انقلاب اسلامی

مقالات

شوکراس : جشن 2500 ساله آغازی بر پایان دودمان پهلوی بود

« ... این گردهم آیی با عظمت جهانی، تخت جمشید را در روز فراموش نشدنی 15 اکتبر 1971 (23 مهر 1350) تبدیل به مرکز ثقل جهان کرد...» این یکی از پیام های تبلیغاتی حکومت شاه مربوط به جشن های 2500 ساله است ، جشن هایی که به یکی از موارد اصلی برای انتقاد مردم از حکومت محمدرضا پهلوی تبدیل شد. به مناسبت سالگشت جشنهای دو هزار پانصد ساله، بخشی از کتاب "آخرین سفر شاه" که توسط "ویلیام شوکراس" نوشته شده است را مرور می کنیم. ترجمه این کتاب را در ایران نشر آسیم...

جشن های 2500 ساله نماد نابرابری طبقاتی عصر پهلوی

در پاییز سال 1350، محمد رضا شاه سالگرد 2500 ساله شاهنشاهی ایران را با شکوه کم نظیری در محل پرسپولیس (تخت جمشید) جشن گرفت. در این جشن، بیست پادشاه و امیر عرب ، چهار معاون رئیس جمهوری و دو وزیر خارجه و 69 وزیر کشور شرکت کردند. علاوه بر مقامات مذکور، ده ها تن از شخصیت های علمی ، هنری ، صنعتی ، فرهنگی و نمایندگان رسانه های خبری جهان و نیز نخبگان ایرانی در جشنی که یک هفته طول کشید، حضور یافته بودند. مراسم جشن در نهایت گشاده دستی و اسراف انجام...

کیانوری و عبرت‌های تاریخ

دکتر محمدرحیم عیوضی بخشی از مطالعات تاریخ سیاسی، بررسی خاطرات افراد مؤثر سیاسی می‌باشد. ناگفته‌ها و پندارهایی که هرچند از بعضی از واقعیت‌ها و ادراکات محیط بر رفتارهای دورۀ مورد مطالعه پرده برمی‌دارد، از پیشداوری‌ها و تبرئه‌جویی‌ها مصون نمی‌باشد. ازاین‌رو، نقد این دسته از آثار می‌تواند استفادۀ بهینه از آن‌ها را میسر سازد. کتاب مورد نقد در این شماره، خاطرات نورالدین کیانوری می‌باشد که در سال ۱۳۷۱ مؤسسۀ اطلاعات آن...

تسویه حساب های خونین - شاه پس از کودتای 28 مرداد با مخالفان چه کرد؟

جواد نوائیان رودسری شاید وقتی محمدرضاپهلوی، در نخستین ساعاتِ بامدادِ 24 مردادماه سال 1332، پیام «حالا دقیقاً نیمه شب است» را از رادیو بی بی سی می شنید و در خیالاتش آغاز سلطنت بی قید و شرط خود را جشن می گرفت، گمان نمی کرد ساعاتی بعد ناچار است از کشور فرار کند. ظاهراً دکتر مصدق از طریق حزب توده مطلع شده بود که کودتایی در حال شکل گیری است و توانست با بازداشت سرهنگ نصیری، موقتاً شرایط بحرانی پیش آمده را مدیریت کند. همان شب نیروهای...

هیئت؛ قلب نهضت امام خمینی - گزارشی درباره نقش هیئت‌های حسینی در پیروزی انقلاب اسلامی (۱)

یکی از عوامل مؤثر در پیروزی نهضت اسلامی در ایران، نقش‌آفرینی هیئات حسینی در آن بود. هیئات حسینی که حامل پیام عاشورا بودند در مقاطع مختلف توانستند رژیم شاهنشاهی را به چالش کشیده و وادار به تسلیم کنند. این کارکرد هیئات نشان از حقیقت پیام نهضت حسینی و ظرفیت این نهضت برای الهام‌بخشی حرکت‌های اسلامی و نقش‌آفرینی در حوادث روز دارد؛ موضوعی که از نظر رهبر انقلاب نمی‌تواند از کارکرد هیئات حسینی جدا شود: «هیئت‌ها نمی‌توانند سکولار...

دو نکته کمتر گفته شده درباره دکتر فاطمی - به بهانه سالروز شهادت وزیر خارجه دولت مصدق

19 آبان هر سال یادآور اعدام دکتر سید حسین فاطمی وزیر امور خارجه دولت ملی دکتر محمد مصدق، کمتر از 15 ماه پس از کودتای 28 مرداد 1332 است که با عنوان مدیر روزنامه باختر امروز هم شهرت داشت. در این سال ها البته در این باره بسیار گفته و نوشته شده و تکرار آن شاید ملال آور باشد اما به این بهانه اشاره به یکی دو موضوع کمتر گفته و نوشته شده مناسبت دارد: اول این که در روزهای بازداشت فاطمی در دژبان مرکز (در همان خیابانی که اکنون به نام دکتر فاطمی...

اعدامی که خاموش نکرد، شعله ورتر کرد! - به بهانه سالروز به دار آویختن ضارب عبدالحسین هژیر

امروز شصت و پنجمین سالروز اعدام سید حسین امامی عامل ترور عبدالحسین هژیر وزیر وقت دربار و نخست وزیر ایران در سال 1327 خورشیدی است. 18 آبان 1328 از چند منظر اهمیت ویژه تاریخی دارد و تنها به این خاطر مهم نیست که سرِ ضارب یک نخست وزیر سابق بالای دار رفت تا این واقعه را مانند اعدام کسانی مانند میرزای رضای کرمانی بدانیم که با گلوله خود به سلطنت ناصرالدین شاه قاجار پایان داد. - عبدالحسین هژیر با اشتهار به عنوان وزیر درباری که رویای احیای...

آیا انگلستان در ترور شاه نقش داشته است؟

در بهمن ماه 1327، در پی حادثه ترور نافرجام محمد رضا شاه، حزب توده غیرقانونی اعلام گردید مرحله جدیدی از فعالیت آن ‌آغاز شد. این دوره، كه تا 28 مرداد 1332 و تجدید حاكمیت دربار امتداد یافت، از بغرنج‌ترین و پرحادثه‌‌ترین فصل‌های تاریخ معاصر ایران است. در این دوران، حزب توده، بطور «غیر قانونی» و با بهره‌گیری از سازمان‌های جنبی علنی خود، به حیات سیاسی خویش ادامه می‌دهد و در حوادث كشور نقش مهمی ایفاء می‌كند، تا بالاخره در پی كودتای 28...

سیاسی‌ترین ازدواج و طلاق در ایران

در حالی که رضا شاه پهلوی، دوران اقتدار سیاسی بلامنازع خود را طی می‌کرد و در اندیشه ادامه سلطنت خود به دست پسر ارشدش محمد‌رضا پهلوی بود، فکر ازدواج محمد‌رضا با یک خانواده اصل و نسب‌دار که بتواند اساس نظام نوبنیاد سلطنت پهلوی را استحکام بخشد، گوشه‌ای از افکار او را به خود مشغول کرده بود. محمد‌رضا در آن زمان بیش از علاقه‌مندی به امر تشکیل خانواده، به اقتضای جوانی خود به خوشگذرانی علاقه داشت و روابط اجتماعی نامناسبی با زنان...

طیب گفت: همان‌طور که شاه را آوردم، خودم هم می‌برمش - گفتگوی منتشرنشده از مرحوم ابوالفضل حاج حیدری؛

طیب گفت: همان‌طور که شاه را آوردم، خودم هم می‌برمش/ هر جا پای مسائل دینی پیش می‌آمد، زیر بار دستورات حکومت نمی‌رفت گفت و شنودی که پیش روی شماست، یکی از واپسین مصاحبه‌های مجاهد صادق و صابر، شادروان حاج ابوالفضل حاج حیدری است. او در این گفت و شنود با بیان خاطرات شخصی خود از شهید طیب حاج رضایی، تحلیل خویش از میزان هماهنگی او با نهضت امام را بیان داشته است. او که خود از یاران پرسابقه انقلاب بود، جوانمردی حُر گونه طیب را می‌ستود و...

طیب به خاطرعلایق مذهبی، در 28 مرداد دخالت کرد - شاه‌حسینی در گفتگو با مشرق

طیب به خاطرعلایق مذهبی، در 28 مرداد دخالت کرد/ نحوه آشنایی طیب با امام/ طیب به خاطر مردانگی‌اش کشته شد حسین شاه‌حسینی از وفادران به دکتر محمد مصدق و اعضای جبهه ملی است و قاعدتا نباید نسبت به طیب و کارنامه او، نگرشی مثبت داشته باشد، اما شناخت دقیق وی از شخصیت آن شهید، او را به قضاوتی متفاوت و دور از انتظار سوق می دهد. او طیب را دارای صداقت و ریشه‌های مذهبی می انگارد و جوانمردی‌اش را در واپسین فصل حیات می ستاید. آنچه پیش روی...

در "خمینی‌ترین" محرم حسینی چه گذشت - انقلاب اسلامی و نهضت سیدالشهدا(ع)

جنبش انقلابی مردم ایران، در واقع از سال 56 دوباره از سر گرفته شد و هر چه پیش‌تر می‌رفت، شدت بیشتری می‌یافت. یکی از برهه‌های قابل توجهی که آتش خشم انقلابی مردم را در این یک سال و چند ماه باقی مانده تا پیروزی شعله‌ورتر کرد، محرم الحرام سال 1357 بود. انقلابیون برنامه جدی‌ای برای ایجاد جوش و خروش بیشتر در فعالیت‌هایشان داشتند. سران امنیتی رژیم شاه، نمی‌توانستند خیابان‌ها را از جمعیت خالی کنند. این جمعیت، با فرارسیدن محرم، بیشتر و...

امام حسین برای توجیه لَش بودن ما نیست - شریعتی و عزاداری

«تعجب نکنید که چگونه من دارم از «گریستن» دفاع می‌کنم، که شنیده‌اید -و بارها- که از برنامه گریه و روضه انتقاد کرده‌ام. آری، این دو سخن من با هم متضاد نیستند. «برنامه گریه کردن» به عنوان یک «کار» و یک «وظیفه» و یک «وسیله» برای رسیدن به «هدفی» و به عنوان یک «اصل» و یک «حکم» چیزی دیگری است و «گریستن»، یعنی تجلی طبیعی یک احساس، حالتی جبری و فطری از یک عشق، یک رنج، یک شوق یا اندوه، چیز دیگری... اما آنکه برای گریه کردن، برنامه‌ای طرح...

سرنوشت فرزندان رضا شاه

رضاخان 11 و به روایتی 12 فرزند داشت که نخستین پسرش، محمد رضا بعد از او به سلطنت رسید. محمدرضا پس از فرار از ایران و سقوط رژیمش، به سرعت تنها شد و سران رژیم های مصر و اردن و مغرب و مقامات امریکا دست از حمایتش برداشتند. او در سال 1359 به دنبال گذراندن دوره سخت بیماری سرطان، ده ها میلیارد سرمایه هایی را که از ایران برده بود، برای خانواده اش باقی گذاشت. به گزارش جام جم، سرنوشت دیگر برادران وخواهران تنی و ناتنی محمدرضا نیز خالی از عبرت...

امام راحل فرمود طیب‌حاج رضایی حُـرّ دیگری برای اسلام بود

فرزند پهلوان طیب حاج رضایی ضمن اشاره به ماجرای سیلی زدن طیب به گوش شهرداروقت تهران، کتک زدن نصیری و پیغامی که برای امام خمینی(ره) فرستاد، گفت: امام راحل فرمود طیب‌حاج رضایی حُـرّ دیگری برای اسلام بود. به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از آدینه تهران، یازدهم آبان پنجاهمین سالروز شهادت پهلوانی است که بدون اغراق او را باید حر انقلاب اسلامی نامید. طیب حاج رضایی از عیاران و باستانی کار‌های تهران در دوران ستم شاهی و از جمله افرادی...

نخست وزیر بهایی شاه چگونه برکنار شد

پس از ترور حسنعلی منصور(1) نخست‏‌وزیر‏ ایران در اول بهمن ۱۳۴۳، به دست محمد بخارایی، از اعضاء شاخه اجرایی هیات مؤتلفه اسلامی که از تصمیم منصور برای اعطای امتیازات جدید به شرکت‌‏های خارجی خشمگین بودند، شاه بی‌‏درنگ نخست‏‌وزیر‏ی را به امیرعباس ‏هویدا از بستگان منصور و معاون دبیرکل حزب ایران نوین واگذار کرد. در دور اول انتخاب هویدا، نمایندگان مجلس که ۱۷۷ نفر بودند، ۱۵۶ نفر رای موافق، یک رای مخالف و ۲۰ رای ممتنع به هویدا...

در آخرین دیدار طیب با خانواده‌اش چه گذشت - فرزند شهید طیب‌ در گفتگو با مشرق

در آخرین دیدار طیب با خانواده‌اش چه گذشت/چیزی به اسم نوچه در اطراف پدرم نبود/ چرا طیب در کودتای28 مرداد شرکت کرد/امام گفت: پدر شما مرد بود «طیب حاج رضایی» به لحاظ انتخاب تاریخی و جوانمردانه‌اش در واپسین منزل عمر، نامی جاودانه یافت و خاطره خویش را در تاریخ ماندگار کرد. درباره او بسیاری کسان سخن گفته اند، اما خاطرات فرزند از منش پدر، حلاوتی دیگر دارد. آنچه پیش روی شماست، ما حصل گفت وگوی ما با بیژن حاج رضایی فرزند اوست. * از...

رفتارشناسی محمدرضا پهلوی در محرم

روی دیگر رادیکالیسم ضدِ مذهب رضاخان، با سقوط او خود را نشان داد. در دوره هرج و مرج بعد از رفع دیکتاتوری رضاخان و دوران بی‌دست و پایی و ناتوانی محمدرضا، مردم مومن و مذهبی ایران دوباره –و البته با شدتی بسیار بیشتر- نمادها و شعائر مذهبی خود را آشکار کردند. این احساسِ رهایی پس از بیست سال تنگنا و دشواری، به قدری فراوان و گسترده بود که بعضی را حتی به تعجب انداخت؛ علی شریعتی بعدها در انتقاد از این فوران شعف و هیجانِ پس از اختناق...

ایجاد شبکه نفوذی در ارتش توسط حاج آقا مصطفی - جلال‌الدین فارسی در گفتگو با مشرق

ایجاد شبکه نفوذی در ارتش توسط حاج آقا مصطفی/ با تمام قدرت برای جا انداختن مرجعیت امام در لبنان تلاش کردم جلال الدین فارسی از مجاهدان نهضت اسلامی است که پیش از انقلاب، از جنبه علمی و عملی در تبیین ایدئولوژی مبارزه گام‌های بلندی برداشته است. وجود همین گرایش و سابقه، زمینه ساز آشنایی او با شهید آیت الله سید مصطفی خمینی شد و نیز، ایجاد روابطی نزدیک که بخشی از خاطرات آن، در این گفت و شنود آمده است. فارسی در سخنان خویش و برای آغازین...

تنها نماینده غیر روحانی امام در تهران چه کسی بود - رفیق دوست‌در گفتگو با مشرق طرح‌کرد؛

تنها نماینده غیر روحانی امام در تهران چه کسی بود/ نامه گمشده امام به عسگراولادی/ میزان حقوق حاج حبیب در کمیته امداد محسن رفیق دوست را می‌توان به تنهایی بخش از تاریخ انقلاب و ایران داست. حضور وی در اتفاقات و آغاز نهضت امام خمینی در اوایل دهه 40 تا به حال باعث شده که گنجینه‌ای از خاطرات باشد. ارتباطاتش با انقلابیون، امام خمینی، پیروزی انقلاب اسلامی و تنها وزیر سپاه از او مردی با خاطرات ناب ساخته است. علاقه‌ای که وی به مرحوم...

ماجرای توبه عسگر اولادی در زندان - گفتگوی منتشر نشده با مرحوم عسگراولادی؛

ماجرای توبه عسگر اولادی در زندان/چرا عسگر اولادی در جشن سپاس شرکت کرد/ برای نوشتن نامه عفو با سه مرجع مشورت کردم/ وقتی امام در نوفل لوشاتو گریه کردند آنچه درپی می‌آید گفت و شنودی منتشر نشده با مرحوم استاد «حبیب الله عسگراولادی مسلمان» است که طی آن بخشی مهم از حیات سیاسی ایشان یعنی "از مقطع برگزاری مراسم سپاس تا حضور در نوفل لوشاتو" مورد بازخوانی و روایت قرار گرفته است. نکته مهم در این گفت وشنود صریح آن است که برخی نکات مندرج در...

اشکال‌ طلبگی مصطفی خمینی به پدرش - آیت‌الله‌مؤمن در گفتگو با مشرق‌مطرح‌کرد

اشکال‌ طلبگی مصطفی خمینی به پدرش/ ناراحتی امام از بعضی معممین نجف/ خاطرات تدریس شهید مصطفی خمینی راوی ارجمند خاطراتی که در پی می‌آید، علاوه بر آنکه از شاگردان فاضل و گرانمایه امام خمینی است، مدتی نیز نزد شهید آیت الله سید مصطفی خمینی تلمذ کرده و از همین روی با خصال علمی و عملی فرزند امام، آشنایی مطلوبی دارد. حضرت آیت الله حاج شیخ محمد مؤمن قمی در گفت و شنود با ما، به ابعادی مهم از منش علمی و اجتماعی استاد اشاره کرده است، که قطعا...

بازشناسی قیام شیخ محمد خیابانی

در تاریخ معاصر ایران بعضی از شخصیت ها هستند که با وجود طول عمر نسبتا کم ، توانسته اند نقش برجسته ای از خود در تاریخ ایران برجای بگذارند . ازجمله این شخصیت ها شیخ محمد خیابانی است که درطول حیات چهل ساله خود قیامی را درآذربایجان رهبری کرد که نام او را برای همیشه جاودانه ساخت. با این حال در باره شخصیت و گرایش ها و آرمان های او در سالهای اخیر سئوال ها و شبهه های مختلفی در بین محافل روشنفکری و گرایش های ملی گرایانه مطرح شده و می شود از...

نهضت آزادیستان و شهید محمد خیابانی

امین یگانه با مقر نایب السلطنه شدن تبریز در دوران قاجار، تبریز به عنوان شهر مرکزی آذربایجان دوباره به دوران اهمیت و تاثیر گذاری خود بر جریانات سیاسی- فکری سراسر ایران بازگشت. دوره نخست این نقش آفرینی مربوط به دوران کوتاه مدت ولی سراسر فراز و نشیب اوایل صفویه است. پس از انتقال پایتخت به مناطق مرکزی کشور در دوره صفویه و کاسته شدن از اهمیت سیاسی تبریز در دوره قاجار این شهر دیگر بار به حشمت پیشین خود باز می گردد. تبریز با توجه به...

کتابشناسی توصیفی قیام شیخ محمد خیابانی

یحیی آریا بخشایش وجود کتابنامه‎های توصیفی پیرامون موضوعات گوناگون پژوهشی، در کیفیت و کمیت روند پژوهشهای مربوط به آن موضوع تاثیر کاملا مثبت و آشکاری دارد و محققین را در انجام کار، توفیق و سهولت ویژه ای می‎بخشد. آنچه را که پیش رو دارید، کتابشناسی توصیفی قیام مرحوم شیخ محمد خیابانی است که اگرچه حدود پنج ماه بیشتر به طول نیانجامید اما تاثیر آن بر دوران پرالتهاب ایران پس از مشروطه، به شکلی عمیق و الهام بخش باقی ماند. وی از...

شرح حال و اقدامات شیخ محمد خیابانی

شرح حال و اقدامات شیخ محمد خیابانی به‌قلم چند نفر از دوستان و آشنایان او انتشارات سحر/ چاپ اول/ ۲۵۳۶ «شرح حال و اقدامات شیخ محمد خیابانی» کتابی‌ست که اولین‌بار در سال ۱۳۰۴ شمسی، انتشارات معروف «ایرانشهر» (به‌مدیریت حسین کاظم‌زاده‌ ایرانشهر) آن‌ را در برلین منتشر کرد. حدود نیم قرن بعد، فقط یک بار دیگر، انتشارات سحر آن را به بازار فرستاد. بنابراین، این کتاب نسبتن مهم، آن‌طور که باید، دیده و شناخته نشده است. شیخ محمد...

گفتگو با نواده شیخ محمد خیابانی

جنبش آزادیستان عصر مشروطه واکنشی بود به بحرانی که در ساحت وجدان ایرانی به دنبال شکست در جنگ های ایران و روس ایجاد شد و باعث بازگشت نخبگان کشور از تعطیلات تاریخ گردید. خیابانی از اندک نخبگان سیاسی بود که دریافت ِ معقولانه و درستی از منطق مناسبات جدید و الزمات تجدد پیدا کرد. اتفاقا تجددخواهی و بقول ملکم خان آیین ترقی که به دنبال شکست در جنگ های ایران و روس و با پدیدار شدن بحران در آگاهی ایرانیان بروز کرد، نیز در کانون تجددخواهی و...

گفتگو با نواده شیخ محمد خیابانی

جنبش آزادیستان عصر مشروطه واکنشی بود به بحرانی که در ساحت وجدان ایرانی به دنبال شکست در جنگ های ایران و روس ایجاد شد و باعث بازگشت نخبگان کشور از تعطیلات تاریخ گردید. خیابانی از اندک نخبگان سیاسی بود که دریافت ِ معقولانه و درستی از منطق مناسبات جدید و الزمات تجدد پیدا کرد. اتفاقا تجددخواهی و بقول ملکم خان آیین ترقی که به دنبال شکست در جنگ های ایران و روس و با پدیدار شدن بحران در آگاهی ایرانیان بروز کرد، نیز در کانون تجددخواهی و...

نسبت فامیلی شیخ محمد خیابانی با رهبر انقلاب اسلامی

شیخ محمد خیابانی، عالم و مجاهد بزرگ معاصر، پس از گذراندن تحصیلات و درآمدن به کسوت روحانیت با خاندان خامنه‌ای ها وصلت کرد. آیت‌الله سید حسین حسینی خامنه‌ای (جد پدری و پدربزرگ مقام معظم رهبری)، مشهور به سید حسین پیشنماز، از روحانیان مشهور و مبارز آذربایجان بود. ایشان دارای هفت فرزند بود که یکی از آنان سید محمد، معروف به پیغمبر و دیگری سید جواد (پدر مقام معظم رهبری) است. فرزند دیگر او میر مهدی نام داشت. آیت الله سید حسین خامنه...

کلمات قصار منصوب به شيخ‌محمد خيابانی

ـ اولين وسيله ترقی، داشتن روح تجدد است ـ آذربايجان جزو لاينفک خاک ايران است ـ ای ايران لايموت سرت را بلند دارد و زنده و پاينده باش ـ ايران را ايرانی بايد آزاد کند ـ لازمه شرافت يک ملت استقلال است ـ بدون حقيقت آزادی ميسر نيست ـ آزادی مستلزم مساوات است: در برابر قانون همه برابريم ـ آزادی عقيده در بالای سر هر سياست حاکم است ـ روح ملت فدای هيچ کس نيست. ارواح خادمين ملت بايد فدای ملت شود ـ لقمه خارداری باشيد تا ديگران...

1
2
3
4
...
34
35
36
37
38
39
40
...
114
115
116
117