظ اتحاد و عدم درگیری را توصیه می‌کردند. حلوا، خرما، بیسکوئیت، نان، میوه، ساندویچ و ... از جمله مواد غذایی و خوراکی بود که از جانب مردم توزیع می‌شد. تعدادی مینی‌بوس مخصوص هم وظیفه توزیع خوراکی میان تظاهرکنندگان را به عهده داشتند. صرفنظر از درگیری‌های مختصر میان گروههای مختلف در طول مسیر، حکومت هر 15 تا 30 دقیقه هلی‌ کوپتری را بر فراز مردم به پرواز درمی‌آورد تا از اوضاع مطلع باشد، البته مردم هم در واکنش شعار مرگ بر شاه سر می‌دادند. جعفر گلشن روغنی

...

مقالات

داریوش همایون به روایت مسعود بهنود

حجاب و بي‌حجابي

بازنگری روابط ایران و امریكا پیش از انقلاب اسلامی

آیا امام خمینی، شاه را مستحق اعدام می دانست؟

اعتماد متقابل رضاخان و صهیونیستها

آخرین نخست‌وزیر و کوتاه‌ترین عمر برای آخرین دولت

محمدرضای پهلوی و نخست وزیرانش

چهره‌ی پدر رضاشاه که ده‌ها سال ناشناخته بود + عکس

مصاحبه فالاچی است با امام خمینی(ره)

مارک مسلسل دکتر شریعتی چه بود

خاطرات انقلاب در گفت وگو با فاطمه فکور یحیایی

روز جاودان پیروزی، بیست‌و‌دوم بهمن

راهبرد رسانه‌ای انقلاب اسلامی در سال‌های 1356 و 1357

ناگفته های تلخ و شیرین بانوی چریکی که فرمانده سپاه شد

مکان سخنرانی امام خمینی(س) در مسجد اعظم قم ثبت ملی شد

ماجرای تهدید امام خمینی به اعدام در ترکیه

گفتگوی خواندنی باآهنگساز"خمینی ای امام"

ساواك عامل تقويت استبداد عصر پهلوي

ساواك، طرحي در راستاي توسعه شبكه سيا

روایت بادامچیان از ماجرای«جشن سپاس»، توبه عسگراولادی و ناگفته هایی از کمیته مخفی انقلاب

چه کسی باعث فروپاشی ارتش شاهنشاهی شد

بختیار: دو دولت در یک کشور معنی ندارد/ حضرت امام: همین طور است، دولت شما باید برود

بازخوانی تاریخ انقلاب از زبان وزیر بهداری دوران دفاع مقدس

آن تحصن به مركز ثقل انقلاب تبديل شد

ساواک با چه هدفی در نیویورک، اصطبل ساخته بود؟!

پایان حبس ۷۰ ساله اسناد اشغال ایران از سوی متفقین

آخرین رئیس ساواک

دهه فجر و راه رستگاری

پخش مستقیم مراسم استقبال از امام

ای تاج سربشر شهید