مقالات

از لابلاي نامه‌هاي فروغي

متن زير نامه‌اي است از سوي محمدعلي فروغي – ذكاءالملك – سفير ايران در آنكارا به مخبرالسلطنه هدايت رئيس‌الوزرا. اين نامه در هشتم خرداد سال 1307 هجري خورشيدي از مبدأ آنكارا نوشته شده است. راپرت به رئيس‌الوزراء آنقره – آنكارا - 8 خرداد 1307 اگر به خاطر محترم مانده باشد چندي قبل بر حسب اعلام توفيق رشدي بك عرض كردم يك نفر از رجال عراق به آنقره خواهد آمد كه با دولت تركيه در باب روابط خودشان داخل مذاكره شود و خوبست بنده از نظريات...

سایه یک زن پشت بحرانهای دهه 30

در دوران زمامداری مصدق سه واقعه مهم تاریخی (30 تیر، 9 اسفند 1331 و 28 مرداد 1332) در ایران به وقوع پیوست. صاحب نظران بر این باور بودند که عامل و کارگردان این سه رویداد تاریخی مهم اشرف پهلوی بوده است. اشرف پهلوی خواهر شاه؛ عبدالحسین هژیر، دکتر منوچهر اقبال، خسرو هدایت، نوری اسفندیاری و احمد دهقان را از گمنامی به اوج شوکت و مقام در صحنه سیاسی ایران رسانید. اشرف در تعیین وزرای کابینه های ده سال (از 1321 تا 3132) به استثنای کابینه دکتر مصدق نظر...

نقش آفرینی آیت الله کاشانی در یک دهه سرنوشت ساز

زندگانی پرافتخار روحانی مبارز و مرجع عالیقدر تشیع، سیدابوالقاسم کاشانی(ره) شباهت عجیبی با جابرابن عبدالله، صحابی بزرگ پیامبر اسلام(ص)، و اهل بیت او علیهم‌السلام دارد؛ که خود نیز از سلاله آنان بود. او از همان ایام جوانی‌ در رکاب پدر به مبارزه و جهاد علیه دشمنان پرداخت. شهادت پدرش در این جنگ و جهاد، نه‌تنها او را دلسرد نکرد بلکه وی را پرشورتر و با اراده‌تر از پیش در صف نخست جهاد با انگلیس قرار داد؛ چنان‌که انقلاب اسلامی عراق...

بدنامی خاندان پهلوی در سوئیس

در سالهای اولیه دهه 1970 كه ثروت خانواده شاه به چند برابر نسبت به گذشته افزایش یافته بود، سلسله پهلوی عصر طلائی خود را می‌گذراند. در ژانویه 1972 بنای جدیدی در محوطه پشت ویلای «سوورتا» در سن موریتس به عنوان ورزشگاه اختصاصی شاه و ملكه ساخته شد، كه در آن بهترین و مدرن‌ترین وسایل ورزشی وجود داشت. ولی علی‌رغم آن همه مخارج سرسام‌آور شاه در سوئیس، هر سال كه می‌گذشت ناخرسندی مردم سوئیس از سفرهای شاه به كشورشان بیشتر نمودار...

علم نگران بود شاه یادداشت‌هایش را بخواند

گفت‌وگو با علینقی عالیخانی، ویراستار خاطرات علم آخرین جلد از یادداشت‌های اسدالله علم شاید از معمای ارتباط صمیمی و نزدیک او با شاه ایران چندان گره‌ای باز نکرده باشد اما به ابعاد دیگری از زندگی این دو در دربار پهلوی پرداخته که برای اهالی تاریخ و اندیشه می‌تواند نکات قابل فهمی داده باشد. این یادداشت‌ها بیش ازهر چیزی ساخت و توزیع قدرت درنظام پهلوی را بازتاب می‌دهد و نوع نگاه شاه و علم را نسبت به دیگر طبقات اجتماعی بازگو...

یوم ‏اللّه هفده شهریور

یوم ‏اللّه هفده شهریور یوم‏ اللّه هفده شهریور، از نمادهای مقاومت، شجاعت و ایستادگی ایرانیان در حکومت پهلوی است. روزی که به تعبیر رهبرکبیر انقلاب، روز خداست. از سوی دیگر، جمعه سیاه، گزارشگر جنایت‏های شاهنشاهی و اعمال ضداسلامی و غیرانسانی رژیم پهلوی است که با عنوان آزادی و استقلال کشور، در مسیر حذف دین از جامعه دینی می‏کوشید. نستوه چونان کوه در نخستین ساعت‏های صبح جمعه هفدهم شهریور، ده‏ها هزارنفر به سوی میدان ژاله که...

آشنایی با ابوذر انقلاب اسلامی ، آیت الله طالقانی

آشنایی با ابوذر انقلاب اسلامی ، آیت الله طالقانی 1- خاندان و نياكان : سيدمحمود علايی طالقانی در سال 1329 ه ق )اسفند 1289 ه. ش) در روستای گِلِيَردِ طالقان، از خاندانی ريشه‏دار در علم و فقاهت، ديده به جهان گشود. وی پسر بزرگتر آيت‏اللّه‏ حاج سيدابوالحسن حسينی است كه اجدادش از اجلّه سادات گليرد است و سلسله نسبش با 36 نسل به امام محمّدباقر عليه‏السلام می‏رسد، و لذا سيدمحمود طالقانی چهلمين نسل اميرالمؤمنين امام علی‏بن ابی طالب...

آخرین سفیر شاه در لندن: در برابر انگلیسی‌ها به خاك افتادیم

روز 23 آذر 1357 امیرخسرو افشار وزیرخارجه رژیم شاه به اتفاق پرویز راجی سفیر شاه در لندن راهی وزارت خارجه انگلیس شدند تا با «دیوید اوئن» وزیر خارجه بریتانیا ملاقات كنند و از وی بخواهند كه حمایتهایش را از دولت شاه كاهش ندهد. پرویز راجی گزارشی راجع به آن ملاقات دارد كه با هم می‌خوانیم: ساعت پنج و نیم بعد از ظهر به اتفاق امیرخسرو افشار و حسین اشراقی عازم وزارت خارجه شدیم تا با دیوید اوئن ملاقاتی داشته باشیم. در این ملاقات – كه...

از عضویت در حزب توده تا پذیرش وزارت

منوچهر آزمون در سال 1309 در تهران به دنیا آمد. والدین او، ابوالقاسم آزمون ‌، كارمند وزارت دارایی و سپس ساواك‌، و عصمت نبوی نوری بودند. او از طرف مادر با خانواده آیت‌الله عبدالنبی نبوی نوری خویشاوندی داشت‌ و از این رو، بعدها در مواردی كه لازم می‌آید، بربستگی خود به «روحانیت‌« تأكید می‌كرد. آزمون‌، دورة تحصیلات ابتدایی و متوسطه را از 1316 تا 1320 در دبستان خرد (خیابان منیریه‌)، از 1321 تا 1323 در دبستان نشاط (خیابان امیریه‌)، از 1323...

«MI6» و ساواك

پیشینه اینتلیجنس سرویس اینتلیجنس سرویس (Intelligence Service) سازمان جاسوسی و ضدجاسوسی انگلستان، قدیمی‌ترین دستگاه‌های اطلاعاتی – امنیتی و جاسوسی جهان به شمار می‌رود. هنگامی كه این سازمان در سال 1573م در دوران سلطنت الیزابت اول و به همت یكی از وزیران او – فرانسیس واتینگهام – در لندن تأسیس شد، تنها 80 سال از كشف قاره آمریكا گذشته بود. سازمان اطلاعاتی انگلستان به سرعت سازماندهی شد و ساختار تشكیلاتی آن بر اساس شش اداره مستقل شكل گرفت....

پاسخ روشنگرانه دکتر مجد درباره شبهات قحطی بزرگ

دکتر محمدقلی مجد در جوابیه ای که متن آن در صفحه نخست هفته‌نامه تاریخ شفاهی شماره 174 ، به چاپ رسید به شبهات مطرح شده از سوی آقای مجید تفرشی راجع به کتاب «قحطی بزرگ» پاسخ داد. در این جوابیه چنین می خوانیم : سردبیر محترم هفته‌نامه تاریخ شفاهی با سلام و احترام در شماره 172 آن هفته‌نامه، 5 شهریور 1393، گفتگویی با آقای دکتر مجید تفرشی، محقق محترم مقیم انگلستان، انتشار یافته که ایشان طی آن درباره کتاب «قحطی بزرگ» اینجانب مطالبی...

قیام خونین 17 شهریور

مردم هر روز راهپیمایی می‌کردند. ده ها هزار تن از تظاهر‌کنندگان مخالف و‌ ‌قدرتمند، با سردادن شعار از خیابان‌های تهران، پایتخت نامانوس، رد‌ ‌می‌شدند. مردم با فریاد و طنین صدای مخالفین، ‌به جوش و خروش درآمدند. ‌موضوع اعتراض مردم، سیاستهای فرمانروایی محمدرضا شاه پهلوی، ‌بود. برخی‌ ‌پلاکاردهایی با خود حمل می‌کردند که خواستار خلع شاه بود سایرین خواستار‌ ‌بازگشت آزادی‌های سیاسی و مدنی نادیده گرفته شده‌ گذشته و اجرای...

اسنادي چند از واقعه 17 شهريور

هدایت الله بهبودی سال پایانی حكومت پهلوی در حالی آغاز شد كه علیرغم اوج‌گیری اعتراضات مردمی، كمتر كسی باور می‌كرد كه این رژیم نتواند سال جاری را به پایان برساند. البته بودند كسانی چون امیراسدالله علم ـ یار همراه محمدرضا پهلوی ـ كه در یادداشت‌های روزانه‌اش فروپاشی حكومت را پیش‌بینی كرده بود، اما هنوز زنگ خطر جدی در بین رجال پهلوی به صدا در نیامده بود. تابستان 1357 ش دورة پرالتهابی آغاز شد كه به سقوط حكومت انجامید. روز...

ایران در آستانه انفجار

گزارش هفته نامه نیوزویک از قیام خونین ۱۷ شهریور هفته گذشته جمعیتی که پیشاپیش آن نوجوانان و زنان محجبه حرکت می کردند ، در میدان ژاله واقع در مرکز تهران تجمع کردند . آنان که خشمگین از برقراری حکومت نظامی از ساعاتی پیش بودند ، با سر و صدا از دعوت آیت الله نوری که یک رهبر مذهبی است و آنان را به پراکنده شدن ترغیب می نمود ، سرپیچی کرده و سپس به پرتاب سنگ و آجر به سوی سربازان پرداختند . خیل جمعیت ضمن تحمل دردهای حاصل از شلیک گاز اشک...

پس لرزه های جمعه خونین

1-تردید و تزلزل در اراده سیاسی رژیم به دنبال كشتار17 شهریور اراده و عزم رژیم در رویارویی با ملت‏سخت‏به تردید و تزلزل افتاد. چرا كه شیوه‏های مرسوم اعم از سركوب و سازش در عمل شكست‏خورده بود. اجرای حكومت نظامی كه بر اساس نظریه مشاوران امنیتی و ساواك، بهترین سیاست ممكن جهت‏برقراری امنیت و آرامش تلقی می‏شد، نتیجه عكس بخشید. انتشار جزئیات رقت‏انگیز مشی توسل به خشونت، نفرت و انزجار ملی علیه حكومت را هرچه بیشتر برانگیخت و بحران و...

17شهریور زمینه ساز سقوط پهلوی

کبری راسخی ماسوله 1357 سال مبارزه ملت ایران علیه نظام شاهنشاهی و 17 شهریور این سال نیز روز اوج انقلاب و قیام مردمی برضد ظلم و ستم و زمینه ساز سقوط پهلوی است. گسترش انقلاب با پیشینه ای که در سالهای قبل از 57 وجود داشت در روزهای آغازین سال و در ماههای بعد از آن به اوج خود رسید به طوریکه در روزهای شهریورماه که مصادف با ماه مبارک رمضان نیز بود تظاهرات برضد رژیم هر روز در خیابانها انجام می شد و شبها بر بلندای بامها با ندای الله اکبر...

واقعه‌ 17 شهریور به روایت محمد علی بشارتی‌

روز 17 شهریور فوج‌ عظیمی‌ از مردم‌، که‌ بسیاری‌ از آن‌ها، از جمله‌خودم‌، نسبت‌ به‌ اعلام‌ حکومت‌ نظامی‌ بی‌اطلاع‌ بودند، در تهران‌ به‌خیابان‌ها ریختند. در این‌ تظاهرات‌ من‌ از طرف‌ تسلیحات‌ به‌ میدان‌ ژاله‌ی‌سابق‌ می‌آمدم‌ که‌ یک‌ مرتبه‌ تیراندازی‌ شروع‌ شد و مردم‌ را به‌ رگباربستند؛ همه‌ متفرق شدند و من‌ هم‌ فرار کردم‌. در این‌ راه‌پیمایی‌ جمع‌زیادی‌ از خانم‌ها شرکت‌ داشتند و در آن‌ وضعیت‌...

ما فرزند 17 شهریور هستیم

مصاحبه کننده: خالقی،محمد مهدی مصاحبه شونده: خلیلی،اکبر اشاره: یك نویسنده، یك رایانه و یك انبار پر از بندهای كاغذ، توی خیابان ظهیر‌الاسلام. چهار ساعت مصاحبه، از هفت ساعت صحبت، به علت خرابی ضبط دیجیتال و تكرار بخش‌هایی از مصاحبه با یك ضبط غیردیجیتال، باز هم به ما فهماند كه دود از كنده بلند می‌شود. خیلی اذیتش كردیم، بارها خندیدیم و ایشان چند باری گریست . اگر اشتباه نكنم، رمان «چرا یكی شاهزاده می‌شود» برمبنای زندگی خودتان...

روی جنازه اکثر شهدای 17 شهریور نوشته بود: "ناشناس"

حاج آقا «مصطفی ابوالحسنی» از جمله افرادی است که در کفن و دفن شهدای 17شهریور سال 1357 نقش بسزایی داشته است. حادثه دلخراشی که توسط دژخیمان ستمشاهی، لکه ننگین دیگری در پرونده این رژیم در تاریخ به ثبت رسانده است. بررسی زوایای مختلف این حادثه تأسف‌بار مجال گسترده‌ای را می‌طلبد که ان‌شاءالله توسط تاریخ پژوهان بررسی شده و خواهد شد. کشتار گسترده مردم به گونه‌ای بود که خبرنگار فیگارو در گزارش خود می‌گوید: «کل ماجرا 30 ثانیه بود»....

روایت یک شاهد از جمعه سیاه

شاهد عینی حادثه 17 شهریور با بیان اینکه دلیل اصلی حضور مردم در میدان شهدا، کشتار مخالفین نظام در حسینیه علامه نوری بود افزود: با توجه به کشتار زیاد مردم، رسانه‌های خارجی شهدا را به عنوان خرابکاران نظام نامیدند. حادثه 17 شهریور 1357 به عنوان نقطه عطف و سرآغاز قیام منسجم مردم برای پیروزی بر نظام ستم شاهی بود. چرا که به دنبال کشتار صدها تن از مردم، اراده و عزم رژیم در رویارویی با ملت، سخت به تردید و تزلزل افتاد و شیوه ‌های مرسوم اعم...

خاطره‌ای از رخشنده اولادی

توسط خانم رخشنده اولادی ؛ یكی از شاهدان عینی بِسم رَب الشهداء و صدیقین . من یكی از شاهدهای عینی هستم كه در روز هفده شهریور و در روزهای قبل از هفده شهریور در تظاهرات مردمی شركت می‌كردم. من با وجود داشتن پنج بچه سعی می‌كردم در این تظاهرات حضور داشته باشم، به خاطر اینكه از رژیم ستمشاهی ستم زیادی دیده بودم. برادرم زندگی مخفی داشت. او دانشجو بود ولی دانشگاه را رها كرد. اینها همه را زندان می كردند، شكنجه می‌كردند. هرچه دلشان...

پرسش و پاسخ از شاهدان عینی در باره واقعه هفده شهریور

س : لطفاً بفرمائید جنابعالی در واقعه 17 شهریور در میدان شهدا حضور داشتید؟ ج(حجت‌الاسلام معادیخواه): من موقعی به میدان شهدا رسیدم كه قتل عام صورت گرفته بود. با تصور اینكه راهپیمایی‌ها از صبح شروع می‌شد و بعد ادامه پیدا می كرد، ساعت هشت صبح از قلهك سوار ماشین شدم. شب تا دیروقت بیدار بودیم. فكر می‌كنم نماز صبح را خواندیم و خوابیدیم. به خاطر همان مسائلی كه بعد از راهپیمایی شانزدهم شهریور اتفاق افتاده بود، تا اذان صبح بیدار بودیم....

جمعه ای که تعطیل نبود

عده‌ای‌ از مردم‌ در راهپیمایی‌ بزرگ‌ 16 شهریور فریاد می‌زدند: فرداصبح‌ در میدان‌ ژاله‌. سپهبد مقدم‌ برای‌ جلوگیری‌ از تكرار راهپیمایی‌ از شاه‌ درخواست‌برقراری‌ حكومت‌ نظامی‌ كرد و سرانجام‌ با موافقت‌ شاه‌، تصویب‌ شورای‌ امنیت‌ و هیأت‌دولت‌، حكومت‌ نظامی‌ به‌ تصویب‌ رسید و با فرمان‌ شاه‌ ارتشبد اویسی‌ فرماندار نظامی‌تهران‌ شد. فرماندار نظامی‌ تهران‌ به‌ سپهبد بدره‌ای‌ فرمانده‌ گارد جاویدان‌ دستور...

هفده شهريور 1357؛ يک نقطه عطف تعيين‌کننده

مظفر شاهدی در حالی که در روز 28 مرداد 1357 حکومت با برگزاری مراسم بزرگداشت کودتای 28 مرداد تلاش می‌کرد وانمود کند رژیم از موقعیت مستحکمی برخوردار است، آتش‌سوزی سینما رکس آبادان، که به زودی شایع شد ساواک در آن دست دارد، دولت جمشید آموزگار را با بحران جدی مواجه کرد. سپهبد ناصر مقدم رئیس وقت ساواک در ملاقاتی با شاه خاطرنشان کرد که با توجه به مجموعه شرایط، عمر نخست‌وزیری جمشید آموزگار به سر آمده و او دیگر برای حل مشکلات حکومت...

جمعه‌ها خون جای بارون می‌چکه... - ۱۷شهریور و یادگارهایی که ویران شد

امید ایران‌مهر پیاده‌رو‌ها بی‌‌‌نهایت شلوغ بود و جایی برای منتظر ایستادن نبود. ناچار توی کریدور پاساژی حوالی میدان امام حسین [که این روز‌ها به زیر گذری نیمه‌کاره تبدیل شده] منتظر ماندم تا همکارم [بهرنگ رجبی] برسد. ۱۰ دقیقه‌ای همان جا ایستادم و در این زمان کوتاه شاید صد‌ها نفر آدم جورواجور از کنارم گذشتند که بیشترشان بی‌آنکه جلوی پایشان را نگاه کنند، سرگرم ورانداز ویترین‌ها بودند تا شاید در این واپسین روهای تابستان...

تلاش برای هویت یابی واقعه هفده شهریور 1357

سخنراني حجت‌الاسلام عبدالمجيد معاديخواه این سخنرانی در نشست تخصصي هفده‌ شهريورارائه شده است . این نشست در تاریخ شانزدهم شهریور ماه 1383 توسط موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی در موزه امام علی (ع) تهران در فرهنگسرای انقلاب برگزار شد به نام خداوند مهرگستر مهربان. سخنراني بنده، بيشتر تحليلي از هفده شهريور است. نگاهم بيشتر به هويت اين رخداد معطوف هست. مقدمتاً بايد اين نكته را يادآور شوم كه اين نگاه در حقيقت مترتب بر يك باور است....

17 شهریور 1357 (کالبدشکافی یک واقعه)

17 شهریور تأثیر عمیقی بر روند نهضت مردم ایران گذاشت. با این که ظاهرا سه هفته کشور را با آرامش نسبی رو به رو کرد، ولی نه تنها توقفی در روند انقلاب ایجاد نشد،‌ بلکه کینه عمومی از حکومت شاهنشاهی بیشتر گردید. کشور یک هفته دست به اعتصاب زد تمامی بازارها و بیشتر اماکن کسب تا 25 شهریور به عنوان اعتراض به این کشتار وحشیانه تعطیل بودند. حکومت نظامی تا واپسین روز دوام نظام شاهنشاهی پا برجا بود،‌ اما عملا کارآیی نداشت و هرگز نتوانست مقررات...

عامل کشتار مردم در 17 شهریور 1357 که بود؟

ارتشبد اویسی در مقام فرماندهی نظامی تهران موجب شهادت بسیاری از مردم در روز 17 شهریور یا جمعه سیاه شد. در آخرین روزهای عمر پهلوی از ایران خارج شد و همکاری در کودتای نافرجام نوژه در سال 1358 از جمله آخرین فعالیت‌های نظامی وی بود. غلامعلی اویسی فرزند غلامرضا در سال 1297 در شهر قم به دنیا آمد. پدرش زارع و خرده مالک بود. پس از طی تحصیلات مقدماتی در سال 1309 وارد دبیرستان نظام تهران شد و در سال 1315 پس از اخذ دیپلم به دانشکده افسری رفت و دو...

اتاق جتگی که فرمان کشتار 17 شهریور از آنجا صادر شد

مسوول روابط عمومی مجموعه فرهنگی، تاریخی نیاوران در آستانه سالگرد کشتار تاریخی میدان ژاله گفت: فرمان کشتار ۱۷ شهریور که منجر به شهادت هزاران نفر در روز جمعه ۱۷ شهریور سال ۵۷ شد، در اتاقی در کاخ صاحبقرانیه صادر شده است. به گزارش ایرنا، سالومه پوریامین یادآور شد: این اتاق در قسمت شرقی عمارت صاحبقرانیه قرار دارد و برای انجام مذاکرات نظامی پهلوی دوم از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ هجری شمسی مورد استفاده قرار می‌‏گرفته است. وی ادامه داد:...

زمینه‌های تاریخی واقعه هفده شهریور

سخنرانی هدایت‌الله بهبودی؛ رییس دفتر ادبیات انقلاب اسلامی ؛ این سخنرانی در نشست تخصصی هفده‌ شهریورارائه شده است . این نشست توسط موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی در موزه امام علی (ع) تهران در شانزدهم شهریور ماه 1383 در فرهنگسرای انقلاب برگزار شد بسم‌الله الرحمن‌الرحیم. آنچه كه از من می‌شنوید تا حدی به زمینه‌های تاریخی واقعه هفده شهریور مربوط است. این مطالب شاید بتواند برخی از علل حادث شدن این رویداد خونین را روشن كند....

...

48

...