مقالات

نقش تبلیغات رادیویی در کودتای ۱۳۳۲ (۳) - تبلیغات همه‌پرسی و تدارکات بی‌بی‌سی

نقش تبلیغات رادیویی در کودتای ۱۳۳۲ (۲) - کمونیست‌سازی از مصدق

نقش تبلیغات رادیویی در کودتای ۱۳۳۲ (۱) - جرقۀ کودتا و آتش بحران

بی‌مخی که همه کاره شد

زهره شریفی حوالی ظهر 28 مرداد بود که زنی به نام پروین آژدان قزیه -که یکی از بدنام‌ترین زنان تهران بود- به ملاقات شعبان در زندان رفت. آژدان از شعبان دستور جمع‌آوری اراذل و اوباش را گرفت تا آتش درگیری‌ها را تیزتر کند. آتشی که بعدها یکی از تلخ‌ترین واقعه‌های تاریخ معاصر ایران لقب گرفت. نمی‌شود یادی از ماجرای کودتای 28 مرداد 1332 کرد و نامی از شعبان بی‌مخ نبرد. سردسته اوباش تهران که با همراهی 6 هزار نفر از نوچه‌هایش آتش به...

کودتای ۷۵ هزار دلاری

روزنامه کیهان در تاریخ ۲۱ و ۲۶ فروردین ۱۳۵۸ متن مصاحبه کرمیت روزولت طراح کودتای ۲۸ مرداد با ‏روزنامه «لوس‌آنجلس تایمز» چاپ آمریکا را به چاپ رساند. وی در این مصاحبه برای اولین بار پرده از ‏جزئیاتی راجع به این کودتا برداشته است. با هم این گزارش را می‌خوانیم: ‏ در سال ۱۹۵۳ آیزنهاور، رئیس‌جمهوری آمریکا طرح رهبری و هزینه کودتایی که منجر به سقوط دولت ‏دکتر مصدق گردید فراهم کرد. اینک عامل و اجراکننده طرح کودتای «سیا» که عملیات...

مصاف نابرابر؛ امریكا و كودتای 28 مرداد

حسینعلی یارخی جوشقانی علاقه امریكاییان به نفت خاورمیانه از سال های بعد از جنگ جهانی اول آغاز گردید. اما انگلیسی ها كه ایران را شكارگاه اختصاصی خود می دانستند، هر بار كه امریكایی ها برای رخنه در ایران و به دست آوردن امتیاز نفت آستین بالا می زدند، به انحاء مختلف كارشكنی می كردند. در سال 1300 كه امتیاز نفت شمال ایران به شركت استاندارد اویل داده شد، دخالت انگلیسی ها شركت مزبور را از عمل منصرف كرد. در سال 1302 همین امتیاز به شركت نفت...

کودتای ۲۸ مرداد، ره‌آورد اعتماد مصدق به آمریکایی‌ها

علیرضا کریمی «مصدق هنگامی شدت این مشکلات را دریافت که «لوی هندرسون»، سفیر آمریکا، در ۲۵ مرداد از مصدق درباره ادعای سرلشکر زاهدی [دایر بر نخست‌وزیری‌اش] پرسش کرد و به‌طور ضمنی می‌خواست به مصدق بگوید که مقامات آمریکایی چنین ادعایی را مورد بررسی قرار داده‌اند. در جریان این دیدار بود که سفیر آمریکا، بر اساس گزارشات، تهدید کرد که چنانچه دولت نتواند جلوی تحریکات توده‌ای‌ها را علیه آمریکایی‌های مقیم ایران بگیرد، دولت...

استعمار پیر و جدایی بحرین از ایران

اعظم حمیدپور اهمیت استراتژیك بحرین برای ایران از نظر استراتژیك و سوق الجیشی بحرین در خلیج فارس از جایگاه بسیار ویژه ای برخوردار است. واقع شدن بحرین در مرز ساحلی عربستان و قطر در گذشته فرصت قابل ملاحظه ای را برای ایران به دنبال داشته است. هر چند از نظر حقوقی بین ایران و بحرین آبهای آزاد وجود دارد، اما قبل از جدایی بحرین حق استفاده از منابع بستر برای ایران تا نزدیكی سواحل عربستان و قطر ادامه پیدا می كرد. تصور اینكه ایران در دو...

افسانه! حمایت دولت آمریکا از انقلاب مشروطیت ایران

مظفر شاهدی سالها پس از ورود اولین میسیون مذهبی آمریکا به ایران ( 1832م)، نخستین قرارداد رابطه ایران و آمریکا با عنوان عهدنامه دوستی و کشتیرانی با نظر مساعد میرزا تقی‌خان امیرکبیر صدراعظم وقت ناصرالدین شاه،در مهر 1230/ ذیحجه 1267/ اکتبر 1851، میان نمایندگان دو کشور، در شهر استانبول، به امضا رسید. هدف امیرکبیر از انعقاد این قرارداد تقویت و تثبیت موقعیت ایران در خلیج فارس بود، که در آن برهه، کشور استعماری انگلستان بر دامنه تجاوزات...

گابریل گارسیا مارکز : بیماری محمدرضا پهلوی سیاسی بود

پیر سالینجر، خبرنگار آمریکایی که زمانی سخنگوی مطبوعاتی جان کندی بود، در یک برنامهٔ تلویزیونی گفته است دیوید راکفلر و هنری کسینجر باعث گروگانگیری سفارت آمریکا در تهران شده‌اند. مسئولیت به گردن آن‌هاست، چون آن‌ها بودند که به محمدرضا پهلوی اجازه دادند برای عمل جراحی پا به آمریکا بگذارند؛ عملی که به نحوی می‌شد در مکزیک هم انجامش داد. این گفته‌ها بیماری وحشتناک شاه را بار دیگر بر سر زبان‌ها انداخت. مرموز بودن آن بیماری...

نگاهي به دوره كوتاه مدت فضای باز سیاسی بعد از سقوط رضا شاه

شادی معرفتی دوره 16 ساله دیکتاتوری رضا شاهی، سال‌های سراسر سکوت و اختناق ایران بود. سال‌های دوختن لب‌ها و خفه‌کردن صداها. سال‌هایی پرالتهاب که آتش اعتراض آن زیر خاکستر آرامش ظاهر امپراتوری پنهان شده بود. در این سال‌ها حرف اول و آخر را شاه می‌زد، صدای دیگری وجود نداشت و اگر صدای نحیفی هم به گوش می‌رسید، در نطفه خفه می‌شد. کابینه‌ها و وزرا، غلام حلقه به گوش اعلیحضرت بودند و مجلس مکانی بود که تنها نقش مهر لاستیکی را برای...

فاجعه وحشیانه و حکومت نظامی

تاریخ دقیق اولین نمایش عمومی فیلم در دنیا به درستی روشن نیست. اما بر اساس منابع موجود، برادران لومیر در 28 دسامبر 1895 در زیر زمین گراند کافه پاریس از مردم دعوت کردند تا تصاویری را از نزدیک ببینند که با دستگاه «سینما توگراف» ضبط و پخش می‌کردند. به مرور پاساژ‌ها و سالنهای اپرا نیز مورد استفاده سازندگان فیلمها قرار گرفت. بعدها در 1905 م هم‌زمان با فعال شدن سینماگران روسی، مدیر یک سالن اپرا در شهر پترزبورگ مغازه‌ای را به این امر...

گذری بر زندگی سیاسی و اجتماعی شیخ احمد کافی

حسن شمسآبادی[۱] ایام کودکی و طلبگی شیخ احمد کافی در سال ۱۳۱۵ش مطابق با اوّل ربیع الاول۱۳۵۵ق در شهر مشهد به دنیا آمد، جدش آیت الله میرزا احمد کافی از جمله فضلاء یزد بود که در اواخر عمر به مشهد آمد و در این شهر سکونت کرد. کافی مقدمات دروس حوزه را نزد جدّش و همچنین در مدارس دینی نواب، میرزاجعفر و حسینقلی خان فرا گرفت و همزمان علوم جدید را در مدرسه غیر دولتی«ایمانی» که توسط حاج سید حسن مومن زاده اداره میشد، دنبال کرد.[۲] در سال...

مجتهدی که رشوه خان را نپذیرفت و در سرمای زمستان از شهر کوچ کرد

آیت الله حاج شیخ ذبیح الله قوچانی از علما و مجتهدین نامدار معاصر قوچان است. وی پس از 20 سال اقامت در نجف به درجه اجتهاد رسید و در سال 1371 ه.ق به قوچان مراجعت کرد و در این شهرستان به ترویج و نشر احکام اسلامی و تدریس علوم دینی پرداخت. او بعدها به مشهد عزیمت کرد و مجاور دائمی حرم حضرت امام رضا(ع) شد. شیخ ذبیح الله در مدت تحصیل بیست و چهار ساله خود از محضر عالمان بزرگى همچون میرزاى شیرازى و آخوند خراسانى استفاده کرد. وى اوّلین کسى بود که...

شیخ فضل الله نوری، فدایی مشروطه مشروعه

رحمت مهدوی شیخ فضل‏اللّه‏ کجوری مازندرانی معروف به «نوری» در دوّم ذیحجّه 1259 ق. در قریة «لاشک» از توابع کجور مازندران دیده به جهان گشود. پدرش ملّا عباس نوری طبرسی از افاضل علمای دین(1) و پیشوایان مورد اطمینان و اعتماد و وثوق مردم نور و مازندران بوده است.(2) جدّش میرزاتقی نوری نیز یکی از بزرگترین دانشمندان خطة مازندران و از شاگردان سیّدمحمّد مجاهد و ملّاعلی نوری است که دارای تألیفات فراوان می‌باشد.(3) وی تحصیلات اولیۀ خویش را...

نیروهای اجتماعی مؤثر در انقلاب مشروطیت ایران

مریم ابراهیمی مقدمه انقلاب مشروطه مهمترین تحول اجتماعی در ایران در آغاز قرن بیستم است و از مهمترین انقلابهای اجتماعی خاورمیانه محسوب می‌شود. و به گونه‌ای محور تحولات اجتماعی ایران، در اواخر عصر قاجاریه و بعضاً پهلوی و همچنین تأثیرگذار در جنبشهای ضد استعماری جهان به ویژه آسیا به خصوص در هندوستان و افغانستان (پاولویچ، 1330 ش ـ1951م:82ـ81) ذكر شده است. این انقلاب همانند انقلابهای روسیه، چین و مكزیك جزئی از نهضت جهانی انقلابات...

افسانه! حمایت دولت آمریکا از انقلاب مشروطیت ایران

كرميت روزولت و کودتای 28 مرداد

کرمیت روزولت از طراحان کودتای 28 مرداد تهران در 1916 در بوئنوس آیرس به دنیا آمد. او که نوه تئودور روزولت بیست و ششمین رئیس‌جمهور امریکا بود، تحصیلاتش را در دانشگاه‌ هاروارد با درجه دکترا به پایان رساند و سپس به عنوان دانشیار تاریخ به تدریس پرداخت. به گفته کرمیت، رساله پایان نامه تحصیلی او درباره «فنون تبلیغات در جنگ داخلی انگلیس» بود و به همین سبب او با راههای مقابله به بحرانهای داخلی کشورها آشنایی داشت. با جنگ جهانی دوم، که به...

نگاهی به سلب مصونیت پارلمانی در دوره رضا شاه

علیرضا ملایی‌ توانی در حالیکه اصل دوازدهم قانون اساسی مشروطه تصریح داشت که به هیچ عنوان و به هیچ دستاویزی، کسی بدون اطلاع و تصویب مجلس شورای ملی، حق ندارد متعرض اعضای آن بشود، و به رغم آیین‌نامه‌های داخلی مجلس شورای ملی، موضوع سلب مصونیت از نمایندگان مجلس در دورۀ رضا شاه، به یک سنت سیاسی تبدیل شده و بار‌ها به اجرا درآمده بود. *** امنیت از جمله لوازم هر شغلی است و هر چه مشاغل و مسوولیت‌ها مهم‌تر باشند، نیاز به امنیت...

رفیق‌دوست: من به پیشنهاد شهيد مفتح راننده خودروی حامل امام شدم

محسن رفیق‌دوست و به قول اطرافیانش، حاج محسن از آن دسته از قدیمی‌های انقلاب است که نام و کار‌هایش همیشه با حواشی و حرف و حدیث‌هایی همراه بوده است؛ از کارهای انقلابی و نظامی‌اش تا تهیه اسلحه در پیش و پس از انقلاب و کارهای اقتصادی مختلفی که به او منسوب می‌شود. رفیق‌دوست به واسطه حضور در هیات‌های موتلفه، مبارزات قبل از انقلاب و رانندگی برای خودروی حامل امام(ره) از مهرآباد تا بهشت‌زهرا(س) در ۱۲ بهمن ۵۷ به عنوان یک شخصیت...

مقاله «رشیدی مطلق» کار چه کسی بود؟

برای اینکه معلوم شود موضوع اختلاف و درگیری هویدا و آموزگار در چه پایه‌ای قرار داشت لازم است به دو مسئله اشاره کنم. یکی ماجرای نامه معروفی که به امضای «رشیدی مطلق» در روزنامه اطلاعات منتشر شد و تظاهرات خونین قم را به پا کرد و در حقیقت اولین شعله انقلاب را روشن ساخت و دوم گفتگویی که شخصاً با آموزگار و درباره کارشکنی‌های هویدا در کار دولت او داشته‌ام. در مورد «رشیدی مطلق» اینکه در نزد اهل اطلاع روشن است که منشأ نگارش این نامه...

دیکتاتوری پهلوی؛ مانع توسعه سیاسی‏

گلناز مقدم‌فر برخی پژوهشگران با اعتقاد به این‌که دوره پهلوی‌ها، دوره تکوین دولت مطلقه مدرن در ایران است، پیش‌آمد فضای باز سیاسی دوازده ساله اول حکومت محمدرضا شاه را استثنایی در تاریخ معاصر ایران می‌دانند؛ چرا که به‌نظر او ساخت دولت مطلقه همواره بر ساخت قدرت پراکنده تفوق یافته است. با فروپاشی نظام مطلقه رضاشاه کار تجدید و بازسازی دولت مطلقه از ‏‎1320‎‏ تا ‏‎1340‎‏ به‌طول انجامید. دربار سلطنتی در این مدت به‌تدریج...

حکومت وحشت در سراسر کشور در دوره پهلوی اول

حکومت وحشت در دوره رضاخان که روحانیت و عشایر را هدف گرفته بود، در گام بعدی گریبان رجال سیاسی کشور را نیز گرفت. خبر دستگیری فیروز و عده‌ای دیگر طی تلگرام مورخ 22 ژوئن 1929 مخابره شد: «وزیر مالیه و برادرش، و همچنین استاندار فارس و تعداد دیگری از ژنرال‌های کشور احتمالاً همگی به اتهام خیانت به دستور شاه زندانی شدند.» ویلیامسن کاردار وقت آمریکا در گزارش مورخ 26 ژوئن 1929 این ماجرا را پی می‌گیرد: «احتراماً به اطلاع می‌رساند که مهمترین...

فریبی به نام « انجمنهای ایالتی و ولایتی»

الف - ساجدی تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی در ۱۴مهر ۱۳۴۱ درکابینه امیر اسدالله علم و سپس اعتراض امام خمینی که به لغو این مصوبه انجامید، از جمله فرازهای مهم مبارزات امام(ره) با حکومت پهلوی به شمار می‌رود. این لایحه بخشی از تغییراتی بود که شاه به توصیه هیأت حاکمه جدید امریکا و به نام «اصلاحات اجتماعی» قصد انجام آن را داشت.1 پس از تصویب لایحه موسوم به «اصلاحات ارضی» در هیأت دولت ـ دی 1340 ـ هیأت حاکمه امریکا و مطبوعات این...

...

مقالات

چالشی از شرق - جرج واشنگتن ایران

اسلام سیاسی؛ واقعیتی که نادیده گرفته شد

نگاهی به نقش مطبوعات در بسترسازی کودتای 28 مرداد

کودتای 28 مرداد

کودتای 28مرداد در محکمه یک‌طرفه تاریخ

نقش تبلیغات رادیویی در کودتای ۱۳۳۲ (۴) - کودتا در اغما

نقش تبلیغات رادیویی در کودتای ۱۳۳۲ (۳) - تبلیغات همه‌پرسی و تدارکات بی‌بی‌سی

نقش تبلیغات رادیویی در کودتای ۱۳۳۲ (۲) - کمونیست‌سازی از مصدق

نقش تبلیغات رادیویی در کودتای ۱۳۳۲ (۱) - جرقۀ کودتا و آتش بحران

بی‌مخی که همه کاره شد

کودتای ۷۵ هزار دلاری

مصاف نابرابر؛ امریكا و كودتای 28 مرداد

کودتای ۲۸ مرداد، ره‌آورد اعتماد مصدق به آمریکایی‌ها

استعمار پیر و جدایی بحرین از ایران

افسانه! حمایت دولت آمریکا از انقلاب مشروطیت ایران

گابریل گارسیا مارکز : بیماری محمدرضا پهلوی سیاسی بود

نگاهي به دوره كوتاه مدت فضای باز سیاسی بعد از سقوط رضا شاه

فاجعه وحشیانه و حکومت نظامی

گذری بر زندگی سیاسی و اجتماعی شیخ احمد کافی

مجتهدی که رشوه خان را نپذیرفت و در سرمای زمستان از شهر کوچ کرد

شیخ فضل الله نوری، فدایی مشروطه مشروعه

نیروهای اجتماعی مؤثر در انقلاب مشروطیت ایران

افسانه! حمایت دولت آمریکا از انقلاب مشروطیت ایران

كرميت روزولت و کودتای 28 مرداد

نگاهی به سلب مصونیت پارلمانی در دوره رضا شاه

رفیق‌دوست: من به پیشنهاد شهيد مفتح راننده خودروی حامل امام شدم

مقاله «رشیدی مطلق» کار چه کسی بود؟

دیکتاتوری پهلوی؛ مانع توسعه سیاسی‏

حکومت وحشت در سراسر کشور در دوره پهلوی اول

فریبی به نام « انجمنهای ایالتی و ولایتی»