مقالات

وقایع تاریخی قیام قم از قلم آیت‏الله پسندیده

مدخلي بر تاريخ معاصر ايران؛ سخنراني حجت‏الاسلام رسول جعفريان

گزارشهایی درباره نقش مخرب شوروی در تجارت مازندران (اوایل دوران رضاشاه)

محمدحسن پورقنبر تجارت ایران ـ شوروی بعد از دو دهه آشفتگی سیاسی و اقتصادی در ایران و، همچنین در آنسو، تحولات سیاسی در روسیه که منجر به روی کار آمدنِ نظام کمونیستی در آن کشور گردید، از اوایل دهه 1920م، تقریبا به‌طور رسمی از سر گرفته شد. با این حال، این مناسبات اقتصادی، همواره به سهولت و دوستانه نبود، بلکه در این میان، بازرگانان ایرانی به‌خصوص شمال کشور، با چالشهایی مواجه میشدند. شوروی به‌عنوان کشوری که همه سرزمینهای آن سوی مرز شمالی ایران را در آن برهه زمانی مالک بود، به نوعی این توانایی را داشت که انحصار تجارت مازندران و گیلان را نیز در اختیار بگیرد، و در مواقع لازم، ازین حربه در راستای اهداف خود استفاده نماید. در اینجا سعی شده است تا به نمونههایی از این روند در پنج سال نخستین سلطنتِ پهلوی اول اشاره گردد. در اوایل سال 1307ش بود که تعدادی از تجار مازندران، شکایاتی مبنی بر ضبطِ بدون علّتِ اموال صادراتی آنان در شوروی، به اتاق تجارت تهران ارسال نموده و خواستار کمک شدند. داستان از این قرار بود که تعدادی تاجر مازندرانی برای شرکت در اولین بازار مکاره روسیه، 1060کیسه پنبه بدانجا حمل کردند، اما علیرغم آنکه پنبهها در انبار بادکوبه، توسط کنسولگری ایران حفاظت می‌شد، مامورین دولت شوروی به آنجا ریخته و کیسهها را بدون علت، ضبط نمودند و مدتی بعد، فقط نیمی از آن بازگردانده شد. در همان برهه زمانی بود که برخی تاجران برنج نیز دچار دردسر شدند. رئیس هیئت تجار بارفروش (بابل) با ارسال نامهای به اتاق تجارت تهران، از انحصار تجارتِ برنج در شوروی به وسیله برخی تجار بانفوذِ شهر بادکوبه سخن گفته، و اظهار نمود که این تاجران از دولت شوروی خواستند تا از ورود برنج ایرانی ممانعت بعمل آوَرَد و دولت مزبور نیز ترتیب اثر داده است. این در حالی بود که طبق توافق قبلی میان طرفین، این تجار، برنج را برای حمل به شوروی، آماده نموده و با این شرایط، شدیدا متضرّر می‌شدند. 1 این گونه موارد، برای بازرگانانی که در زمینه مرکبات نیز فعالیت میکردند، مصداق داشت. در یکی از این موارد، هنگامی که دولت شوروی به دلیل سیاسی، در صدور محصولات ایرانی به کشور خود، کارشکنی نمود، هیئت تجار اشرف (بهشهر) با ارسال تلگرافی به اتاق تجارت تهران، خواستار کمک، به‌منظور رفع ممانعت حمل مرکبات به شوروی شده، نگرانی شدید خود را به‌دلیل این موضوع، ابراز نمودند. 2 اندکی بعد از آن، تلگرافی شکایتآمیز از سوی اتاق تجارت بارفروش، به نمایندگی از طرف بازرگانان مازندرانی ارسال گردید، مبنی بر اینکه «طبق قرارداد شوروی 95هزار پوط مرکبات باید به روسیه حمل شود و تمام مرکبات را تجار حاضر نمودند ولی فقط 13هزار پوط آن را حمل و بقیه را متعذّر عدم وصول اجازه است». ماجرا به همین جا ختم نشد، تجار مرکبات که به شدت نگران پوسیدگی محصولات خود بودند، به تحصّن در اتاق تجارت بارفروش مبادرت ورزیدند، ضمن آنکه، در همان زمان، تاجران مشهدسر (بابلسر) نیز با ارسال تلگرافی، تقاضای اقدام فوری کردند. 2 خشم وصفناپذیرِ تجار مازندرانی نسبت به این شرایط را میتوان، از اینگونه اعلامیههای انتشاریافته بوسیله آنان دریافت: «عملیات خانمانسوز دولت شمالی، آخرین هستی مازندرانی را به باد فنا داده، دیگر جان به لب و نفس به شماره رسیده...». 3 چالشهای ایجاد شده برای بازرگانان مازندرانی، از سوی شوروی، انواع دیگری نیز داشت. یکی از گزارشها، حاکی از این بود که روسها، برخلاف قرارداد منعقده با دولت ایران، عوارض هنگفتی را از تجار ایرانی اخذ مینمایند. همچنین بنابر ادعا، همسایه شمالی سعی میکند، از طُرُق مختلف، بازرگانان ایرانی را مجبور نماید تا اموال خود را به قیمتی که مقرون به صرفه نیست، به موسسات تجاری کشور مذکور واگذار کنند. 4 در گزارشی دیگر از سوی رئیس اتاق تجارت بارفروش به مسئولین حکومتی ایران، اعتراض تجار ایرانی مقیم باکو در مورد اوضاع اقتصادی آنان و عدم ایفای موسسات شوروی به تعهداتشان را، اشاره نموده و میآورد: «...مراعات اصل مودّت را ننموده هر موقع اشکال جدیدی ایجاد مینمایند. در نتیجه تجارت برنج، خشکبار، مرکبات... که اقلاً درجه اول صادرات مملکت را تشکیل میدهد امروزه به صفر رسیده و یک اختناق اقتصادی در سراسر شمال تولید شده». 5 تاثیر مخرّبِ دیگرِ روسها در راستای اخلالِ اقتصاد تجاری ایران، که نارضایتی تجار شمالی را نیز به همراه داشت، برگرفته از نفوذ بانک روس و ایران در ساختار اقتصادی ایران بود. یکی از نقشهایی که بانک مذکور برعهده داشت، انحصار ارز شوروی در ایران بوده است. همین، موجب میگشت تا ازاین طریق، نسبت به بازرگانان ایرانی، اجحافات مالی روا دارند: «هیئت تجار بارفروش شکایت دارند از اینکه مظنّه مِنات روسیه در تمام نقاط، دو ریال است و بانک روس ـ ایران که منحصراً معامله کننده منات است پنج قران آن را تسعیر و سبب خسارت تجار را فراهم نموده است». 6 مسئله دیگر اینکه از شیوع بی رویه امتعه روسی، در بازارهای داخلی به‌وجود میآمد، 7 رکود نسبی در خرید کالاهای داخلی، موجب متضرر شدن تجار داخلی شده بود. چنانکه برخی بازرگانان مازندرانی، در اعلامیهای، خشم خود را نسبت به این موضوع ابراز نمودند: « با کمال بیصبری تقاضا مینماییم شعبات تجارتی دولت ساویت شوروی که در این چهار سال اخیر رمقی برای ما باقی نگذاردند برچیند و از ورود و خروج امتعه مامورین سرحدی جلوگیری نمایند والّا ناچار برای بقای حیات خود کفن گردن نموده در بنادر جلوگیری خواهیم کرد». 9 هنگامیکه در اسفند1306ش، تجارتخانههای شوروی در نواحی شمال ایران، برای مدتی محدود، تعطیل گردید، این موضوع، کاملاً به نفع اقتصاد محلی این مناطق تمام شد: «فعلا امتعه روسی تنزل کرده و امتعه ایرانی مختص آن حدود ترقی نموده است. مرکبات امسال گران شده و قیمت آن به هزاری 12 تومان بالغ شده است. سال گذشته همین موقع در حدود هزاری سه تومان بود و خریدار نداشت. همین طور خشکبار و پنبه ترقی فوقالعاده کرده است مرکبات از هر قبیل، امسال فراوان است و مقدار زیادی به بادکوبه حمل میشود». 10 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1. ماهنامه عصر حدید و راهنمای تجارتی ایران وابسته به اتاق بازرگانی تهران، شماره 47، فروردین1307، ص16 . 2. پیشین، شماره 55، آذر1307، ص 21 . 3. پیشین، شماره56، دی1307، ص 15؛ نمونه‌های دیگر در این مورد، نک: مصطفی نوری، اسناد مازندران در دوره رضاشاه، تهران: کتابخانه مجلس شورای اسلامی، 1389ش، صص286-292 . 4. مصطفی نوری، ص294 . 5. ماهنامه عصر حدید و راهنمای تجارتی ایران، شماره 47، فروردین1307، صص15-16 . 6. نوری، ص313 . 7. ماهنامه عصر حدید و راهنمای تجارتی ایران، شماره 49، خرداد 1307، ص 18 . 8. رضاشاه در سفرنامه‌اش، از یک بازار محلی در مازندران سخن به میان آورده، می‌گوید: «بعضی در روی زمین اجناس محلی و امتعه خارجی خود را گسترده بودند» (هارون و هومن، سفرهای رضاشاه به خوزستان و مازندران، تهران: کمال اندیشه، 1386، ص361). 9. نوری، ص 295، همچنین نک، صص297، 314-317 . 10. ماهنامه عصر حدید و راهنمای تجارتی ایران، شماره46، اسفند1306، ص22. منبع: سایت موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران

لایحه حاج محمدحسین کازرانی در خصوص خودکفایی ملی

تفکر ملی خودکفایی، اندیشه غالب و حاکم و غیرقابل تخلق در ماهیت حکومت حاج آقا نورالله بوده است و این مهم در باور و عملکرد تجار و کلیه اصناف نیز قابل تحقیق می‏باشد، به یک نقل تاریخی در مورد اندیشه یکی از تجار سرشناس در این رابطه نظر می‏نماییم: سؤال و جواب؛ عنوان مکتوبی است که رئیس تجار ملی اصفهان که از پیروان دو مجتهد و از اعضای فعال انجمن مقدس ملی اصفهان است در جواب سؤوالات مختلف ایراد کرده و نظر به طرز تفکر کسانی که در اصفهان در زمان مشروطیت به رهبری حاج آقا نورالله مدخلیت و نظارت کلی بر جریانات و روند اقتصادی شهر داشته‏اند، نظرات این شخص مؤید جو غالب‏ اقتصادی در جامعه بوده است. سؤال و جواب؛ لایحه‏ای است که جناب حاجی محمدحسین کازرانی وطن‏دوست در ترویج منسوج وطن به عنوان سؤال و جواب مرقوم داشته‏اند و به اداره (روزنامه) فرستاده‏اند: سؤال: چندی است در این شهر هنگامه عظیمی مشاهده می‏نماییم. اگر شما از کیفیت آن واقف هستید، مرا خبر دهید؟ جواب: چه هنگامه تازه دیده‏اید؟ سؤال: بعضی از علمای اعلام و رؤسای فخام و تجار ذوی‏الاحترام لباس کرباس پوشیده و مردم را به پوشیدن این لباس ترغیب می‏نمایند. مگر پارچه‏های لطیف و نظیف مثل فاستونی و ماهوت و دبیت و غیره چه عیب دارد که ترک نموده و مایل به کرباس شده‏اند؟ جواب: مگر نمی‏دانید اهالی ایران از خواب غفلت بیدار و از مستی جهالت هشیار شده‏اند. اینها علایم ترقی است. اینها نشانه شرافت و مقدمات صعود به مدارج عالیه است. علمای اعلام و رؤسای فخام ما ملبس به لباس کرباس شده‏اند برای شرافت آن که ما را آگاه نمایند و بفهمانند که کرباس خشن ما ترجیح دارد به ماهوت و فاستونی و پارچه‏های نرم لطیف خارجه. سؤال : کرباس چه شرافتی بر اقمشه خارجه دارد؟ جواب : لباس کرباس شرافت ملیت و قوام قومیت ما را حفظ می‏نماید و از ذلت احتیاج ما را می‏رهاند که محتاج به غیر نباشیم و ثروت مملکت ما محفوظ بماند. سؤال : کرباس چگونه شرافت ملیت ما را حفظ می‏نماید؟ جواب : شرافت هر قوم و سعادت هر مملکتی و استقلال هر مملکتی به رفع احتیاج از خارج است اگر به لباس کرباس خود قناعت کنیم از جهت لباس مستغنی هستیم و حاجت به اجانب نداریم؛ یعنی خود صاحب کرباس هستیم و دست تکدّی ما پیش غیر دراز نیست و عرض و ناموس بهای پارچه خوش رنگ بر باد نداده‏ایم و تسلط اجانب بر ما کم خواهد شد. سؤال : لباس کرباس چگونه ثروت ملکی را محفوظ می‏دارد؟ جواب : چندین سال است که رابطه اجانب به مملکت ما جاری است ولی بی‏علمی و جهالت ما را دانسته‏اند. هر روز یک نوع قماش خوش رنگ و اسباب قشنگ تازه برای فریب آورده ماحصل حیات ما را به بهای آن می‏ربودند. و هموطنان عزیز ما جاهلانه پول و ثروتی که با زحمات شاقه تحصیل نموده به رایگان تقدیم آنها می‏نمودند تا به حدی که اجناس مال‏التجاره ما که در واقع سرمایه ملکی ماست و باید به عوض آن پول طلا و نقره از خارج ، داخل مملکت نماید. با کمال ذلت از دست ما خارج نموده و در مقابل اسباب بازی برای کودکان نادان فراهم می‏نمودند. و به درجه‏ای این حیله و تزویر کارگر شده که دولت قوی‏شوکت ما را گرفتار فاقه نموده، مقروض و ذلیل و محتاج به خود کردند. و به هم دستی وزرای خائن خانه برانداز دست تعدی به عصمت خاک وطن ما دراز نموده، معادن ما را بردند؛ شهرهای ما را گرفتند؛ تجار محترم ما را دلال و کارگذار خود نمودند؛ رشته تجارت را بکلی از دست ما گرفتند. طرق و شوارع ما را تصرف نمودند و به طوری ما را خوار و خفیف نمودند که پول مملکت ما را به هر قیمت و مقدار که بخواهند نسبت به مسکوکات خود تسعیر می‏نمایند و ما ابدا اختیار نداریم؛ بلکه از فرط جهالت مطلب به این واضحی را درک نمی‏کنیم، (افسوس برنادانی و جهالت ما) اما وقتی که ما احتیاجات خود را از آنها سلب نماییم و لوازم معیشت خود را از داخله مملکت فراهم نماییم، چنانچه پدران ما معمول داشتند، پول از مملکت خارج نخواهد شد. و به عوض مال‏التجاره ما که خارج می‏شود پول و طلا و نقره داخل مملکت خواهد شد. و در واقع آن وقت ما صاحب اختیار مال خود خواهیم بود. و دولت و ملت ما در عداد ملل و دول مستقله به شمار می‏رود. و پس حال که فی‏الجمله به بیچارگی و فلاکت خود برخوردار شدیم و معایب کار را ملتفت شده‏ایم، بر ما واجب است که حتی‏الامکان از این سیل کوه‏کن که هستی مملکت و آبروی ملت ما را می‏برد، جلوگیری نماییم. و سدّی بهتر از رفع احتیاج مانع آن نخواهد شد. سؤال : لباس غیر کرباس هم که ممکن است از منسوجات داخله به خوبی و ظرافت مهیا شود و خصوصیت کرباس از چه جهت است؟ جواب : اولاً سایر منسوجات امروزه کفایت لباس تمام اهالی ایران را نمی‏دهد و به قدر کفایت دستگاه پارچه‏بافی دستی نداریم. ولی کرباس به هر مقدار لازم شود، می‏توان مهیا نمود حتی از فاضل مصرف خود به خارج هم می‏توانیم بفرستیم. ثانیا: از منسوجات دیگر بازار جهت ریسمان و رنگ گاهی محتاج به خارج خواهیم شد و بالمرّه مستغنی نخواهیم شد. مثلاً از یک رنگ نیل که صرف نظر نمودیم در سال اقلاً یک صد هزار تومان از خرج مملکت ما کاسته و بر دخلش افزوده خواهد شد. و این مبلغ پول ما به خارج به بهای نیل نخواهد رفت. و هم چنین سایر جزییات لوازم معیشت ما که امروز متذکر و ملتفت آنها می‏شویم هر یک را مراعات نمودیم و تبدیل به مال داخله نماییم، در سال کرورها تفاوت می‏نماید. نقل از روزنامه جهاد اکبر، 23 رجب 1325 قمری. منبع: سایت موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران

مجادله

پارسونز از جشن هنر شیراز می‌گوید

در شهریور 1346 و در ماه مبارک رمضان، شهر شیراز شاهد نمایش‌ها و صحنه‌های وقیحی بود که حکومت شاه از آن به عنوان «جشن هنر» یاد کرده و هزینه‌های سنگینی را صرف اجرای آن نمود. هدف از برگزاری این جشن که همه ساله برای اجرای مجدد آن سعی و کوشش به عمل آمد، استحاله فرهنگی اسلامی مردم و باز کردن راه نفوذ فرهنگ غرب به داخل کشور بود. کسانی که به عنوان هنرمند از آمریکا و کشورهای اروپایی برای شرکت در جشن هنر شیراز به ایران دعوت شده بودند، شامل رقاصه‌ها، فاحشه‌ها، موسیقی‌دانان، خوانندگان و بازیگران فیلم‌های غیراخلاقی سینماهای غربی بودند. آنتونی پارسونز آخرین سفیر انگلستان در ایران قبل از انقلاب، درباره جشن هنر شیراز چنین می‌گوید: ... فستیوال بین‌المللی هنری شیراز (جشن هنر شیراز) که سالانه برگزار می‌شد از آغاز به علت نوآوری‌ها و نمایشاتی که با روحیات جامعة سنتی و اسلامی ایران تطبیق نمی‌کرد موجب تضادها و مباحثاتی شده بود. از جمله نمایشات مسخره‌ای که من از این جشن بیاد دارم صحنه‌ای از نمایش رقاصان برزیلی بود که در حین رقص سر مرغ‌های زنده را با دندان جدا می‌کردند، یا نمایشی از هیجان و از خود بیخود شدن مردم در حال عزاداری که بی‌شباهت به مراسم تعزیه نبود و نشان دادن آن در یک کشور مسلمان به هیچ‌وجه تناسبی نداشت. جشن هنر شیراز در سال 1977 از نظر کثرت صحنه‌های اهانت‌آمیز به ارزش‌های اخلاقی ایرانیان از جشن‌های پیشین فراتر رفته بود. به طور مثال یک شاهد عینی صحنه‌هایی از نمایشی را که موضوع آن آثار شوم اشغال بیگانه بود برای من تعریف کرد. گروه تئاتری که این نمایش را ترتیب داده بودند یک باب مغازه را در یکی از خیابانهای پر رفت و آمد شیراز اجاره کرده و ظاهراً می‌خواستند برنامه خود را به طور کاملاً طبیعی در کنار خیابان اجرا کنند. صحنة نمایش نیمی در داخل مغازه و نیمی در پیاده‌رو مقابل آن بود. یکی از صحنه‌ها که در پیاده‌رو اجرا می‌شد تجاوز به عنف بود که به طور کامل (نه به طور نمایشی و وانمودسازی) به وسیله یک مرد (کاملاً عریان یا بدون شلوار ـ درست به خاطر ندارم) با یک زن که پیراهنش به وسیله مرد متجاوز چاک داده می‌شد در مقابل چشم همه صورت می‌گرفت. صحنه مسخره دیگر پایان نمایش هم این بود که یکی از هنرپیشگان اصلی نمایش باز هم در پیاده‌رو شلوار خود را کنده هفت‌تیری در پشت خود می‌گذاشت و به این ترتیب تظاهر به انتحار می‌کرد. واکنش مردم عادی شیراز که ضمن گردش در خیابان یا خرید از مغازه‌ها با چنین صحنه‌ مسخره و تنفرانگیزی روبرو می‌شدند معلوم است، ولی موضوع به شیراز محدود نشد و طوفان اعتراضی که علیه این نمایش برخاست به مطبوعات و تلویزیون هم رسید. من به خاطر دارم که این موضوع را با شاه در میان گذاشتم و به او گفتم اگر چنین نمایشی به طور مثال در شهر «وینچستر» انگلیس اجرا می‌شد کارگردان و هنرپیشگان آن جان سالم بدر نمی‌بردند. شاه مدتی خندید و چیزی نگفت. بازتاب سیاسی چنین واقعه‌ای در هر زمان بد بود، چه برسد به شرایط آن روز ایران که در کنار هیجانات سیاسی نشانه‌هایی از اوج گرفتن احساسات مذهبی مردم و گرایش به سنن مذهبی در سراسر کشور به چشم می‌خورد(1)... ... اثر سیاسی برنامه‌هایی نظیر جشن هنر شیراز خیلی شدید بود و بسیاری از برنامه‌های این جشن که بی‌جهت به هنرهای رادیکال و نو اختصاص یافته بود به هیچ‌وجه با مقتضیات جامعة ایرانی تطبیق نمی‌کرد. چرا می‌بایست این قدر پول صرف تبلیغ و ترویج هنرهای اروپایی و جمع‌آوری مجموعه‌های هنری اروپا گردد و چنان مراکز فرهنگی و هنری بزرگی، خارج از ظرفیت ادارة آن از طرف ایرانیان تأسیس شود...(2) ویلیام شوکراس روزنامه‌نگار و نویسنده انگلیسی نیز درباره تأثیر جشن هنر شیراز می‌نویسد: ... ملکه ریاست جشن هنر شیراز را نیز بر عهده داشت. در اواسط سالهای 70 جشن مزبور یکی از پرجنجال‌ترین رویدادهای فرهنگی کشور به شمار می‌رفت... جنجال‌های جشن هنر وقتی به اوج خود رسید که در سال 1977 یک گروه هنرپیشه دکانی را در یکی از خیابانهای اصلی شیراز در نزدیکی مسجد گرفت و در درون دکان و در پیاده‌روی جلو آن نمایشی اجرا کرد که شامل یک هتک ناموس تمام عیار و اعمال شهوت‌انگیز بین هنرپیشگان زن و مرد بود. چنین نمایشی در خیابان‌های هر شهرک انگلیسی یا آمریکایی جنحال برپا می‌کرد (و منجر به بازداشت هنرپیشگان می‌شد.) وقتی نمایش مزبور در شیراز اجرا شد، خشم و آزردگی فراوانی برانگیخت... بعدها در تبعید، فرح از جشن هنر دفاع کرد و اظهار داشت این جشن، هنر اصیل و سنتی تمام نقاط جهان را به ایران آورد! او که از جزئیات نمایش‌‌ها بی‌اطلاع بوده و یکی دو نمایش توهین‌آمیز در آن یافته بوده می‌گوید: «در هر جشنواره‌ای مشکل می‌توان مانع از بیان آزاد هنرمندان شد و انتظار داشت مورد پسند گروههای مختلف اجتماعی قرار بگیرد...(3) پی‌نویس‌ها: 1ـ غرور و سقوط، خاطرات سفیر سابق انگلیس در ایران، صص 92ـ90. 2ـ غرور و سقوط، صص 52ـ51. 3ـ آخرین سفر شاه، ویلیام شوکراس، ص 115. منبع: سایت موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی

از طهران تا تهران

اين اواخر ظاهراً به دستور فرهنگستان، چنين معمول شده است كه نام «طهران» پايتخت دولت شاهنشاهي را «تهران» با «تاء دو نقطه» بنويسند و چنين مي‌نمايد كه غرض كساني كه اين پيشنهاد را كرده و رأي خود را در اين مورد به كرسي قبولي نشانده‌اند، تا حدي تبعيت از حس «وطن‌پرستي جغرافيايي» و رهايي از شرّ يكي از غليظ‌ترين حروف الفباي مخصوص عربي، يعني «طاء مؤلف» بوده كه انصافاً تلفظ آن، اگر ايرانيان هم بخواهند آن را مانند قُرّاءِ حِجازي بر زبان بياورند بسيار مشكل است. در اينكه اصل نام اين شهر «تهران» با تاء «دو نقطه» بوده و اصلاً «طاء مؤلف» در زبان فارسي وجود نداشته است، شكي نيست و يك عده از جغرافيون قديم اسلامي نيز چنانكه عنقريب خواهيم گفت، نام آن را به همين وضع ضبط كرده‌اند. اعتماد‌السلطنه هم در جلد اول مرآت‌البلدان چون عجله داشته است كه زودتر معلومات خود را در باب طهران به چاپ برساند و ظاهراً اميدي به انجام اين كتاب خود نداشته (چنانكه مرآت‌البلدان نيز به جلد چهارم خاتمه پذيرفته) نام اين شهر را برخلاف سيرة همة مؤلفين معتبر از قرن پنجم به بعد با «تاء دو نقطه» آورده است. نوشتن طهران با «تاء دو نقطه» در اين اواخر تا آنجا كه به خاطر دارم بيشتر بعد از انتشار روزنامة «ايران نو» شيوع يافت، چه اين روزنامه كه جمعي از مؤسسين و نگارندگان آن از همان حس وطن‌پرستي افراطي و نظاير آن خالي نبودند همه روزه در سرلوحة خود طهران را «تهران» مي‌نوشت، كم كم جماعتي از مقلدين و تجددخواهان كه به خيال خود هر خَرقِ اِجماع و مخالفت با سُنَنِ قديمه را ممدوح و نوعي از تجدد و اصلاح مي‌پندارند، در اين شيوه از آن روزنامه پيروي كردند. نگارنده هنوز هم طرفدار نوشتن طهران با «طاء مؤلف» هستم، ولي يقين داشته باشيد كه تعصب و اصرارم در حفظ اين قاعده به اندازه تعصب و اصرار طرفداران «تهران» با «تاء دونقطه» نيست، چه مي‌دانم كه نوشتن نام اين شهر چه به اين املاء باشد چه به آن، نمي‌تواند نمايندة هيچ حس مخالف يا موافق يا نفع و ضرري باشد، و اين كيفيت در اصل مطلب، يعني در محل جغرافيايي طهران و سابقة تاريخي و شمارة جمعيت و ساير احوال آن به هيچ‌وجه اثري نخواهد داشت. فقط جاي اين سئوال باقيست كه علماي جغرافيا و انساب قديم ما با اينكه نام اين محل تا مدتي هم با «تاء دو نقطه» نوشته مي‌شده، چه علت داشته است كه آن را از حدود قرن پنجم به بعد با ‌«طاء مؤلف» نوشته و به چه دليل صورت آن را برگردانده‌اند؟ آيا محرك ايشان در اختيار اين روش برخلاف جمعي از نويسندگان خو‌ش‌باور عصر ما «عربي‌مآبي» و بي‌علاقگي به فارسي و آداب ايراني بوده، يا آنكه در اين راه مقصودي معقول‌تر داشته‌اند؟ مسامحه در ضبط املاي اعلام جغرافيايي و تاريخي به مراتب رواتر است تا در باب لغات معمولي يك زبان، آنجا كه در كلمات فارسي امثال طپيدن و غلطيدن و صد و شصت و غيرها، كه هيچ‌كدام از آنها نيز علم نيست، چنين عملي را روا دارند و صاد و طاء عربي را به جاي سين و تاء فارسي به كار برند، ديگر در مورد طهران كه از اعلام است امر سهل خواهد بود. كثرت دندانه و نقطه در الفباي عربي، مخصوصاً در ايامي كه هنوز اِعجام، يعني نقطه‌گذاري، تعميم نيافته بوده و كتاب و ناسخين هم يا به واسطة قلّت سواد يا به علت عجله‌اي كه در انجام كار داشته‌‌اند، زياد در كتابت و گذاشتن نقطه‌ها دقت به خرج نمي‌داده، براي خوانندگان ابتلاي عظيمي است و اگر خواننده غير اهل زبان باشد، ديگر اشكال كار او چندين برابر زيادتر مي‌شود. مقدار كثيري از تحريفات مضحكي كه حتي در نوشتة بزرگترين فضلاي اسلامي ديده مي‌شود، از همين كثرت دندانه در كلمات و كامل نبودن نقطه‌گذاري و سهل‌انگاري ناسخين در كتابت ناشي شده است. از اين نوع هزاران مثال مي‌توان جمع كرد و مي‌شود از آنها رساله‌اي شيرين گرد آورد، ما در اينجا فقط به ذكر سه، چهار فقره از اين تصحيفات به عنوان نمونه اكتفا مي‌كنيم: 1ـ يكي از مستشرقين در تصحيح جامع‌التواريخ رشيدي آنجا كه از رباط سَنْگبَست از منازل نزديك طوس و مشهد صحبت به ميان مي‌آيد، در متن كتاب نام اين رباط را «سنگپشت» تصحيح كرده، سپس گويا به علت آنكه خود نيز آن را نمي‌پسنديده، در حواشي كتاب در اين باب چنين نوشته: «اگر چه سنگيشب» بخوانيم، يشب همان سنگي است كه آن را يشيم (كذا؟) هم مي‌گويند و آن سنگ سبز يا سياهي است كه معروف چينيان و مغول بوده، يشيم شكل ديگر يشيل است». تمام اين تحقيقات، بي پايه و بيجاست، چه يشب و يشف و يشم (نه يشيم چنانكه مستشرق مزبور فرض كرده) همه در فارسي و عربي معمول بوده و هيچ‌گونه ارتباطي هم مابين آنها و لغت يشيل تركي نيست. به علاوه نام حقيقي آن رِباطِ سَنْگْبَست است نه سنگپشت يا سنگيشب. اگر آن مستشرق يك نظر به معجم‌البلدان ياقوت يا كتب ديگر جغرافيايي اسلامي مي‌انداخت، يا آنكه از جغرافياي حالية ايران اطلاع داشت و مي‌دانست كه سنگبست هنوز هم در همان محل به همين اسم باقيست، محتاج به نوشتن اين فرضيات بي‌اساس نمي‌شد. 2ـ مستشرق ديگري در تصحيح يكي از متون مربوط به تاريخ زنديه هر جا در نسخة خطي «طابَ ثَراه» ديده آن را «طناب براه» خوانده و چاپ كرده است. مثلاً: «... مرحمت و غفران پناه عمويم ميرمحمد اسحاق طناب براه، كه ملتزم ركاب نادرشاه بود». 3ـ شمس فخري اصفهاني مؤلف كتاب معيار جمالي در ترجمة لغت «آمار» دستخوش لغزش عجيبي شده، يعني اين كلمه را به معني «استسقاء» كه نام مرضي است گرفته و چنانكه شيوة ناخوش او بوده از خود نيز شعري به عنوان شاهد مثال براي آن ساخته است. آمار را اسدي در فرهنگ خود به لغت عربي «استقصاء» ترجمه نموده، لابد در نسخه‌اي از اين فرهنگ كه شمس فخري آن را در دست داشته، كاتب به جاي «استقصاء» «استسقاء» نوشته بوده و يا او خود به تحريف، كلمة اول را به شكل دوم خوانده و اين شعر را هم جهت شاهد آن درست كرده است: حسود جاه تو بي‌آب در تموز فتن مباد جز بيابان فتاده در آمار و به تقليد او فرهنگ‌نويسان بعد نيز اين معني غلط را براي آمار در كتب خود ضبط نموده و شعر شمس فخري را هم شاهد آورده‌اند، در صورتي كه «آمار» به مَدّ الف و «آمار» به فتح آن، چنانكه از استعمال قدما برمي‌آيد به همان معني استقصاء، يعني رسيدن به كنه هر چيزي است و مجازاً به معني رسيدن به حساب نيز آمده و مصدر آن آماردن است، سوزني گويد: تو از سر نغزي و لطيفي و ظريفي مي‌دان همه افعال من و هيچ ميامار علماي دقيق قديم مخصوصاً اصحاب كتب رجال و انساب كه در ضبط اعلام دقتي خاص به كار مي‌برده و كتبي براي جلوگيري از بروز تصحيف و تحريف و اصلاح اشتباهات به عنوان «المُشْتَبَه» و «المُشْتَرَك» و «المُؤتَلِف» و «المُخْتَلِف» و غيرها تأليف كرده بودند، جهت احتراز از ظهور اينگونه تصحيفات و تحريفات در كتابت و قرائت در ضبط اعلام غيرعربي گاهي تدابيري به كار مي‌بردند، به اين معني كه چون املاي اعلام خارجي مانند اعلام عربي در اين زبان مقيد به قيد كتابتي و ضبط علماي سابق نبوده، سعي مي‌كردند كه حتي‌المقدور آنها را به صورتي درآورند، كه حروف منقوط و دندانه‌دار در آنها كمتر پيدا شود، تا به اين شكل مجال تحريف در آنها كمتر باشد، مخصوصاً در ضبط حروفي كه براي آنها در عربي (صرف‌نظر از اندك اختلاف تلفظي) دو علامت هست، مانند «تاء» و «طاء» و «سين» و «صاد» هر جا كه قواعد عربي راه دهد و ثقلي از آن در اداي كلام حاصل نشود در نمودن اينگونه اعلام خارجي تقريباً همه وقت «طاء» را بر «تاء دو نقطه» و «صاد» را بر «سين دندانه‌دار» ترجيح مي‌دادند و در مورد اول اين قاعده مرعي‌تر بوده است. بنابر همين اصل و قاعده همان علماي رجال و انساب از قرن پنجم به بعد «تهران» را هم به شكل «طهران» نوشته‌اند، چنانكه استخر را هم اصطخر و اسپهان را، اصفهان و استنبول را اصطنبول مي‌نوشته، و غرض ايشان هم چنانكه اشاره كرديم همان احتراز از تحريف و جلوگيري از ظهور تلفظهاي غلط در اين كلمات بوده است. پيش از مرسوم شدن اين املاي جديد براي طهران، مؤلفين كتب جغرافيايي در قرن چهارم مانند اصطخري و ابن حوقل و مقدسي، نام اين محل را كه در آن تاريخ يكي از قراي ري محسوب مي‌شده، به شكل «تهران» ضبط كرده بوده‌اند، و همين شكل بر آن باعث شده است كه در نسخ خطي اين سه كتاب، اين كلمه به اشكال تهران و بهزان و نهران و نهنان درآمده و طابع هلندي اين كتاب با اينكه خود حدس زده كه بايد صحيح اين كلمه «تهران» باشد باز بر طبق ضبط نسخه‌هايي كه در دست داشته آن را بهزان چاپ كرده است و ياقوت در معجم‌البلدان هر دو صورت «بهزان» و «طهران» را يادداشت نموده، ولي چون در عهد او ديگر املاي طهران عموميت پيدا كرده بود، همه مطالب راجع به اين شهر را در ذيل همين وجه اخير مي‌آورد و در ذيل «بهزان» كه وجود خارجي نداشته و لابد ياقوت آن را به اين شكل تحريف شده در كتابي ديده بوده، فقط به نقل قولي كه خود نيز آن را ضعيف مي‌شمرده اكتفا مي‌‌كند. تمام اين مقدمات براي بيان اين نكته است كه اگر قدما املاي تهران را از اين صورت به شكل طهران درآورده‌اند، فقط براي اجتناب از تحريفاتي بوده كه به علل مذكور در فوق در املاي آن راه يافته بوده والا غرض و مرض ديگري در اين كار نداشته‌اند. با اين تدبير، يعني تبديل «تاء منقوط» تهران به «طاء مؤلف» عربي، لااقل از يك قسمت مهم از تصحيفاتي كه ممكن بوده در آن بروز كند جلوگيري شده، چه ديگر هيچ‌كس طهران را بهزان و نهران حتي نهزان، كه از چسبيده نبودن دو نقطه «تاء» به يكديگر ناشي است، نخواهد خواند. منشيان فارسي زبان بعدها در بعضي از كلمات اين زبان هم كه با صورتهاي متشابه بوده‌اند، يا حروف دندانه‌دار و منقوط در آنها زياد ديده مي‌شده، دست به دامان همين تدبير زده‌اند، و سبب وجود بعضي از حروف عربي مانند «طاء» و «صاد» در ميان پاره‌اي از لغات فارسي نيز همين است. با نوشتن «طپيدن» به اين صورت به جاي «تپيدن» هم از شرّ يك حرف نقطه‌دار خود را خلاص مي‌كرده و هم از مشتبه شدن آن به «تنيدن» كه مصدر ديگري است احتراز مي‌جسته‌اند. «صد» شماره را با صاد نوشته‌اند تا با «سد» عربي مشتبه نشود ولي در نوشتن «سده» كه از همين «صد» شماره گرفته شده چون ديگر مورد اقتباس و خلطي در ميان نبوده آن را همچنان با سين كتابت كرده‌اند. شست در فارسي به معني دام ماهيگيري و نيشتر و زه كمان و انگشت مهين و عدد شصت همه هست، آن را در مورد اخير با صاد نوشته‌اند تا دست كم در يك مورد از ملاحظة آن فوراً به معني آن پي ببرند و در تشخيص آن كه كدام يك از معاني آن منظور است، به تأمل و تفكر زياد محتاج نشوند. در ساير موارد هم همينگونه ملاحظات در پيش بوده است. از اين عجيب‌تر آنكه علماي لغت حتي در بعضي از لغات عربي هم كه املاي آنها به اصطلاح توقيفي است و تصرف در آنها جايز شمرده نشده، براي احتراز از بعضي تصحيفات مضر در املاي آنها به عمد دست برده‌اند، و اين كار بيشتر در املاي لغات طبي و دارويي شده، چه اگر پرستار يا داروفروشي كلمه‌اي را در نسخه‌اي به تصحيف بخواند و دوائي ديگر به جاي دوائي كه طبيب نوشته بدهد، براي مريض احتمال خطر جاني در پيش خواهد بود. نظر به همين ملاحظه در كتب ادويه هميشه «سَعْتَر» را كه نوعي از نعناع كوهي و فارسي آن آويشن است به شكل «صَعْتَر» مي‌نوشتند تا در صورت نداشتن نقطه با «شَعير» به معني جو اشتباه نشود. اگر اتخاذ همين تدبير در مورد همة حروف خارجي در برگرداندن آنها به عربي ميسر بود، قطعاً از بسياري از تصحيفات عجيبي كه پيش آمده جلوگيري مي‌شد، اما چون اين كار در باب كلية آن حروف امكان نداشته، علماي لغت فقط تا آنجا كه مقدور بوده به اين كار دست زده‌اند، مثلاً در نقل كلمة «هَپْتَل» كه نام قومي است از اقوام زردپوست، كه قبل از اسلام مكرر به مملك ايران و روم هجوم مي‌كرده و يونانيان و روميان ايشان را به همين اسم و به املاي هپتال(1) مي‌خواندند، مسلمين تاء منقوط اين كلمه را به طاء مؤلف مبدل ساخته و آن را «هَبْطَل» گفته‌اند اما نساخ به تدريج هَبْطَل را «هَيْطَل» كرده و آن را بر هَياطِلَه جمع بسته‌اند. استعمال غلط منجنيق به جاي ميخنيق(2) يوناني و «فيلفوس»(3) و »«ماليخوليا» به جاي «مالنخوليا»(4) و امثال آنها همه از همين قبيل است. پي‌نويس‌ها: 1- Heptal. 2- Mekanikos. 3- Philippos. 4- Melancholia. مجموعه مقالات عباس اقبال آشتياني، انجمن آثار و مفاخر فرهنگي 1382 منبع: سایت موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی

از سپهبدی تا ریاست اداره اصلاح نژاد اسب!

24 ساعت از زندگي رضاخان

زندگاني خصوصي رضاشاه به قدري نظم داشت كه حتي آب خوردن و سيگار كشيدن وي از روي ساعت و دقيقه بود. مثلاً هر وقت به ساعت خود نگاه مي‌كرد، پيشخدمت مي‌فهميد كه در اين دقيقه گيلاس آبخوري يا فنجان مخصوص چاي را بايد بياورد. او چهار ساعت بعد از نصف‌ شب بيدار شده و لباس پوشيده آماده مي‌شد قبل از سلطنت به وسيله اسب يا درشكه و بعد از سلطنت (كه قدري پير و شكسته شده بود) سوار اتومبيل شده و هر روز به يكي از سربازخانه‌ها و مؤسسات ارتش سركشي مي‌كرد و آخرين مؤسسه‌اي را كه بازديد مي‌نمود دانشكده افسري بود. بعضي از اوقات سرزده وارد طويله‌هاي ارتش شده و با دستمال خود به پشت اسبها كشيده اگر خوب تيمار و شستشو نشده بودند مهترها را با دست خود شلاق مي‌زد. وقتي از بازبيني‌هاي نظامي فراغت حاصل مي‌كرد ساعت پنج و نيم بعد از نصف شب بود آن وقت سيني ناشتائي و يك منقل پر از آتش در جلو او حاضر و پس از صرف صبحانه همانطور با لباس ساعتي استراحت مي‌نمود. ساعت هفت صبح رئيس شهرباني را مي‌پذيرفت و در همين ساعت بود كه پايه‌‌هاي ديكتاتوري خود را قدري مستحكم‌تر مي‌نمود. گزارشهاي جنايتكارانه در همين ساعت به عرض مي‌رسيد و اوامر سهمگين كه احياناً متضمن نابود ساختن عائله‌ها و افراد بيگناه بود در همين ساعت صادر مي‌گرديد. من مي‌گويم كه منشاء آن اعمال خونين از همان گزارش‌ها سرچشمه مي‌گرفت ديگران مي‌گويند كه آن اعمال خود ناشي از (اوامري) بود كه در همين ساعت صادر مي‌گرديد. من مي‌گويم گناهكار شهرباني بود مردم مي‌گويند رضاشاه ـ ولي آينده نزديك كه تاريخ قضاوت عادلانه خود را آشكار خواهد ساخت گناهكار حقيقي به چنگ خواهد آمد. ساعت هشت، آن ساعت شوم و سبعيت را پشت سر گذاشته، شاه در پشت ميز خود قرار مي‌گرفت در اين ساعت رئيس ستادو سران لشگر بار مي‌يافتند. در اين ساعت يك سرباز خشك با زيردستان خود تماس يافته و هر روز يك دستور جديدي براي تكميل قدرت نظامي ايران صادر مي‌شد... ساعت نه يا هيئت‌وزرا و يا يكي دو نفر وزير در دفتر شاه حضور مي‌‌يافتند بيشتر از همه، وزير دارائي و راه و پيشه و هنر و كشاورزي احضار و كمتر روزي مي‌گذشت كه يكي از اين وزرا مورد عتاب و فحش‌كاري قرار نگيرند. چه فرقي مي‌كند... ‌آن روز اين وزراء كار نمي‌كردند و از شاه فحش مي‌خوردند ولي امروز نيز كار نمي‌كنند و از ملت «جرائد» فحش تحويل مي‌گيرند. ساعت ده رئيس د فتر مخصوص شرفياب و گزارشات و عريضه‌هاي واصله را به عرض مي‌رسانيد. رئيس‌دفتر مخصوص نيز مي‌دانست كه از «ياسا» و قواعد مخصوصي كه شاه براي جميع امور وضع كرده است نبايد تجاوز نمايد. او مي‌دانست كدام يك از عريضه‌هاي واصله را بايد تماماً به عرض رسانيده وكدام يك را به طور خلاصه گزارش داده و به مراجع مربوطه به امضاء‌خودش ارسال دارد. بعضي از اين مراسلات مايه خوش‌بختي يك خانواده شده و برخي از آنها دودمان يك عائله را به باد مي‌داد ‌ولي براي رئيس دفتر مخصوص تفاوتي نداشت او مثل يك ماشين بي‌روح وظيفه خود را با نهايت درستي و بي‌نظري انجام مي‌داد. ساعت 11 شاه به دفتر حسابداري املاك و اموال شخصي خود مي‌رفت... واي به حال اين دفتر اگر يك روز چكهائي به مبلغ كلان به عرض نرسانيده و در حساب مخصوص نمي‌گذاشت و واي به حال آن دفتر كه اگر يك روزي كمتر از روز قبل چك تحويل مي‌داد! هيچ دفتر حسابداري بدين نظم و ترتيب و سادگي و كم‌خرجي در ايران وجود نداشت! درآمد اين دفتر كمتر از نصف ماليات ايران نبوده ولي عده اعضاي آن تقريباً يك هزارم اعضا وزارت دارائي بود! سرساعت دوازده كه شاه به ساعت خود نگاه مي‌كرد، سفره ناهار او كه از هر فرد عادي‌ ساده‌تر بود حاضر و شاه بلادرنگ در سر ميز خود نشسته و تنها ناهار صرف كرده و پس از مختصر تفريح بعد از غذا و دو ساعت استراحت دوباره ساعت چهار بعد از ظهر در باغ قصر سلطنتي قدم زده و مشغول رتق و فتق امور كشور مي‌گرديد. ساعت شش بعد از ظهر سه دست تخته نرد با سرلشكر نقدي بازي مي‌كرد و به او متلك مي‌گفت ساعت هشت شام مي‌خورد و ساعت 9 مي‌خوابيد. در تمام دوره بيست ساله خداوندگاري رضاشاه زندگاني خصوصي وي بدون ذره‌اي تغيير و تبديل بدين منوال گذشت. گويا از يگانه چيزي كه اين مرد تاريخي لذت مي‌برد كار و ثروت بود و بس. «خواندني‌ها» شنبه 22 مهر 1323 منبع: سایت موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی

اخراج آخرين بازمانده قاجار

اخراج تحقير‌آميز محمد‌حسن ميرزا وليعهد رژيم قاجار توسط رضاخان در آبان 1304 آخرين پرده از سقوط مرحله به مرحله دودماني است كه 5/1 قرن پيش از آن توسط آقامحمد‌خان قاجار در ايران پايه‌ريزي شده بود. محمد‌حسن ميرزا در هفتم شهريور 1288 در سن 9 سالگي و در شرايطي كه برادرش احمد‌شاه هنوز به سن قانوني براي سلطنت نرسيده و كشور توسط «نايب‌السلطنه» اداره مي‌شد، به وليعهدي انتخاب شده بود. اين انتصاب 40 روز پس از خلع محمد‌علي شاه و جايگزيني احمد شاه پسر 13 ساله‌اش به سلطنت صورت گرفت. محمد‌حسن ميرزا تا زمان اخراج از ايران به مدت 16 سال وليعهد بود. اخراج وي در سن 25 سالگي و در شرايطي به وقوع پيوست كه برادرش در سفري بدون بازگشت در اروپا به سر مي‌برد و وي قائم‌مقامي شاه جوان را در ايران بر عهده داشت. اين زماني بودكه نزديك به 4 سال ازكودتاي رضاخان و 2 سال از نخست‌وزيري وي مي‌گذشت و احمد شاه آخرين پادشاه سلسله قاجار از بيم رضاخان جرأت بازگشت به ايران را نداشت. قصر محمد‌حسن ميرزا از آذر 1302 كه احمد شاه تحت فشار رضاخان تهران را به قصد اروپا ترك كرد، همواره تحت نظر مأموران شهرباني بوده و همه روزه از ورود و خروج كساني كه به آنجا تردد مي‌كردند. گزارش‌هائي تهيه مي‌شد و از طريق محمد‌خان درگاهي رئيس شهرباني به اطلاع رضاخان مي‌رسيد. از روز هفتم آبان 1304 و در آستانه تشكيل نشست ويژه مجلس براي انقراض قاجاريه نيز بر تعداد پليس‌هاي مخفي و حتي نظاميان در اطراف قصر افزوده شده بود. روز نهم آبان پس از تصويب لايحه انقراض سلسله قاجار و به محض آنكه شليك چندين توپ،‌خلع اين سلسله 150 ساله را اعلام كرد رفت و آمد به داخل قصر محمد‌حسن ميرزا ممنوع شد. دو ساعت بعد عبدالله خان امير‌طهماسبي فرماندار نظامي تهران كه سابقاً رياست گارد سلطنتي احمد شاه را بر عهده داشت، به اتفاق سرتيپ مرتضي خان يزدان پناه فرمانده لشكر مركز و سرتيپ محمد‌خان درگاهي رئيس امنيه (شهرباني) مأمور تحويل گرفتن قصرهاي قاجار و ابلاغ دستور اخراج وليعهد، بالاترين مقام بازمانده قاجاري در ايران شدند. آنان وارد قصر محمد‌حسن ميرزا شده، درهاي عمارت،‌انبارهاي سلطنتي و ساير اماكن مهم قصر را مهر و موم و اثاثيه و اموال داخل آن را تماماً ضبط و توقيف كردند و به وليعهد اخطار كردند كه طبق دستور شاه (رضاخان) هر چه زودتر بايد از ايران خارج شود. وليعهد در پاسخ ابتدا خواستار ملاقات با رضاخان شد كه اين درخواست، رد شد. سپس گفت مذاكراتم دوستانه خواهد بود. امير طهماسبي در پاسخ گفت هيچگونه مذاكره دوستانه‌اي ميان ما و شما نبوده و نيست ولي اگر عرايضي داشته باشيد به اطلاع شاه خواهد رسيد. وليعهد سپس خشمگينانه گفت پولي براي رفتن به خارج ندارد و مدعي شد كه چهل هزار تومان از دولت طلب دارد كه اگر آن را دريافت كند، بار سفر خواهد بست. پيام محمد‌حسن ميرزا بلافاصله به اطلاع رضاخان رسيد و او درستي اين ادعا راتأييدكرد ولي گفت تنها 5 هزار تومان در اختيار وليعهد قرار گيرد! خبر اعطاي اين 5 هزارتومان كه در 20 كيسه 250 توماني در اختيار وليعهد قرار گرفت طوري در شهر منتشر شد كه گوئي رضاخان از كيسه خود مقدار زيادي پول به وليعهد بذل و بخشش كرده است. به وليعهد اخطار شد كه تا ساعات شب بايد قصر را تخليه كند و به سوي بغداد به حركت درآيد. يك اتومبيل حامل نظاميان رضاخان در جلو و يك اتومبيل نظامي در عقب، خودروهاي حامل وليعهد و همراهانش را كه توسط جاسوسان رضاخان همراهي مي‌شد اسكورت مي‌كردند. وليعهد مجبور به استفاده از لباسهاي غيررسمي و شخصي شده بود و از پوشيدن البسه تشريفاتي يا نظامي منع شده بود. اين كاروان از تهران به طرف كرج، قزوين، همدان، كرمانشاه، قصرشيرين و از آنجا در معيت مأموران عراقي به طرف بغداد به را ه افتاد. وي در بغداد از طرف فرستادگان ملك فيصل پادشاه آن كشور مورد تجليل قرار گرفت. او چندي بعد رهسپار فرانسه شد و به برادرش پيوست. پس از مرگ احمد شاه وي خودرا پادشاه قانوني ايران خواند (تير 1309) اما كمي بعد به انگلستان بازگشت و اغلب از يكي از روستاهاي اطراف لندن كه محل زندگيش بود خارج نشد و با عايدي مختصري كه به موجب وصيت برادرش به او مي‌رسيد با عسرت معيشت مي‌كرد. در اواخر عمر خود درصدد كسب اجازه براي مراجعت به ايران برآمد ولي توفيق نيافت و در 1321 ش. در لندن درگذشت. منابع: ـ داير‌ه‌المعارف فارسي، غلامحسين مصاحب، ج دوم (م تا ي) ـ تاريخ بيست ساله ايران، حسين مكي، ج سوم منبع: سایت موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی

امان از دست انگليسي‌ها...

گل و گلدان در دست سربازان

گل و گلدان در دست سربازان بی‌تردید می‌توان گفت که نیروهای نظامی نقطه اتکای رژیم پهلوی در حفظ و بقای و تقابل با مردم انقلابی به حساب می‌آمد. از اینرو حکومت به وجود آن بسیار دلبسته بود و به شدت امید داشت تا بتواند در مقابل حرکت رو به رشد و فزونی و گسترش انقلاب،‌کاری درخور و شایسته انجام دهد و از سقوط نظام سلطنتی جلوگیری نماید. البته با توجه به امکانات تسلیحاتی ارتش و وجود نیروهای توانمند آموزش دیده و متعدد نظامی آن، این امیدواری چندان دور از انتظار هم نبود به گونه‌ای که می‌توان گفت به درستی ارتش مرکز ثقل حاکمیت پهلوی محسوب می‌گشت. آن‌طور که طی سالهای طولانی، در جهت استقرار، تثبیت و تداوم سلطنت پهلوی، اقدامات و فعالیتهای مهم و برجسته و مؤثری انجام داده بود. در سال 1357 ش نیز، این نیروی نظامی، به تقابل با مردم تظاهرکننده در روز 17 شهریور برخاست و از کشتار آنان اِبایی نکرد. در 13 آبان 1357 به دانشگاه تهران یورش برد و دانش‌آموزان و دانشجویان را نیز شهید و مجروح نمود. همچنین در تظاهراتها همواره حضور می‌یافت و از اقتدار خویش برای برهم زدن آنها به روشهای خشونت‌بار یا خوف‌آور بهره می‌گرفت. در واقع ارتش با همیاری نیروهای امنیتی و ساواک وظیفة اصلی تقابل با حرکتهای انقلابی مردم را بر عهده داشت. حال با توجه به پیروزی مردم بر رژیم پهلوی در 22 بهمن 1357 باید دانست که انقلابیون چگونه توانستند بر نقطة اتکای رژیم یعنی ارتش، فائق آیند و راه پیروزی انقلاب را هموار سازند. برای درک این موضوع می‌توان از کتابها و نشریات مختلفی که دربارة نقش رهبری امام و هوشیاری ایشان در برخورد با ارتشی‌‌ها، مطالب بسیار منتشر کرده‌اند، بهره گرفت یا از خاطرات فعالان انقلابی و شاهدان ماجرا استفاده کرد. یا این که با مرور روزنامه‌های آن ایام چگونگی آن را پیگیری و دریافت کرد. اما علاوه بر منابع یاد شده می‌توان از عکسهای بازمانده از آن روزها نیز، سود برد و اطلاعات ارزشمندی را کسب نمود. از جمله عکاسانی که به چند و چون تقابل غیرمسلحانة مردم با ارتش توجه کرده است، دیوید بارنت عکاس ـ روزنامه‌نگار امریکایی است که طی مدت‌ 44 روز اقامت در ایران در اوج روزهای انقلاب، عکسهای ارزشمندی گرفت و برای انقلاب‌پژوهان و مردم ایران به یادگار گذاشته است. او از تظاهرات مردم در روز 23 دی 1357 که باید آن را نقطة عطف تاریخ تقابل مردم انقلابی با ارتش پهلوی شمرد، پنج عکس گرفته است که در آنها عکس‌العمل رفتاری مردم به خوبی مشخص است. در آن روز مردم در خیابانهای مختلف تهران به تظاهرات پرداختند و جمعیت عظیمی از آنها نیز برای بازگشایی دانشگاه‌ها به دانشگاه تهران رهسپار شدند. در طول سیر همانند گذشته، با نیروی نظامی و ارتشی مواجه گشتند که گاهی نیز برای برهم زدن تظاهرات و پراکندگی مردم تلاش می‌نمودند، اما در بیشتر موارد به سبب این که مردم شعارهایی همچون «به گفتة خمینی ارتش برادر ماست» یا «به دستور خمینی سرباز برادر ماست» را سر می‌دادند، آنها با مردم همراه می‌شدند. مردمی که با نزدیک شدن به سربازان، با آنها روبوسی می‌کردند و گل‌های میخک سرخ یا سفید بر دهانة لولة اسلحة ژ 3 آنها می‌گذاشتند. حتی برخی از آنها را بر دوش خود سوار کرده و با شادی و سرور در میان جمعیت انقلابی به حرکت درمی‌آوردند. بدین‌ترتیب در دلِ و قلب نیروهای نظامی نفوذ کرده و بخش وسیعی از آنها را هواخواه و همراه انقلاب نمودند. دیوید بارنت در این روز تاریخی با گرفتن پنج عکس، جلوه‌ای ماندگار خلق کرده است که با دیدن آنها، حس و حالِ بی‌نظیر آن روز، دوباره زنده می‌شود.در عکسی خاص و ویژه، او از زره‌پوشی عکس گرفته است که شش سرباز بر آن نشسته یا ایستاده‌اند. سربازانی که بر سرِ لوله تفنگ‌شان گل میخک سرخ، زده شده است و با حالتهای مختلف نظاره‌گر مردم انقلابی هستند. تصویر سه سرباز از میان دیگر سربازان، جلوة اصلی عکس را رقم زده است با این توضیح که عکاس تعمداً، از چهرة‌ آنها عکس نگرفته است. نحوة قرار گرفتن این سه سرباز، خود گویای چگونگی واکنش آنها نسبت به تظاهرات مردم است و این که کاملاً همراه و هواخواه گشته‌اند. سرباز اول (از سمت راست روی درِ زره‌پوش نشسته و احتمالاً مشغول خوردن تنقلات است که گفته می‌شود مردم در آن روز نقل و شیرینی نیز پخش می‌کرده‌اند. سرباز نشستة دوم نیز با آرامشی خاص در حال سیگار کشیدن است که نشانگر آسوده‌خاطری اوست. سرباز سوم هم با دست راست اسلحه را از لوله گرفته و دست چپ را نیز در جیب شلوارش کرده است که این شکلِ‌ ایستادن، گویای همراهی مطلق او با تظاهرکنندگان است. جالب آنکه از سوی مردم عکسی از امام خمینی رویِ زره‌پوش، نصب شده است که می‌توان آن را نشانة پیوستن کاملِ‌ارتش به انقلاب دانست. جعفر گلشن روغنی

۵ برادر به خاطر ارتباط با اندرزگو دستگير شديم

شاهد توحیدی «خاطره‌ها وگفتنی‌هایی از آغاز نهضت اسلامی و برخی مبارزان نامدارآن» در گفت‌وشنود با حسین صالحی روزهایی که برماگذشت مصادف بود با پنجاهمین سالروزآغازنهضت اسلامی.ازاین روی شنیدن خاطرات آن روزها، مغتنم و عبرت‌آموز تواند بود. روای یادمانی که پیش روی شماست ازفعالان این نهضت وجلیس تنی چند از چهره های شاخص آن بوده است. باتشکرازجنابعالی به لحاظ شرکت دراین گفت‌وشنود،لطفا...

ساواک آیت‌الله‌ سعیدی را چگونه ‌شهید کرد؟

به گزارش جهان به نقل از فارس، «به خدا سوگند اگر مرا بکشید و خونم را بر زمین بریزید، در هر قطره خونم نام مقدس خمینی را خواهید یافت» ( آیت‌ا... سعیدی خطاب به عوامل رژیم ) مجاهد شهید حضرت آیت‌ا... محمدرضا سعیدی در دوم اردیبهشت ۱۳۰۸ چشم به جهان گشود. در کودکی مادرش را از دست داد و تحت نظر پدر مشغول تحصیل شد. پس از تحصیل در حوزه‌های مشهد و قم و استفاده از محضر بزرگانی چون آیت‌ا... بروجردی و حضرت امام خمینی (ره) به اجتهاد رسید. مدتی برای تبلیغ اسلام به کویت عزیمت کرد و با شروع نهضت امام خمینی (ره) در ۱۳۴۱ به همراه بسیاری از روحانیون و مردم به فداکاری و مجاهدت در راه اسلام پرداخت. آیت‌ا... سعیدی از تصمیم و عزم راسخ امام برای قیام لله و قدرت عجیب و عظیم ایمان و توکل امام نیروی تازه گرفت و راه سراسر رنج و مبارزه و خطر را با میل و اشتیاق انتخاب کرد و از هیچ کوشش و مجاهدتی دریغ نکرد و به فعالیت‌های مختلف پرداخت به گونه‌ای که چندین بار توسط عوامل ساواک دستگیر شد. در اردیبهشت ۱۳۴۹ پس از آنکه رژیم شاه از سرمایه‌گذاران آمریکایی دعوت کرد تا باصطلاح در ایران سرمایه‌گذاری کنند و در واقع در یک حرکت استعماری، اقتصاد ایران را کاملا در اختیار آمریکایی‌ها قرار دهند، علمای حوزه علمیه قم با انتشار اطلاعیه‌ای مردم را از این خطر بزرگ مطلع ساختند. در این میان آیت‌الله محمدرضا سعیدی علیه استعمارگران دست به فعالیت‌های شدیدی زد و با انتشار اعلامیه‌ای به زبان عربی خطاب به علمای کشورهای اسلامی، آنها را دعوت به قیام و مخالفت نمود. رژیم شاه که از حرکت پرخروش ایشان به وحشت افتاده بود، ایشان را دستگیر و در قزل قلعه زندانی کرد. این عالم مجاهد در روز چهارشنبه ۲۰ خرداد ۱۳۴۹ تحت شدیدترین شکنجه‌ها، به شهادت رسید. در اینجا گوشه ای از خاطرات و نکات برجسته زندگی آن شهید بزرگوار را از زبان فرزندشان خدمت شما خواننده گرامی تقدیم می شود. شهید آیت‌الله سعیدی، به قرآن و معارف قرآنی اهتمام خاصی داشتند و پیوسته با قرآن مأنوس بودند و به همین جهت یک قرآن با خط بسیار خوب همراهشان همیشه بود و بعد از آنکه ایشان برای آخرین بار دستگیر می‌شوند و پی می‌برند که می‌خواهند کار او را تمام کنند و او را به شهادت برسانند، وصیتنامه بسیار مختصری را پشت جلد قرآنشان می‌نویسند. وصیت نامه بسم الله الرحمن الرحیم وصیتنامه من سید محمد رضا سعیدی خراسانی: پسران من همگی اهل علم و تبلیغ برای خدا شوید. دختران من به شوهر اهل علم و تبلیغ همسر شوید. در زندگی با هم متحد باشید و برای دنیا با هم اختلاف نكنید. همگی حق مادر را رعایت كنید و جنازه مرا در قم دفن كنید و مرا دعا كنید ... هر كس كه مي‌خواهد زحمت فاتحه خواندن برایم بكشد، بگویید در عوض یك مسأله یاد بگیرد و عمل كند. هر كس به من بدهكار است، من كه صورت ندارم، اگر تا آخر عمرش نتوانست بپردازد، بری الزمه است. از جمله نکات این وصیتنامه این است من راضی نیستم برای من خرج بکنید. اگر مجلسی می‌گیرید، مسائل شرعی را برای مردم بیان کنید. سپس به فرزندان خود می‌گویند از ایات ۱۵۲ تا ۱۵۷ از سورة دوم غفلت نورزند. به هر حال این وصیتنامه را امضا می کنند و ساواک هم متوجه نمی شود و قرآن را به خانواده ایشان می‌دهند. ما هم می دانستیم که ایشان را شهید کردند. علمای بزرگ مثل آیت‌الله شهید مطهری، شهید مفتح، مرحوم آیت الله طالقانی و دیگر علما و بزرگان در منزل ما جمع شده بودند و خیلی دوست داشتند که بدانند ایشان را شهید نموده‌اند. برای اثبات این امر به دنبال سندی می‌گشتند؛ تا اینکه مرحوم شهید آیت‌الله مطهری می‌فرمایند اگر وصیتنامه ای هست، بیاورید. ما هم گفتیم وصیتنامة مختصری ایشان روی جلد قرآن نوشته‌اند. ایشان با شهید مفتح وصیتنامه را مطالعه می‌فرمایند؛ تا اینکه به این نکته می رسند که از ایات ۱۵۲ تا ۱۵۷ غفلت نورزید.در قسمتی از این ایات آمده: « وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ یقْتَلُ فی سَبیلِ اللّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْیاءٌ وَ لکِنْ لا تَشْعُرُونَ» بقره/۱۵۴. وقتی به اینجا می‌رسند، شروع به گریه کردن می‌کنند و مطمئن می‌شوند که او را شهید کرده‌اند و آن گاه سرشان را روی دوش همدیگر می گذارند با صدای بلند گریه می کنند. البته راه‌های دیگری هم برای پی بردن به شهادت آیت‌الله سعیدی وجود داشت؛ مثلاً سلول‌های مرحوم شهید آیت‌الله فاضلی و یکی از ملی گرایان، نزدیک سلول ایشان بود. آنها نقل کرده اند که ناگهان برقها را قطع کردند و فریادی از سلول پدر شما شنیده شد. سپس برق‌ها را روشن و درهای سلول‌ها را باز کردند. بعد ما رفتیم و دیدیم که جنازه شهید سعیدی روی زمین افتاده و عمامه ایشان داخل دهان است. به وسیله عمامه او را خفه کرده بودند. منبع: سایت جهان‌نیوز

گفتمان حوزوی روحانیون انقلابی؛ از سید جمال تا نواب صفوی

نامه منتشر نشده از امام در دفاع از بیت شان در نجف

وبلاگ > جعفریان، رسول - انتشار یک نامه جعلی در نجف علیه یکی از فضلای مخالف امام، اعتراضی را در پی داشت که به ایشان منعکس شد و حضرتشان نامه‌ ای مفصل در پاسخ به اعتراض نوشتند. این نامه که برای اولین بار منتشر می شود در شناخت بیت امام در نجف و روحیات و منش ایشان در مقابل افراط برخی در توهین به مراجع جالب است. در سال 1349 ش اتفاق شگفتی در نجف افتاد. اختلافات میان انقلابیون و برخی از روحانیون سنتی در نجف مشکلاتی را پدید آورد و یکباره، سندی منتشر شد که دولت ایران مبلغی پول به حساب یکی از علمای نجف با نام آیت الله سید محمد روحانی ریخته و این پول به حساب بانک رافدین آن هم به ریال بوده است. این مسأله شر و شوری بپا کرد و واکنشهایی به همراه داشت، به خصوص که به مسائل دیگری هم کشیده شد که بخشی از آنها به اجمال در کتاب نهضت روحانیت ج 3، ص 921 -‌ 922 آمده است. حال بماند که چه کسانی در این ماجرا دست داشتند و چه اتفاقی افتاد. این را باید کسانی که خود درگیر مسائل آن وقت نجف بوده‌اند به تفصیل بگویند. یک نکته در این میان مهم بود و آن این که این سند جعلی انتشار یافت و هدف آن ریختن آبروی یکی از علمای نجف بود که البته مخالفت‌هایی هم با امام داشت و وابسته به بیوت دیگر بود، اختلافاتی که در قم و حتی سراسر ایران هم انعکاس داشت. علاوه بر ماجرای چک جعلی، نوشته دیگر یهم در نشریه جبهه ملی خارج از کشور در باره امکان ترور امام توسط عراق منتشر شده بود. این مطالب در ماهنامه 16 آذر و ایران آزاد منتشر شده بود و آمده بود که سید محمد روحانی هم در آن ماجرا دست دارد. در این میان، برادر آقای روحانی در ایران، یکی از مراجع مبارز و مجاهدی بود که تا به امروز نیز در قید حیات هستند. ایشان آیت الله سید محمد صادق روحانی بودند که اعلامیه‌های تند ایشان همان زمان علیه رژیم منتشر می شد و تبعید و دستگیری هایی هم توسط رژیم داشتند. بنابرین بین ایشان و امام مکاتباتی هم بود. اخیرا این مکاتبات با عنوان نامه های تاریخی منتشر شده که نه فقط شامل مکاتبات با امام، بلکه نامه های بسیاری از علما و مراجع وقت به ایشان است. در میان این نامه ها، نامه ای چهار صفحه ای از امام هست [نامه های تاریخی، 258 ـ 265] که بسیار با اهمیت بوده و دقیقا مربوط به همین ماجراست. از این نامه دانسته می شود که آقای سید محمد صادق روحانی همان ایام، نامه ای به امام نوشته و از ایشان به خاطر این برخورد از سوی اطرافیان وی که اشاره به روحانیون انقلابی وقت نجف است، اعتراض شده است. نامه ای هم برادر دیگر آقای روحانی با نام مهدی از پاریس به امام نوشته بوده و در واکنش به مسائل نجف تهدید به افشاگری کرده بوده است که در ضمن نامه امام به آن هم اشاره شده است. پاسخ چهار صفحه ای امام در باره این مسأله جالب و روشنگر برخی از نکات در باره بیت ایشان و نیز دیدگاه های حضرتشان است. این نامه تاکنون انتشار نیافته بوده و بنابرین در کتاب نهضت امام خمینی و منابع دیگر هم نیامده است. 001 در نامه آقای روحانی آمده بوده است که علی القاعده این کار توسط اطرافیان شما انجام شده و شما «نه تنها جاعلین را تنبیه نفرمودید بلکه آنها را کما فی السابق از اطرافیان و اصحاب محسوب می‌شوند». امام در پاسخ نوشته است: «سرکار دور تشریف دارید و اطلاع ندارید از این جهت آنچه شنیده‌اید یا نوشته شده است باور فرمودید. اینجانب اطرافی و اصحاب ندارم، حتی کاتب برای نوشته جات و اصحاب استفتا ندارم. خودم با قدرت کم و ضعف چشم و لرزش دست که اخیرا پیدا شده است متکفل امور هستم. دو نفر در منزل اینجانب دایما تقریبا هستند که به نوبت رابط بین اینجانب و بیرونی هستند که اگر کسی از طلاب احتیاجی داشت برسانند. جنابعالی یکی از آنها را می‌شناسید به نام آقای حاج شیخ عبدالعلی اصفهانی که از صلحا، و احدی در باره او احتمال این معانی را نمی دهد حتی آقای اخوی [شما]. دیگری شخصی افغانی که آن هم داخل در این نحو امور نه هست و نه می تواند باشد. بیرونی بسیار کوچکی که دارم فقط شبها قریب سه ربع ساعت و گاه نیم ساعت در آنجا شخصا هستم و اشخاص متفرقه که اکثرا در این ایام افغانی و پاکستانی هستند آنجا می آیند و بعضی از عربها و ایرانیها نیز می آیند که آنهایی را می شناسم ابدا در این امور کثیفه دخالت ندارند و از صلحا هستند و بعضی از آنها را هم نمی شناسم، هیچ یک سمت صحابت با اینجانب ندارند و بعضی که اکثرا می آیند ابدا در این امور دخالت ندارند و در هر صورت خلاف عرض شده است و من نمی دانم چه اشخاصی به این امور باطله دست زده اند تا تنبیه کنم یا ترک مراوده. حضرت آقای اخوی هم با آن که نزدیک هستند از منزل من هیچ اطلاع نزدیک ندارند و ممکن است به ایشان خلاف عرض شده باشد و ایشان هم باور فرمودند و گفته اند این ورقه با اطلاع فلانی درست شده است بدون آن که تحقیق صحیح بفرمایند و یا همان طور که مرا استفسار فرمودید بفرمایند، و الی الله المشتکی و ان ربک لبالمرصاد». امام در ادامه به تلگراف تندی که اخوی دیگر آقای روحانی از پاریس به امام فرستاده و تهدید کرده که در باره شما افشاگری می کنم، و آن را بر اساس تلگراف برادرش [سید محمد] نوشته می ‌افزایند: «اینجانب این تلگراف را به احدی نشان ندادم، حتی به مصطفی. ولی چون لاتین بود شخصی که آن را ترجمه کرده است مطلع است و سفارش کردم که اظهار نکنند بلکه شخصی که آن را ترجمه کرده بود اظهار کرد آن را منتشر کنم با کمال تاکید منع کردم. اینجانب با ا خوی مکاتبه ندارم لکن شما اگر مکاتبه دارید مرقوم بفرمایید [که] جنابعالی در این امر زحمت نکشید زحمت شما را شاه در قزوین و پاکروان در تهران پشت رادیو به تفصیل و شواهد و بعضی از سنخ خودمان علی المحکی در قم با نشر کتابچه و هتاکی فوق العاده کشیده‌اند و بعید است شما بیش از آنها مدارک پیدا کنید و دست نشر داشته باشید و اگر امر به منکر حرام نبود عرض نمی کردم شما تمام مدارک را تهیه فرمایید و با شهامت امضا فرمایید که در مجامع ایران و جاهای دیگر خیلی موثر شود. ایشان خوب است کسی را بترسانند که دلبستگی به این مسند را مقصد اعلایی خود محسوب می‌دارد. امام در ادامه بخش دیگری از نامه آیت الله سید محمد صادق روحانی را آورده اند که نوشته اند: «در قم کسان منتسب به شما نامه ادعایی را منتشر نموده‌اند». امام سپس چنین جواب داده‌اند: خوب است مرقوم دارید که اینها چه اشخاصی هستند. البته اشخاص بسیاری به مقاصد مختلفه به اینجانب خود را منسوب می کنند حتی اشخاص منحرف از قبیل حزبی ها لکن این امر باعث نمی شود که این طور امور مربوط به من باشد. در امریکا اشخاص منحرفی که معلوم نیست به دین تعلق داشته باشند نسبت به ساحت مقدس مرحوم آیت الله حکیم جسارت کرده و از من تمجید نموده‌اند و من به قدری ناراحت شدم که نمی توانم تحریر کنم. اما باید گفته شود که این کار من بوده است یا من مطلع بوده‌ام؟ والله من وراءهم محیط. سپس امام ادامه دادند: «من به جنابعالی علاقه دارم و مدتی که محصور بودید هر روز دعا کردم به شما و الان هم کارهای شما که اشتغال به تصنیف علوم شرعیه ودفاع از حق است مورد تقدیر است. چطور ممکن است یک نفر انسان اگرچه معتقد به معاد نباشد، از کسی که در مقصد با او همراه است و به هیچ وجه مخالفت از او ندیده است اهانت کند یا راضی به اهانت شود»؟ این بخش نامه اشاره به بخش دیگری از نامه آقای روحانی دارد که در آن اشاره شده است که برخی از اطرافیان امام، مانع از آن می شوند که نامی از ایشان [یعنی آیت الله سید محمد صادق روحانی که مبارز بود] در رادیو مخالفان دولت ایران در بغداد به میان آید. امام نوشته‌اند: [در نامه شما] مرقوم شده است چندی قبل از رادیو بغداد کسی آمده بود، می گفت:‌ما هر وقت بخواهیم از شما در رادیو چیزی بگوییم اطرافیان فلان منع می نمایند». امام در پاسخ می نویسند: «باید عرض کنم که آن شخص یا مفسد بوده و به دروغ گفته است یا در اشتباه بوده است. من اطرافی ندارم. یا پخش فرمایشات شما از رادیو بغداد چه ضرری به من دارد؟ خوب است که مرقوم داشته اید شما از آنها بیزارید، لکن باید عرض کن که اطرافی من به رادیو بغداد کاری ندارد و اگر کسی با شما کار داشته باشد، اطرافی من نیست اگر چه از من صحبت کند». امام با اشاره به درخواست آقای روحانی که اطرافیانتان را تصفیه کنید نوشته‌اند«از آنچه ذکر شد جواب آن که در اصحاب نجف و قم تجدید نظر نمایید معلوم می شود. من از قم اطلاعی ندارم سرکار اگر از اشخاصی که در منزل من هستند مرتکب این نحو اعمال هستند مرقوم دارید با اسم تا آنها را تصفیه کنم. اما فشارهایی که به شما می آورند نه ضرر دنیایی دارد و نه اخروی. انسان اگر به تکلیف عمل کند، هر چه شود به نفع اوست.... توقع دارم هر وقت مطلبی از اینجا شنیدید تا مراجعه به من نکنید باور نفرمایید. منبع: سایت خبرآنلاین

تشریح ضعف رژیم شاه در برابر قیام 15 خرداد از زبان ارتشبد حسین فردوست

پانزده خرداد در آیینه مطبوعات داخلی

بازتاب‏های قيام 15 خرداد در استان‏ها و خارج از کشور

پس از بروز واقعه 15 خرداد 42، رژيم پهلوى دچار چالش عظيمى در بعد امنيتى شد. محمدرضا پهلوى که طى دو دهه قبل در تلاطم سياسى و امواج کودتا و شورش‏هاى مرزى بسر مى‏برد و با کمک اربابان خود و ارتش وابسته‏اش به ثبات نسبى سياسى رسيده بود، يکباره با موجى قوى و مستحکم روبرو شد که مى‏رفت تا پايه‏هاى حکومتش را به لرزه انداخته، به ورطه نيستى نزديک سازد. ليکن با کشتار وحشيانه و سرکوب مستبدانه به طور موقت اين قيام را ساکت نمود. اما به رغم کارهاى تبليغاتى و بهره‏گيرى از مطبوعات وابسته داخلى و برخى رسانه‏هاى جيره‏خوار خارجى، اخبار اين حادثه به سراسر کشور تسرى يافت و اکثر شهرها را دستخوش حرکت و مبارزه با رژيم نمود. مردم مسلمان و غيور که عشق به دين مبين اسلام و رهبران دينى را نسل به نسل آموخته و نهادينه کرده بودند با دستگيرى حضرت امام خمينى (ره) به خروش آمده، و اقدامات متعدد و مختلفى را در اين راستا به منصه ظهور رساندند. آنها طى اعلاميه‏ها و بيانيه‏هاى مختلف و متنوع خواهان آزادى هرچه سريعتر حضرت امام و ساير علما شدند. اين نامه‏ها و اطلاعيه‏ها چنان زياد و پرحجم بود که حتى ساواک از عدم ذکر آنها و پيگيرى امنيتى افراد ارسال‏کننده، عاجز ماند و تنها به مکاتبه بين ادارات خود و دربار شاهنشاهى بسنده کرد. يکى ديگر از اقدامات مشترک مردم در اکثر شهرهاى کشور، بستن مغازه‏ها و دکان‏هاى خود و برپايى تظاهرات و اعتراض به کشتار حادثه 15 خرداد و لغو مواد پيشنهادى 6 گانه اصول به اصطلاح انقلاب سفيد بود. مردم آگاه و انقلابى مى‏دانستند که در لوايح پيشنهادى امريکايى شاه، براى ملت هيچ سود و منفعتى درنظر گرفته نشده است؛ بلکه تنها وابستگى سياسى، فرهنگى و اقتصادى هرچه بيشتر کشور را در پى خواهد داشت. در بعد سياسى، شاه براى ايفاى نقش ژاندارم منطقه و تبديل شدن به سد محکمى در برابر نفوذ کمونيسم در حوزه استحفاظى پيش‏بينى شده، اعلام آمادگى مى‏نمود و به اين ترتيب وابستگى‏اش به امريکا بيش از پيش بيشتر مى‏شد. در بعد فرهنگى، حضور بانوان در صحنه‏هاى اقتصادى و تقليد بى‏چون‏وچراى دمکراسى غربى با تمامى عوارض فساد ظاهرى و باطنى آن از اهداف شاه و اربابانش بود و براى عوام‏فريبى، تساوى حقوق زنان و مردان را مطرح مى‏کردند و مى‏کوشيدند با جنگ روانى و بزرگ‏نمايى به وسيله رسانه‏هاى وابسته، عواطف و احساسات زنان جامعه را تحريک و با ايجاد جدايى و انفکاک آنان از اعتقادات و باورهاى مذهبى و ملى، راه را براى ورود هر چه بيشتر و بهتر فرهنگ غربى آماده نمايند. در خصوص برنامه اقتصادى هم با برهم زدن نظم موجود در سيستم کشاورزى سنتى و عدم حمايت در تجهيز و نوگرايى صحيح سيستم مکانيزه و مدرن، کشاورزى خودکفاىِ آن روزِ کشور را نابود و کشور را به واردات گندم و ساير محصولات، روزبه‏روز وابسته‏تر کردند. در واقع اين مهمترين دليل مخالفت حضرت امام با اين لوايح و در پى آن تبعيت و همراهى مردم با ايشان و تشکيل هسته مبارزه مردمى با رژيم پهلوى بود. ليکن رژيم پهلوى سعى داشت با وارونه نشان دادن اوضاع و ايجاد تظاهرات ساختگىِ موافق با اصول 6گانه و برپايى راهپيمايى‏هاى اندک و دست‏چين شده مرتبط و هماهنگ با نهادهاى امنيتى و تبليغاتى و تکرار مداوم و همه‏روزه اخبار اين گونه تحرکات به اصطلاح مردمى موافق با رژيم و شخص شاه، جو بوجود آمده را که مشروعيت سياسى رژيم را به سختى زير سؤال برده بود، تا اندازه‏اى ترميم و بهبود بخشد. در کتاب سند مربوط به دستور ساواک به اداره کل تبليغات و راديو جهت پوشش خبرى و ارسال عکس و فيلم و درج مقالات و اخبار در رسانه‏هاى ملى به طور گسترده آمده که نشانگر دولتى بودن و به ويژه وابسته بودن اين گونه اقدامات به ساواک مى‏باشد. رسانه‏هاى خارجى نيز ضمن بازگويى حادثه 15 خرداد و ذکر آمار غلط درخصوص کشته‏ها و زخمى‏هاى اندكِ اين واقعه! در کم‏رنگ نمودن اصل ماجرا و ارائه تحليل‏هاى طرفدارانه از حکومت پهلوى موفق بودند. آنان اين حادثه را سدى در برابر پيشرفت‏هاى صنعتى و فرهنگى ايران در دهه چهل برشمردند و عاملان و رهبران آن را جزو مخالفين پيشرفت و تجدد و مرتجع و عقب‏مانده خواندند. البته از کسانى که پيشرفت و تمدن را تنها تقليد از دمکراسى غربى و جذب فرهنگ مبتذل امريکايى شدن مى‏دانند، جز اين توقعى نمى‏رفت. به هر حال با اقدامات متعدد و وسيع تبليغاتى داخلى و خارجى از يک سو و پيگيرى‏هاى سخت و مداوم امنيتى از سوى ديگر، رژيم پهلوى توانست به طور موقت اين موج مخالفت مردمى و اسلامى را کنترل و به ظاهر فرو نشاند؛ ليکن اين آتش زيرخاکستر بود و خون شهداى اين واقعه که آگاهى‏بخش اوليه انقلاب اسلامى بود، پس از پانزده سال با رشد آگاهى مردم توسط حضرت امام، به جوش آمد تا رژيم ستم‏شاهى را با قيام گسترده مردمى که مقدمه‏اش در دل اين حادثه بزرگ نهفته بود، براى هميشه به ورطه نيستى و نابودى افکند. منبع: قيـام پـانـزده خرداد بـه روايـت اسناد ساواک منتشره از سوی مرکز بررسى اسناد تاريخى منبع بازنشر: گذرستان

امام و قیام پانزده خرداد

مقداد براتی بدون شک یکی از مهم‌ترین وقایع دوران معاصر ما، واقعۀ قیام پانزده خرداد سال 1342 می‌باشد، که این واقعه از طرفی چون دارای ویژگی‌های منحصر به فردی نسبت به قیامها و نهضتهای دیگر بود مورد توجه است و از طرفی چون می‌توان گفت این قیام نطفۀ انقلاب اسلامی 57 بود، اهمیت این قیام را نزد اذهان بیشتر می‌نمایاند و شاید بتوان گفت اولین تجربه رویاروی امام خمینی (ره) با رژیم پهلوی بود. ایران،جولانگاه استعمارگر دیگری به نام آمریکا شد[1] و از طرفی بعد از کودتا و سرکوبی گروههای اسلامی و ایجاد خفقان و جوّ رعب و وحشت، حوزه‌های علمیه کمتر به تحولات سیاسی توجه نشان می‌دادند. به طوری که در فاصلۀ سالهای 32 تا 41 علی رغم وقوع جریانات مهم سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، تحرک گسترده‌ای از طرف حوزه‌ها و روحانیت به جز چند مورد خاص دیده نشد. مبارزات فدائیان اسلام توسط شهید نواب صفوی نمونه‌ای از آن بود که رژیم از ترس توسعۀ تفکر سیاسی و مبارزاتی در حوزه‌ها به شدّت آن را سرکوب کرد. دور شدن از فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی و تا حدودی تفکر جدایی از سیاست به تدریج امری عادی شد. و بعضی آن چنان افراطی بودند که اگر افرادی صحبت از سیاست و یا حرکت‌های سیاسی مسلمانان در گوشه و کنار جهان اسلام می‌نمودند. مدتها مورد توجه قرار نمی‌گرفتند ، بلکه به عنوان فرار از درس و حوزه مذمّت می‌شدند.[2] این جوّ اختناق با به وجود آمدن سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) در سال 1335 شدت بیشتری پیدا کرده بود. سازمانی که نه تنها مأموریت مقابله با حرکت‌های ضدآمریکایی در ایران را بر عهده داشت، بلکه مأمور مقابله با کلیۀ اقدامات و تحرکات سازمان های منطقه را که به نوعی جنبۀ ضدآمریکایی داشتند را به عهده داشت.[3] با پیروزی حزب دمکرات آمریکا و به ریاست جمهوری رسیدن کندی بود. این اوضاع با اتفاقی در خارج از مرزهای ایران مقداری عوض شد. شاه ایران با پرداخت مبلغ قابل توجهی، برای هزینۀ فعالیتهای تبلیغاتی نیکسون، نشان داد که با شناخت از کندی، تمایل دارد تا نیکسون از حزب جمهوری خواه – که از طرفداران سرسخت حکومت‌های خودکامه است – به ریاست جمهوری برسد.[4] شاه که حکومتش را مدیون آمریکا می‌دانست و برای ادامۀ سلطنتش نیاز به حمایت آنها داشت، برای خوش‌ نشان دادن خود در شهریور 1339 با منصوب کردن شریف امامی به نخست‌وزیری و طرح شعارهای آزادی احزاب، فضای بازسیاسی و اصلاحات اداری و اقتصادی با نظر انگلیس به استقبال حکومت آیندۀ آمریکا رفت. و دولت مورد نظر شاه و انگلیس با شعارهای دولت کندی بر سر کار آمد،[5]امّا کندی اعتمادی به شاه و شریف امامی نشان نداد. و با تأکید خواستار بر کناری او و انتخاب امینی شد.[6] علی امینی در اردیبهشت 1340 به قدرت رسید. دولت وی پس از انتصاب برنامه‌ها و اهداف خود را در سه محورِ اصلاحات ارضی، آزادیهای سیاسی و مبارزه با فساد اعلام کرد و برای اینکه محدودیتی برای تصمیم‌گیری نداشته باشد علاوه بر بازداشت تعدادی از مقامات نظامی و غیرنظامی، مجلس را که متشكّل از عوامل شاه و انگلیس بود منحل نمود. و مصوبات دولت را در غیاب مجلس در حکم قانون قرار داد.[7] با محدود شدن دستگیر‌ها و شکنجه و اذیت و آزار زندانیان سیاسی گروههای سیاسی فرصت را مناسب دانسته ، تحرکات خود را آغاز کردند.[8] واقعۀ مهم دیگری که در سال 1340 اتفاق افتاد، رحلت آیت الله بروجردی مقتدرترین مرجع تقلید دهۀ 20 و 30 و رحلت آیت الله کاشانی بود. تجلیل بسیار باشکوه در مراسم تشییع و برگزاری مجالس ختم در سراسر کشور توجه محافل سیاسی داخل و خارج و خصوصاً زمامداران را که فکر می‌کردند بعد از کودتای 28 مرداد، نفوذ و قدرت روحانیت کاهش یافته، به خود جلب کرد. به همین جهت شاه به منظور انتقال مرجعیت از ایران به نجف و حذف تدریجی نفوذ روحانیت در ایران به اقداماتی دست زد و در عین حال شاه احساس می‌کرد با وفات این دو شخصیت بزرگ، برای ادامه دادن به برنامه‌هایش مشکلی نخواهد بود.[9] به دنبال مذاکرات شاه و کندی و موافقت‌های انجام گرفته امینی از مقام صدارت استعفا کرد، و عَلَم بزرگ‌ترین بازیگر پهلوی در دهۀ 40 جای او را در تیرماه 1341 گرفت.[10] در 16 مهر 1341 اولین اقدام علم که باعث شد چرخ قیام به حرکت درآید. تصویب لایحۀ انجمن‌های ایالتی و ولایتی در دولت بود که در غیاب مجلس حکم قانونی را داشت. این لایحه به طور شخصی سه موضوع داشت: 1- حذف اسلام از شرایط نمایندگی مجلس؛ 2- سوگند به کتابهای آسمانی در مواردی که طبق قانون باید به قرآن سوگند خورد؛ 3- تساوی کامل حقوق زن و مرد و شرکت زنان در انتخابات. طراحان این لایحه ، هدفی جز حذف تدریجی اسلام و نفوذ هر چه بیشتر یهودیان و بهائیان در پستهای حساس کشور و رواج فساد و بی‌بند و باری و در نهایت نفوذ سلطۀ اقتصاد، فرهنگ و سرمایه‌داری غرب نداشتند. رژیم که تصوّر مخالف نمی‌کرد، با مقاومت و مخالفت مراجع و روحانیت، خصوصاً حضرت امام خمینی (ره) روبه رو شد، و به شکل‌های گوناگون از جمله صدور اعلامیه و تلگراف به دولت شاه و سخنرانی اعتراض خود را به گوش شاه رساندند.[11] علی رغم مقاومت دو ماهۀ دولت و شاه، به خاطر پافشاری مراجع و گسترش حرکتهای مردمی و هراس رژیم از بیداری و آگاهی بیشتر مردم دربارۀ برنامه‌های آیندۀ رژیم، علم در دهم آذر 1341 اعلام کرد این قانون قابل اجرا نخواهد بود. این خبر، خوشحالی مردم را به دنبال داشت ولی امام خمینی فرمودند: تمام اینها خیمه شب‌بازی و دروغ است.[12] حدود یک ماه بعد شخص شاه در اجتماع بزرگ کشاورزان اعلام انقلاب سفید نمود. و با بیان اصولی که شبیه قانون‌های قبلی بود اعلام کرد که روز 6 بهمن را جهت قانونی کردن این اصول روز رفراندوم ملّی قرار می‌دهد. در این زمان باز هم علما و مراجع خصوصاً امام (ره) قاطعانه ایستادگی و مخالفت خود را اعلام نمودند. تا جایی که شاه مجبور شد در روز 4 بهمن به قم سفر نماید و در صحن حضرت معصومه(س) سخنرانی کند. ولی علماء به مردم و روحانیون دستور دادند تا از خانه‌ها و مدرسه‌ها بیرون نیایند و این کار خشم شاه را برانگیخت تا جایی که روحانیت را ارتجاع سیاه نامید، و دستور داد تا سرکوب را با شدت بیشتری ادامه دهند.[13] شاه رفراندوم را به میل خودش برگزار کرد و نتیجۀ آن را حمایت 99 درصدی اعلام کرده و این اصول را قانونی شمردند.[14] مخالفتها با اعلامیه و سخنرانی امام در اواخر اسفند 41 مبنی بر اعدام عزای عمومی در نوروز 42 شکل خاصی به خود گرفت. دوم فروردین 42 که روز شهادت امام صادق (ع) نیز بود. موقعیت خوبی برای مخالفان بود تا از اجتماع مردم که به خاطر عزاداری برپا شده بود استفاده نمایند و پیرامون وضعیت جاری کشور صحبت و راهنمایی نمایند. در ضمن رژیم هم برنامه‌هایی برای خود داشت طبق همان برنامه جلسه‌ای را که در مدرسۀ فیضیه برگزار شده بود را، بر هم ریختند و ضمن درگیری و سردادن شعارهایی به طرفداری از شاه و بر ضد مخالفین شاه، عده‌ای را مضروب ساختند و در برابر مقاومت عده‌ای از طلاب آنها را از طبقۀ فوقانی مدرسه به پائین پرتاب کردند. در همان روز همزمان با هجوم به مدرسه فیضیه قم قضیۀ مشابهی در مدرسۀ طا لبیه تبریز رخ داد.[15] فاجعۀ فیضه تأثیر عمیقی بر تودۀ مردم و روحانیت گذاشت. اما بعد از این واقعه پیام مفصلی برای علما نوشتند و در این اعلامیه شخص شاه را مورد هدف قرار داده، و با بیان اینکه شاه دوستی ضربه به پیکر اسلام و قرآن است، تقیه را حرام و اظهار حقایق را واجب دانستند. (ولو بلغ مابلغ) هرچه می‌خواهد بشود.[16] در چهلم شهدای فیضیه نیز پیام مهمی را که جامع مواضع قاطع و سازش ناپذیر سیاسی و انقلاابی بود خطاب به ملت صادر کردند. برای شاه که امکان بازگشت وجود نداشت. به جهت ترس از سرنگونی سلطنت توسط آمریکا، چاره‌ای جز خشونت و ایجاد رعب و وحشت نبود. تا جایی که شخص شاه سخنرانی تهدیدآمیز برای مردم در 28 اردیبهشت داشت.[17] با پیامی به علما و گویندگان و هیأتهای عزاداری در آستانه محرم و مشخص کردن محور بحثها و نوحه‌ها وضعیت بی‌سابقه‌ای را ایجاد نمود که زمینه ساز آمادگی برای قیام و فداکاری برای اسلام و استقلال کشور شد.[18] عصر روز عاشورا امام بیانات مهمی را ایراد فرمودند که؛ در تاریخ انقلاب شهرت دارد.سخنرانی امام که از سه محور عمده برخوردار بود (اول مقایسۀ شاه و یزید، دوم خطر اسرائیل، سوم دفاع از اسلام و روحانیت)[19] باعث تقویت روحیۀ مردم شد. این سخنرانی می‌توانست باعث قیام بزرگی بشود. به همین جهت سران رژیم در روز یازدهم محرم (14 خرداد) پس از یک جلسۀ طولانی و با پافشاری عَلَم تصمیم به دستگیری و محاکمۀ تعدادی از علماء و شخصیت‌های انقلابی و در رأس آنها امام خمینی گرفتند. ساعت چهار صبح روز 12 محرم 1383 (15 خرداد 42) نیروهای امنیتی با محاصرۀ منزل امام ایشان را دستگیر و به تهران منتقل کردند.[20] این خبر پس از پخش شدن باعث هیجان مردم شد. مردم پس از اجتماع در منزل امام به اتفاق حاج آقا مصطفی به سمت حرم حضرت معصومه حرکت نمودند. پس از مدتی صحن مطهر و خیابان‌های اطراف مملو از جمعیت شهری و روستایی شد که شعار یا مرگ یا خمینی را تکرار می‌کردند.[21] حدود ساعت 10 صبح تعدادی نیروی مسلح برای تقویت نفرات شهربانی قم وارد شهر شدند. قبل از ورود آنها درگیری‌ها بیشتر با باتوم و گاز اشک‌آور بود. بلافاصله بعد از ورود نیروهای کمکی تیراندازی و رگبار مسلسلها شروع و تعدادی از مردم زخمی و بعضی در خیابان‌ها شهید شدند. کشتار و تیراندازی تا ساعت 5 بعدازظهر ادامه داشت.[22] در تهران نیز مشابه همین راهپیمایی و کشتار مردم تا حدود ساعت 5 بعدازظهر در مناطق مختلف ادامه داشت. حرکت مردم و کشاورزان پیشوای ورامین و کشتار آنها در بین راه نیز از وقایع فراموش نشدنی این روز است.[23] و این روز خونین مانند روزهای دیگر به پایان رسید. امّا تأثیرات این قیام به خاطر ویژگی‌های خاص و منحصر به فردش پایان پذیر نبود. و تا بلوغ این نطفه و به بازنشستن درخت انقلاب ادامه پیدا کرد. ________________________________________ [1] . منصوری، جواد، قیام 15 خرداد 1342، بی‌جا، اول، 1376، موسسه انتشارات سوره، ص 17-20. [2] . همان، 49 [3] .همان، 27. [4] .همان، 33 – 32. [5] .همان، 33-32. [6] .همان، 37. [7] .همان، 40. [8] .همان، 40. [9] .همان، 32 – 31. [10] .همان، 50. [11] . همان، 54-53. [12] .همان، 55. [13] .روحانی، سید حمید، 175. [14] .منصوری، جواد، 109 – 107. [15] .همان، 130- 129. [16] .همان، 131. [17] .همان، 132، و روحانی، حمید، 426. [18] .منصوری، جواد، 142. [19] .منصوری، جواد، 164. [20] .همان، 171. [21] .همان، 172. [22] .همان، 172. [23] .همان، 174. منبع: گذرستان

از قیام علیه فراموشخانه تا قیام پانزده خرداد

15خرداد سرآغاز پیروزی 22 بهمن

بازتاب داخلی و خارجی قیام 15 خرداد

مقاله حاضر مروری کوتاه بر واکنش شاه، دولت، احزاب و جمعیتهای سیاسی کشور و مطبوعات داخلی و خارجی سال 1342 راجع به قیام 15 خرداد است. الف ـ واکنش شاه و دولت شاه در روز 17 خرداد، دو روز پس از قیام خونین پانزده خرداد، در سخنانی گفت: «باید به شما بگویم که متأسفانه چه کسانی بساط 15 خرداد را به راه انداختند، کما اینکه در میان کسانی که زخمی شده‌ اند یا دستگیر شده‌اند خیلی از آنها می‌گفتند که ما چکار کنیم؟ 25 ریال پول داده‌اند و می‌گفتند در کوچه‌ها بدوید و بگوئید زنده باد فلانی (خمینی. م) حالا می‌دانیم این وجوه از کجا رسیده است و به شما ملت ایران به زودی جزئیات گفته خواهد شد. فقط این موضوع اولاً از لحاظ ایرانیت یک ایرانی که پول خارجی را بگیرد و بر ضد جامعه خودش اقدام کند، این را چه می‌شود گفت؟ و دوم یک نفر شیعه پول بگیرد از یک نفر مسلمان غیرشیعه (منظور جمال عبدالناصر است. م) این چیست؟ و این خونهایی که در روز 15 خرداد ریخته شد به گردن کیست؟ کی مسئول این خونهاست؟... و باید بگویم که کسانی که بساط پانزدهم خرداد را به راه انداخته و باعث ریخته شدن خون‌ها شده‌اند بزودی به سزای اعمال خودشان خواهند رسید...» (1) همچنین در کتاب خود (و یا منسوب به او) به نام انقلاب سفید راجع به قیام خونین 15 خرداد و رهبری امام نوشت: «... این غائله به تحریک عوامل ارتجاع توسط شخصی صورت گرفت که مدعی روحانیت بود... در عوض مسلم بود که این شخص ارتباط مرموزی با عوامل بیگانه دارد، بطوریکه بعداً دیدیم که رادیوهای آوارگان بی‌وطن حزب سابق توده، یعنی حزبی که اصولاً با خداشناسی مخالف بوده از این شخص به کرات با عنوان آیت‌الله تجلیل کردند و مقام او را به اصطلاح معروف به عرش رسانیدند ولو اینکه احیاناً تحریکات این شخص از جای دیگری آب می‌خورد... بلوای پانزدهم خرداد 42 بهترین نمونه اتحاذ نامقدس دو جناح ارتجاع سیاه و قوای مخرب سرخ بود که با پول دسته‌ای از ملاکین که مشمول قانون اصلاحات ارضی شده بودند انجام گرفت.» (2) بی‌پایه بودن این اظهارات واضحتر از آنست که نیاز به استدلال داشته باشد. اسدالله علم، نخست‌وزیر، نیز در مصاحبه‌ای با روزنامه نیویورک هرالد تریبون در روز 17 خرداد 42 گفت: «... 15 نفر از بزرگترین پیشوایان مذهبی که در آشوب ضددولتی این هفته در شهرهای مختلف دست داشته‌اند تسلیم محکمه نظامی خواهند شد و محکمه نظامی ممکن است معنی مجازات اعدام را داشته باشد.» وی اضافه کرد: «در نتیجه تیراندازی مأمورین در حدود 20 نفر کشته شده‌اند. بعضی از سران آشوبگران مخفی شده‌اند ولی ما رؤسای آنها را دستگیر کرده‌ایم.» (3) سرلشکر پاکروان، رئیس ساواک نیز در مصاحبه‌ای مطبوعاتی در عصر روز 15 خرداد اظهار داشت: «... اخیراًَ روش بعضی از روحانیون طوری بوده است که اشکالات قابل ملاحظه‌ای ایجاد کرده است و اولیای امور را وادار نموده است برای حفظ مصالح عالیه کشور اقدام نمایند... این اشخاص بدون در نظر گرفتن مصالح عالیه کشور با تمام عناصر مرتجع همدست شدند و متوالیاً تحریک کردند از هیچ‌کار کوتاهی نکردند، از هیچ تهمتی خودداری نکردند و کار بجایی رسید که با عوامل خارجی تماس گرفتند و اگر به بعضی حرفهای آنها توجه فرمایید خود خواهید فهمید که چه نقشه‌هایی داشته‌اند... یکی از خبرنگاران پرسید از چه کشور خارجی پول وارد شده؟ پاکروان پاسخ داد در این مورد بعداً اطلاع خواهیم داد!» وی در پایان این مصاحبه مطبوعاتی در کمال بیشرمی اعلام داشت: «یک موضوع روشن است و آن اینکه توده مردم موافق این جریان نبودند.» (4) اسناد صورت مذاکرات هیأت دولت علم در روزهای 15 و 18 و 29 خرداد ماه 42 که در سال 63 منتشر شد (5) حکایت از وحشت و سرگیجه اعضای هیأت دولت وقت و از جمله نخست‌وزیر از عمق و دامنه قیام دارد. آنها گرچه مردم و مسلک قیام را به گمان خود «ارتجاع» و «کمونیسم» می‌دانستند (ص 7) اما اعتراف داشتند که «حادثه بزرگی اتفاق افتاده» (ص 34) و اعلام حکومت نظامی «آخرین تیرترکش بوده است» (ص 34). در عظمت قیام همان بس که ‌آنرا قابل مقایسه با هیچ یک از قیامهای گذشته نمی‌دانستند: «بلوای امروز (15 خرداد) شبیه به هیچکدام [از قیامهای گذشته] نیست. این از ‍]قیام] سی‌ام تیر هم مهمتر است.» (ص 23)، و به همین علت بود که با وجودی که ساواک و نیروهای انتظامی اطلاع قبلی داشتند اما عملاً کاری نتوانستند برای پیشگیری آن انجام داده وغافلگیر شدند. (ص 27). عَلَم مذبوحانه می‌کوشد تا آنرا به عوامل خارجی و پول خارجی مثل عراق و مصر نسبت دهد (ص 22)، اما وزیر خارجه این احتمال را ـ‌ دست کم در مورد عراق ـ قبول ندارد، زیرا «دولت عراق اعلامیه‌های علما [ی عراق] را نگذاشت منتشر کند. دولت عراق گفته است ما با دولت ایران دوست هستیم.» (ص 6) بنابراین به ماهیت مردمی قیام و استقبال توده مردم و حتی کارمندان دستگاه‌های دولتی از آن تلویحاً معترف بودند، چنانکه «در روز بحران [15 خرداد] یک بعد‌از ظهر دختران [به نشانه پشتیبانی از قیام] با چادر سرکار آمدند.» (ص 44) لذا دولت می‌بایست با مردم اظهار همدردی نموده و «ژست تأثرآمیزی برای کشته‌شدگان گرفته شود» (ص 23). اما با این اقدامات نمی‌توانستند مسأله را تمام شده بدانند بلکه «باید تصمیم قاطع گرفت [زیرا] اگر سست بگیریم مملکت از میان می‌رود» (ص 26) و باید در جستجوی پایگاه اجتماعی مشخص در آینده می‌بودند تا در مقابل توده‌های مذهبی و ناراضی از رژیم محافظت نمایند: «با زور می‌توان مسأله را خاموش کرد، اما باید جامعه به نیروهایی متکی بشود. والا نمی‌توان همیشه با سرنیزه و زور [کشور را] اداره کرد بنده (وزیر اقتصاد) استدعایم اینست که نباید فکر کرد مسأله تمام شده است.» (ص 45) (سند شماره 3). روزنامه‌های کشور نیز که تحت اداره و سانسور شدید ساواک قرار داشتند اخبار و گزارشاتی مطابق میل و سیاست رژیم منتشر می‌کردند. از جمله روزنامه اطلاعات در روز 15 خرداد، تظاهر‌کنندگان روز 14 خرداد را دو گروه دویست‌نفری و یکهزار نفری «مهاجم» و «چماق‌بدست» معرفی کرد که بدون هدف و انگیزه و تنها از سر شرارت هر آنچه را که سر راه خود می‌دیدند نابود می‌کردند و ملاحظه هیچکس را نمی‌نمودند، از جمله آنکه به یک اتومبیل حامل دوشیزگان حمله کردند! و تنها در سطر آخر آمده بود که: «در نتیجه این حادثه و مداخله‌ی مأمورین انتظامی عده بیشماری به قتل رسیده‌اند.»(6) ب ـ نظر احزاب و جمعیت‌های سیاسی داخلی جبهه ملی دوم به عنوان مهمترین جمعیت سیاسی در طول چند سال «فضای بازسیاسی» امریکایی،‌از هرگونه موضع‌گیری تند علیه شاه و امریکا به شدت پرهیز داشت تا بدینوسیله حسن‌نیت خودرا به آنها نشان داده و زمینه را برای تشکیل دولت جبهه‌ای فراهم سازد. از همین رو بود که به گفته یکی از رهبران نهضت آزادی، رهبر جبهه ملی در طول آن سالها مرتباً با امریکا و شاه در تماس بود. (7) طبق اسناد لانه جاسوسی، یکی از جاسوسان سفارت آمریکا که در عصر روز 15 خرداد با دکتر مهدوی، یکی از افراد برجسته جبهه ملی، ملاقات نموده می‌نویسد: «دکتر مهدوی گفت جبهه ملی در تدارک فعالیتهای امروز بعد از ظهر (14 خرداد) دست نداشته است.» وی در ادامه می‌نویسد: «مهدوی از سوی ساواک احضار گردید و از او پرسیده شد آیا جبهه ملی در نظر دارد در تظاهرات علیه دولت در 15 خرداد شرکت کند یا خیر؟ مهدوی گفته بود خیر. بعضی از دانشجویان جناح چپ جبهه ملی در حوادثی که حدود ظهر آن روز در دانشگاه رخ داد و بالا بردن پلاکاردی که نوشته بود «مرگ بر مستبد خون‌آشام» و سوزاندن یک جیپ دولتی دست داشته‌اند. به محض اینکه رهبران جبهه ملی از جمله مهدوی در این باره آگاهی یافتند به ساواک تلفن کرده و گفتند که مانع این تظاهرات در دانشگاه بشوند و این کار بعداً انجام گرفت.» (8) سرلشکر پاکروان نیز در مصاحبه مطبوعاتی خود در 15 خرداد، در پاسخ یکی از خبرنگاران، شرکت اعضای جبهه ملی را در تظاهرات روزهای 13 تا 15 خرداد تکذیب کرد. (9) دکتر مصدق نیز که در این زمان در احمد‌آباد در تبعید زندگی می‌کردند و با رهبران جبهه ملی نیز در مکاتبه بود نسبت به این واقعه سکوت کرد. حزب توده نیز از موضع چپ و انقلابی ضمن تأیید اصلاحات ارضی و انقلاب از بالای شاه (انقلاب سفید) قیام خونین و مردمی 15 خرداد را کوشش «محافل ارتجاعی» در جهت مخالفت با اصلاحات ارضی و آزادی زنان دانست و آنرا محکوم نمود. ماهنامه مردم «ارگان تئوریک حزب توده» در تیرماه 42 نوشت: «در اینکه محافل ارتجاعی کوشیده‌اند در ایام عزاداری از احساسات مذهبی عده‌ای سوءاستفاده کرده، گروهی از افراد عقب‌افتاده و متعصب را به اعمال و رفتاری جاهلانه ضد‌ترقی و برخلاف انسانیت برانگیزند و حتی شعارهایی علیه اصلاحات ارضی و آزادی [زنان] در میان تظاهرات مردم پخش نمایند، شکی نیست.» در جای دیگری نیز آمده است: «اجرای اصلاحات ارضی ضد‌فئودالها و اتخاذ تصمیم دربارة دادن حق رأی به زنان از همان ابتدا با مخالفت شدید مالکین بزرگ و روحانیون مواجه شد که از ملاکین پشتیبانی می‌کردند. اکنون مرتجعین سعی کردند از مرحله تبلیغ وارد مرحله عمل شوند.» (10) حزب زحمتکشان ملت ایران در نامه سرگشاده‌ای خطاب به مراجع روحانی در تاریخ 15 تیر 42 حمایت کامل خود را از رهبری امام که «صلاحیت کامل مقام ریاست تامة شیعیان جهان را احراز کرده‌اند» اعلام داشت و نسبت به محاکمه امام هشدار داد. اما در ضمن خواستار آن شد که «کلیه تقاضاهای مختلفه بصورت شعار واحد یعنی اجرای کامل قانون اساسی و قوانینی که به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است منحصر گردد»! بدیهی است که این خواست مخالف نظر امام بود. ج ـ واکنش رسانه‌های خارجی جالب آنست که رسانه‌های غربی و شرقی همصدا این قیام مردمی را محکوم کردند که تنها به آوردن چند نمونه اکتفا می‌کنیم: «مطبوعات ایالات متحده در خبرها و مقاله‌های خود قیام 15 خرداد را به باد ناسزا گرفتند و با موهن‌ترین لحنی از آن یاد ‌کردند. مجله تایم در سرمقاله شماره مورخه 14ژوئن 1963 (24 خرداد 1342) نوشت: «تهران در هفته گذشته سه روز تمام میدان نبرد بود: مردم شیون می‌کشیدند، مسلسلها می‌غریدند و دودی که از آشغالهای سوخته به هوا می‌رفت با ابرهایی از گاز اشک‌آور در آمیخته بود، طعنه روزگار را ببین که این نبردی بود بر ضد پیشرفت.» تایم در همین سرمقاله شاه را «آن پادشاه فوق‌‌العاده و اصلاح‌اندیش» لقب داده بود و از مبارزه طولانی او در راه تبدیل ملتی فئودال به کشوری مدرن سخن به میان آورده و نوشته بود که «مخالفان نیرومند» او متشکل‌اند از «دیوان‌سالاران فاسد» و «زمینداران بزرگ» و ملاهایی که «برنامه او را برای اعطای حق رأی به زنان» و اجاره‌دادن روستاهای موقوفه به دهقانان «کفر‌آمیز» می‌دانند. یونایتدپرس اینترنشنال نیز گزارش داد: «هزاران مسلمان متعصب به قلب تهران یورش بردند.» و در گزارش دیگری اعلام کرد که تظاهرات به تحریک شخصیت‌های دینی صورت گرفته است، کسانی که با اصلاحات شاه مخالفند «زیرا اصلاحات او به درآمد ایشان از زمینهایی که اکنون به روستائیان اعطا شد لطمه زده است.» (11) جالب اینجاست که رادیو و مطبوعات شوروی که بازگو کننده نظرات آن دولت هستند، از موضع چپ و انقلابی عیناً همان تعبیر و تفسیر رسانه‌های امریکایی و اروپایی را از قیام مردمی 15 خرداد ارائه دادند. رادیو مسکو در برنامه فارسی شب 16 خرداد خود، این قیام را چنین ارزیابی کرد: «عناصر ارتجاعی ایران که از اصلاحات این کشور مخصوصاً اصلاحات ارضی ناراضی هستند و افزایش حقوق اجتماعی و توسعه آزادی زنان ایران را باب میل خود نمی‌بینند، امروز در تهران و قم و مشهد تظاهراتی خیابانی برپا کردند... رهبران بلوا و محرکین اصلی آن برخی از رهبران مذهبی بودند. عناصر ارتجاعی، بازار را به آتش کشیدند، چند مغازه را مورد حمله قرار داده و غارت کردند، اتومبیل‌ها و اتوبوسها را درهم شکستند و به چند اداره دولتی نیزحمله‌ور شدند.» روزنامه «ایزوستیا» ارگان دولت شوروی، درتاریخ 17 خرداد 42، از قیام چنین یاد کرد: «در تهران و مشهد و قم به تحریک عده‌ای از روحانیون مرتجع مسلمان، آشوب و بلوایی برپا شد. آشوب‌طلبان برای مبارزه علیه اصلاحات ارضی دولت از ایام سوگواری استفاده نموده و عده‌ای از جوانان متعصب عقب‌افتاده به چند مغازه حمله کرده و چند اتومبیل را واژگون کردند.» مجله روسی «عصر جدید» نیز در همین روز نوشت: «خمینی و دستیارانش مؤمنین را بر علیه دولت برانگیخته، حقوق متساوی زنها را بهانه کرده و در اثر تبلیغات آنان اشخاصی که از تعصب کور شده‌اند به خیابانها ریختند و به ‌آشوب و بلوا دست زدند.» این بود خلاصه‌ای از اظهار نظرهای رسانه‌های خارجی پیرامون قیام 15 خرداد 42 . پی‌نوشت‌ها: 1 ـ محمد‌رضا پهلوی، سخنان شاهنشاه، ص 52، به نقل از بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ص 500. 2 ـ محمد‌رضا پهلوی، انقلاب سفید، صص 45 ـ 46، به نقل از: بررسی و تحلیلی از ...، ص 507 و 508. 3 ـ روزنامه نیویورک هرالد تریبون، 8 و 9، ژوئن 1963، به نقل از تاریخ سیاسی معاصر ایران، جلد دوم، ص 49. 4 ـ به نقل از: تاریخ سیاسی معاصر ایران، جلد اول، ص 48. 5 ـ متن کامل مذاکرات هیأت دولت طاغوت در پانزده خرداد 1342، اسناد فاش نشده‌ای از قیام خونین پانزده خرداد، [تهران]: دفتر هیأت دولت و روابط عمومی نخست‌وزیری، [1363]. 6 ـ اطلاعات، 15 خرداد 1342، به نقل از بررسی و تحلیلی از ...، ص 491 و 492. 7 ـ مهندس بازرگان در این باره می‌نویسد: ‌«ما می‌دانستیم که اللهیار صالح با آمریکایی‌ها تماس‌هایی دارد. چون آن موقع ایشان به حضور اعلیحضرت می‌رفت [لذا] ما می‌توانسیم بعضی نقطه نظرات خود را به استحضار اعلیحضرت برسانیم...» رجوع کنید به: شریعتمداری در دادگاه تاریخ، ص 49، به نقل از: بولتن ویژه ساواک ـ درباره مصاحبه مهدی بازرگان ـ 29/6/57. 8 ـ دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، احزاب سیاسی در ایران، بخش اول؛ مجموعه اسناد لانه جاسوسی آمریکا، جلد دوم، تهران، مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی، 1366، ص 362. 9 ـ روزنامه‌های عصر تهران، چهارشنبه 15 خرداد 42، به نقل از: بررسی و تحلیلی از ...، ص 498. 10 ـ به نقل از: ایران و تاریخ، ص 123. دکتر کاتوزیان بر این نظر است که «جامعه سوسیالیست‌ها (به رهبری خلیل ملکی) رسماً و با اخذ تصمیم صریحی در این قیام شرکت کرد.» وی دلیل گفته خود را «اسنادی» می‌داند که دادستان نظامی در جریان محاکمه خلیل ملکی ارائه داده بود، اما مطلب و یا مضمون سند را نقل نمی‌کند. اما جای تعجب است که چرا آل‌احمد، از یاران نزدیک ملکی در آثار خود بویژه در کتاب در خدمت و خیانت روشنفکران اشاره‌ای به این مطلب نمی‌کند. رجوع کنید به: خلیل ملکی، خاطرات سیاسی، با مقدمه محمد‌علی کاتوزیان، تهران: رواق، 1360، ص 163. 11 ـ ناصر ایرانی، «تلبیس‌های مطبوعات امریکا»، ص 67. 12 ـ به نقل از بررسی و تحلیلی از...، جلد اول، ص 514 و 515. زندگینامه سیاسی امام خمینی (ره)، از آغاز تا هجرت به پاریس، محمد‌حسن رجبی، ج 1، صص 226 ـ 217. منبع: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی

سیدی که خونش، مسیر تاریخ را عوض کرد

به گزارش گروه جهاد و مقاومت مشرق، «سید یونس حسینی رودباری» اولین شهید نهضتِ امام خمینی است که نه تنها در ایران، تعدا کمی او را می شناسند، بلکه متاسفانه حتی در زادگاهش، رودبار هم به درستی شناخته شده نیست. با مراجعه به تاریخ معاصر، نقطه آغاز نهضت ِ جهانی حضرت روح الله را باید، فروردین 1342، دانست. در روز جمعه دومین روز از فروردین 1342، به مناسبت سالروز شهادت حضرت امام جعفر صادق(صلوات الله علیه) مجلس ذکری در محوطه ی مدرسه فیضیه قم برگزار گردید.این مجلس، به طور ناگهانی با حمله چند ده ها نفر که با چوب و دسته کلنگ مسلح بودند، مورد هجوم قرار گرفت و طلاب و روحانیون حاضر در جلسه، به شکلی بی رحمانه و بی سابقه مورد ضرب و شتم قرار گرفته و تعدادی از آنان از بالکن های مدرسه به زیر افکنده شده و تمامی حجره های مدرسه فیضیه، زیر و رو شده و اموال شخصی طلاب نابود شد. هیچ کس تعداد دقیق شهدای این روز را نمی داند اما نام «سید یونس رودباری» به عنوان طلبه ای که بر اثر هجوم چماق دارانِ رژیم پهلوی، به شهادت رسید، توسط تمامی شاهدانِ آن جنایت، در تاریخ ثبت شد و با این حادثه و خون های به ناحق ریخته در آن، عمیق ترین چالش میان رژیم پهلوی و توده های مسلمان مردم ایران خلق شد. چالشی که کمتر از صد روز بعد، با برپایی بزرگ ترین تظاهراتِ ضد سلطنت تا آن زمان در 15 خرداد 1342 ، به اوج خود رسید و فصل جدیدی را در ادوار حیات امت اسلام گشود. اطلاعات زیادی درباره س «سید یونس رودباری» وجود ندارد. فقط این که متولد 1311 شمسی در خانواده کشاورزی به نام «میر محمدعلی حسینی» و هفت سال پیش از شهادتش، وارد «حوزه علمیه ی قم» شده و از شاگردان حضرت «امام خمینی» بوده است. و دیگر؛ دو قطعه عکس و مزاری که در زادگاهش، زیارتگاهی آباد است و یادی که در تاریخِ نهضتِ حضرت روح الله، جاودانه شد. در پنجاهمین سالگرد شهادت این سیدِ جلیل القدر، یاد او را پاس داشته و یکی از دو تصویر به جا مانده از وی و خاطراتی از نحوه ی شهادت او را منتشر می کنیم: اولین روزنامه ی اطلاعاتِ منتشره در ششم فروردین 1342 که خبر هجوم به مدرسه فیضیه را به اختصار و با تحریف و جعل های آشکار منتشر نمود. در صورت ذخیره نمودن تصویر، محتوای روزنامه قابل مطالعه است. [مشاهدات آیت الله العظمی سید علی خامنه ای از روز شهادت «سید یونس رودباری»] صبح روز دوم فروردین امام در خانه اش مجلس روضه داشت. از طرف آقای شریعتمداری هم در شبستان مدرسه حجتیه روضه ای برپا بود. روز قبل یک گردان نیرو از تهران به قم رسیده بود. طبق برنامه جلو پای آنها گاو کشته، به سرشان گل ریخته بودند. گردان، حدود یک کیلومتر در سطح شهر راهپیمایی کرده بود؛ نمایش قدرت داده بود. آنها در صحن حضرت معصومه (س) هم مراسم صبحگاه اجرا کرده، به سلامتی شاه هورا کشیده بودند. زیارت نامه هم خوانده بودند. گروهی از این نیروها برای بر هم زدن مجالس یادشده در محل حاضر شدند. در هر دو جا کسانی با ادبیات و منشی که حکایت از گردن کلفتی و تهور می کرد، جلو نیروها درآمدند. در خانه امام خمینی، آقای صادق خلخالی ، پشت بلندگو گفت که مأموران اگر جرأت جسارت به طلاب را کنند، بد می بینند. در شبستان مدرسه حجتیه، آقای میری، با آن قد بلندش تا توانست خط و نشان کشید . گفت که اگر اقدامی علیه طلب ه ها شود، چنین و چنان خواهیم کرد. "دیدند زمینه آماده نیست ... شاید هم واقعاً قصد این کار را نداشتند که آنجا شلوغ کاری بکنند." آقای خامنه ای خسته از تحرکات آن روز، در اتاقش تن به استراحت داد و خوابید. چهارونیم – پنج بعد از ظهر آماده رفتن به مدرسه فیض یه بود. آیت الله گلپایگانی مجلسی به پاس شهادت امام صادق (ع) در آنجا برپا کرده بود. سیدجعفر شبیری زنجانی از راه رسید. همراه شدند. برای این که زودتر برسند، از کوچه حرم آمدند. اواخر کوچه بود که دیدند تعدادی طلبه با ظاهری آشفته، در هم و به حال فرار، نزدیک می شوند. یکی عمامه به دست، یکی بی نعلین، دیگری عبا زیر بغل؛ گفتند که برگردید خطرناک است. " ما نفهمیدیم که چرا خطرناک است ... یکی دو تایشان [پرسیدند] کجا می روید؟ گفتم مدرسه فیضیه . [یکی از آنها ] گفت نروید... خطرناک است... دارند طلبه ها را می کشند ... گفتم برویم آقاجعفر ... بی خود می گویند. یکی از طلبه ها که آشنا بود ... گفت نمی گذارم بروید، امکان ندارد بگذارم بروید، قتل نفس است، قتل خود است ... ما را به زور گرفت. آن وقت بود که احساس کردیم خطر جدی است. " تصمیم گرفتند به طرف خانه امام خمینی بروند . خیابان اصلی خلوت بود . رفت و آمدی دیده نمی شد. تعدادی سر کوچه ارک ایستاده بودند و انگار اجازه ورود به خیابان نداشتند. شبیه قرق هایی بود که برای عبور شاه یا دیگر مقامات می کردند. "بنا کردیم با آقاجعفر... از عرض خیابان عبور کردن. وسط خیابان ... یک وقت ... نگاه کردم دیدم چهار پنج جوان قدبلند یقه باز... می آیند طرف ما ... یکی از آنها در حالی که خطاب به من می کرد گفت [جاوید شاه . می خواست که من تکرار کنم ...] تماشا می کردم و ملتفت نبودم. آقاجعفر مثل این که زودتر از من ملتفت قضیه شد و رفت ...دیدم با وضع خطرناکی دارد می آید... من راه افتادم طرف کوچه، اما نه با حالت دو؛ آرام . دیدم ... دوید دنبال من . فهمیدم که... می خواهد مرا وسط خیابان جلوی مردم بزند." آن روز قرار نبود طلبه ای از زیر دست مأموران اعزامی بی ضرب و شتم بگذرد. سربازانی که روز اول فروردین در صحن حضرت معصومه (س) برای شاه هورا کشیده بودند، مأموریت داشتند حق معترضان را کف دست شان بگذارند . ساعتی قبل این نیروها مجلس آیت الله گلپایگانی را در مدرسه فیضیه به هم زده با مشت و لگد به جان طلبه ها افتاده بودند، در اتاق ها را شکسته، تعدادی ا ز طلبه ها را از طبقه دوم به پایین انداخته بودند. سید یونس رودباری را شهید کرده ، دهها زخمی به جا گذاشته بودند. مزار شهید «سید یونس حسینی رودباری» در زادگاهش، روستای «آغوزبن» از توابع «رودبار» منبع: سایت مشرق

۱۵ خرداد الگویى زنده در تقابل با قدرتهاى استکبارى و اذناب آن‏ها

کتاب‌شناسی قیام 15 خرداد

قیام 15 خرداد و مواضع تمام دشمنان امام خمینی - از رئیس ساواک تا حزب توده

...

مقالات

وقایع تاریخی قیام قم از قلم آیت‏الله پسندیده

عملکرد ایالات متحده در ایران طی نیمه دوم سال 1331ش از نگاه روزنامه دنیای امروز

گفتمان سیاسی و ارتباط آن با فرهنگ، ادبیات و نهادهای فرهنگی عصر پهلوی

مروری بر پیشینه سیاسی اصفهان

مدخلي بر تاريخ معاصر ايران؛ سخنراني حجت‏الاسلام رسول جعفريان

گزارشهایی درباره نقش مخرب شوروی در تجارت مازندران (اوایل دوران رضاشاه)

لایحه حاج محمدحسین کازرانی در خصوص خودکفایی ملی

مجادله

پارسونز از جشن هنر شیراز می‌گوید

از طهران تا تهران

از سپهبدی تا ریاست اداره اصلاح نژاد اسب!

24 ساعت از زندگي رضاخان

اخراج آخرين بازمانده قاجار

امان از دست انگليسي‌ها...

گل و گلدان در دست سربازان

۵ برادر به خاطر ارتباط با اندرزگو دستگير شديم

ساواک آیت‌الله‌ سعیدی را چگونه ‌شهید کرد؟

گفتمان حوزوی روحانیون انقلابی؛ از سید جمال تا نواب صفوی

نامه منتشر نشده از امام در دفاع از بیت شان در نجف

تشریح ضعف رژیم شاه در برابر قیام 15 خرداد از زبان ارتشبد حسین فردوست

پانزده خرداد در آیینه مطبوعات داخلی

بازتاب‏های قيام 15 خرداد در استان‏ها و خارج از کشور

امام و قیام پانزده خرداد

از قیام علیه فراموشخانه تا قیام پانزده خرداد

15خرداد سرآغاز پیروزی 22 بهمن

بازتاب داخلی و خارجی قیام 15 خرداد

سیدی که خونش، مسیر تاریخ را عوض کرد

۱۵ خرداد الگویى زنده در تقابل با قدرتهاى استکبارى و اذناب آن‏ها

کتاب‌شناسی قیام 15 خرداد

قیام 15 خرداد و مواضع تمام دشمنان امام خمینی - از رئیس ساواک تا حزب توده