انقلاب اسلامی

مقالات

سرگذشت تمام مردان بازرگان

انتشار خبر درگذشت صادق طباطبایی سخنگوی دولت ایران در دوره مهدی بازرگان در چند روزگذشته بهانه‌ای برای بررسی این موضوع شد که اعضای کابینه بازرگان چه کسانی بودند؟ کدامیک از اعضای کابینه بازرگان هنوز در قید حیاتند؟ کدامیک بعد از دولت موقت در عرصه سیاست باقی ماندند و سرگذشت هر کدام به کجا ختم شد؟ مهدی بازرگان به مدت ۹ ماه (۲۷۵ روز) از بهمن 57 تا آبان 58 سمت نخست وزیری دولت موقت را بر عهده داشت تا اینکه پس از اشغال سفارت آمریکا توسط...

آخرین ولیعهد قاجار چه سرنوشتی پیدا کرد

محمدحسن میررا ولیعهد احمدشاه بعد از خروج از کشور در 43 سالگی در لندن درگذشت. محمدحسن میرزا فرزند محمدعلی شاه قاجار، نایب السلطنه و ولیعهد برادر بزرگ خود، احمد شاه قاجار در سال 1316 ق/ 1277 ش در تبریز به دنیا آمد. مادرش ملک جهان خانم دختر کامران میرزا پسر ناصرالدین شاه بود. در آن زمان چون احمد شاه فرزند پسری نداشت، محمدحسن میرزا در شعبان 1327 ق به ولایتعهدی او برگزیده شد. پس از پیروزی انقلاب مشروطه، شش ساله بود که به همراه پدرش به...

بهائیت و کودتای رضاخان

پیوند و همکاری بهائیت با رژیم پهلوی ـ که تاریخ، آن را به دو ویژگی «فساد» و «وابستگی» می‌شناسد ـ از واقعیات آشکار تاریخ است. این همکاری و تعامل، که به نحو «فزاینده‌» تا آخرین لحظات عمر آن رژیم ادامه داشت، سابقه‌ای حتی بیش از عمر سلطنت پهلوی داشت و به سالها پیش از کودتای 1299 می‌رسید. اسناد و مدارک تاریخی حاکی است که، محفل بهائیت در ایران، مدتها پیش از کودتای «انگلیسی» سوم اسفند 1299، توسط مهره نشاندار خویش: حبیب‌الله عین‌الملک...

دفاع سید ضیاءالدین طباطبایی از کودتای سوم اسفند

با ورود سید ضیاءالدین طباطبایی به مجلس چهاردهم حملات زیادی علیه او درباره کودتای سوم اسفند صورت گرفت که وی را ناچار از دفاع خود ساخت. او در جلسه 17 اسفند 1322 در مقابل حملات دکتر مصدق و ضیاءالملک فرمند، دفاعیاتی به شرح یر از خود انجام داد: پس از این که رییس‌الوزرا شدم دستور دادم که عهدنامه شوروی را امضاء کنند، اسناد و مدارک هم موجود است در زمان «مشیرالدّوله»، «مشاورالممالک» مأمور مسکو شده است که بروند ببینند دولت سویت که دو سه...

مهمترین رویدادهای روز کودتای انگلیسی رضا خان

در روز کودتای سوم اسفند 1299 اتفاقات مهمی در کشور رخ داد که زمینه را برای در دست گرفتن قدرت از سوی کودتاگران فراهم کرد. مهمترین رویدادهای این روز عبارتند از: کودتا علیه دولت سپهدار در ساعت یک بامداد، دو هزار و پانصد تن قزاق به فرماندهی رضاخان که از قزوین حرکت کرده بودند، از دروازه‌های قزوین و حضرت عبد‌العظیم‌ (علیه‌السلام) به تهران وارد شده و بدون هیچ درگیری خاصی شهر تهران را تصرف و دولت سپهدار را سرنگون کردند. قزاق‌ها...

پیش زمینه های کودتای سوم اسفند 1299

پس از انقلاب مشروطیت، سیاست‌های انگلیس و روس در ایران، بر پایه قرارداد معروف 1907م، اجرا می‌شد. با وقوع انقلاب بلشویکی در روسیه و تغییر سیاست خارجی آن دولت و لغو قراردادهای دوره تزاری، دولت بلشویکی سیاست عدم مداخله در ایران را پیشه کرد و در نتیجه، دولت انگلیس برای مداخله در امور ایران بی‌رقیب ماند و در صدد برآمد تا سلطه و نفوذ خود را بر سراسر ایران گسترش دهد. درباره چگونگی تأمین منافع و نفوذ بریتانیا در ایران، در شرایط پس از...

نخستین زندانی سیاسی زن در ایران

زیبا سلطان دختری از اتباع عثمانی در جریان کودتای سوم اسفند 1299 در ایران زندانی شد و مدت زیادی را در حبس ماند. رحیمه خانم اسلامبولی ملقب به زیبا سلطان دختر حمدی پاشا و خواهر عابد پاشا از فرماندهان نظامیان عثمانی در جنگ جهانی اول بود . عابد پاشا در جنگ های عثمانی ها با انگلیسی ها در بین النهرین کشته شد. در سال 1298 و آخرین ماه های جنگ جهانی اول، زیبا سلطان از سوی حزب اتحاد و ترقی ماموریت یافت به بغداد و موصل برود. او برای رسیدن به...

محمدرضا پهلوی در خاطرات علم

خاطرات علم که با عنوان «یادداشتهای علم» در شش جلد به چاپ رسیده است از جمله منابع دسته اول مهمی است که وقایع و گفت‌وگوهای درون دربار در دهه آخر پیش از سقوط سلسله پهلوی را به ثبت رسانده است و به بهترین شکل بازتاب دهنده بخشی از مناسبات حاکم بر دستگاه پهلوی می باشد. اوج تکبر سیاسی محمدرضا پهلوی را می توان در دهه 1350 دید.در این مقطع او که به تصور خود در اوج قدرقدرتی در داخل کشور بود، حتی به نزدیک ترین چاکران و عمال خود نیز بی اعتماد بود...

شاه چگونه از آمریکا اف-14 خرید؟

در دهه 70 میلادی، آمریکا بر روی یک پروژه سری، ساخت هواپیمای جنگنده فوق پیشرفته رهگیری، کار می کرد که بعدها F-14 نامگذاری شد. هدف از ساخت این هواپیما، برتری مطلق هوایی ایالات متحده بر شوروی برای یک دهه آینده بود. در 21 دسامبر 1970 اولین پرواز آزمایشی F-14 انجام شد و در همان زمان، پادشاه ایران از این پروژه خبردار شده و در سفری که به آمریکا داشت، با دولت آمریکا برای خرید این هواپیماها گفتگو کرد با بهانه پرواز جاسوسی شوروی در خاک...

ریشه های برآمدن رضاخان

نهضت ناتمام مشروطيت داراى نتايج و پيامدهاى زير بود: 1 ـ استبداد قاجارى در برابر اراده عمومى در هم شكست. 2 ـ نهضت مشروطه بنياد مشاركت مردم در اداره كشور و تأسيس مجلس را موجب گشت. 3 ـ قاعده نفى سبيل يا دكترين عدم سلطه، تحت‏الشعاع آرمان سرنگونى استبداد قرار گرفت و نفوذ و سلطه بيگانگان با صورت موجه و به اشكال پيچيده‏ترى برقرار گرديد. 4 ـ به دليل انحراف و ضعف مديريت وارثان مشروطيت، پس از پيروزى نه تنها مشكلى از كشور حل نشد، بلكه...

«پنج سال در یك شهر ایرانی» - نقد كتاب

دكتر علی‌محمد طرفداری عضو هیأت علمی بنیاد دایرهالمعارف اسلامی فعالیت‌های مبلغان مذهبی در ایران و دنیای اسلام و دیگر سرزمین‌های جهان، بخشی بنیادین از مجموعه فعالیت‌های استعماری جهان غرب طی قرون اخیر است که تاکنون تمامی ابعاد و زوایای آن مورد پژوهش قرار نگرفته است. از زمان افزایش قدرت کلیسا در طول دوران قرون وسطی و انباشت سرمایه در دستگاه کلیسا، دربار پاپ به سرمایه‌گذاری در راه ترویج آئین مسیح در دیگر سرزمین‌ها روی آورد...

اولین حزب سیاسی عصر پهلوی

متعاقب اخراج میلسپو آمریکایی رئیس کل دارائی ایران (اول خرداد 1306)، دولت غیرمردمی کوشید تا با ایجاد «احزاب سیاسی» اذهان عمومی را منحرف سازد. حزب «ایران نو» که در سال 1927 به وجود آمد، اولین حزب از سلسله «احزابی» بود که آخرینشان در سال 1975 با نام «رستاخیز» تشکیل شد. در 29 جولای 1927 (7 مرداد 1306) فیلیپ هافمن وزیر مختار آمریکا در ایران در گزارشی به وزارت خارجه کشورش نوشت : "......احتراماً به اطلاع وزارت می‌رساند که به تازگی یک حزب سیاسی به نام...

بازخوانی پرونده استعمار انگلیس در خاورمیانه

دكتر سیدجلال‌الدین مدنی انگلیس طی دویست سال گذشته لطمات زیادی به كشور ما وارد ساخته و در زمینه‌های مختلف موانعی را در راه پیشرفت این ملت فراهم نموده است. تنها نفت نبود كه منجر به نهضت ملی شد، بلكه در مسئله جنگهای ایران و روسیه نیز یكی از عوامل شكست ایران و تحمیل عهدنامه‌های ننگین گلستان و تركمنچای، سیاست انگلستان بود. در همین دویست سال اخیر، بخشهایی از ایران بزرگ با اقدامات، حیله و مكرهای زمامداران انگلیس جدا شده است. عوامل...

بهائیت و صهیونیسم ، ابزار سلطه استعماری انگلیس

مجتبی عطارزاده ایران به لحاظ موقعیت استراتژیك خاص ناشی از هم‌جواری با امپراتوری روسیه، همواره چونان سپر بلایی در برابر دست‌اندازی به سرزمین هند، در رویكرد سیاسی انگلستان از اهمیت سرشاری برخوردار بود. از این رو، حضور و نفوذ در دربار قاجار می‌توانست در ایفای نقش مورد انتظار از ایران مؤثر واقع گردد. از این رو برای اداره مستعمرات خود به نیروهای محلی نیاز داشتند. انگلستان بار دیگر سیاست معروف «تفرقه بینداز و حكومت كن» را كه...

روزی که خاک بر سر ازهاری شد!

دولت شریف امامی كه در سال 1357 آمده بود مملكت را آرام كند اوضاع را بد و بدتر از پیش كرد و آن حركت‌ها و تشنج‌‌های گاه و بی‌گاه دوره آموزگار به تشنج و اعتصاب و تظاهرات سازمان یافته‌ای تبدیل گردید كه دیگر مقاومت در برابر آن ناممكن می‌نمود و البته جریان سفر آیت‌الله خمینی از نجف به پاریس پیش آمده بود و قرار گرفتن ایشان در مركز توجه وسایل ارتباط جمعی دنیا و اعلامیه‌های پی در پی و نوار سخنان ایشان كه با تیراژ وسیع و از شبكه مساجد و...

نقش انگلستان در تعیین حکومت ایران؛ از مشروطه تا شهریور 1320

حجت‌الله كریمی كارشناس اسناد و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در دوران معاصر، ایران نظر به موقعیت استراتژیك فوق‌العاده و دارا بودن ذخایر عظیم زیرزمینی نفت، در سیاست خارجی انگلستان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است. علاوه بر این انگلیسی‌ها ایران را به مثابه دروازه‌ای تلقی می‌كردند كه اگر مورد حراست قرار نگیرد، مستعمره زرخیزشان، هندوستان، به خطر خواهد افتاد. با این حال به دلیل ناآگاهی و احیاناً سرسپردگی سیاستمداران و...

دکتر شاپور رواسانی:زندگی ما از دوره قاجار به بعد ، ترجمه دیگران است

دكتر شاپور رواسانی در بررسیهای تاریخی كه در مورد كشورمان انجام می‌گیرد متأسفانه با پاره‌ای نقایص سر و كار داریم و آن برخورد ناقص با مفاهیم اجتماعی است؛ مثل آزادی، دمكراسی و الی آخر. چرا؟ برای اینكه از دوران قاجار به این طرف ما با ترجمه زندگی كرده‌ایم. مفاهیم آزادی، استقلال و دمكراسی را از انقلاب كبیر فرانسه، از مونتسكیو و روسو گرفته‌ایم و تا امروز این كار را انجام داده‌ایم. رهبران انقلاب كبیر فرانسه علیه فئودالیسم و علیه...

جایگاه فدائیان اسلام در پیروزی نهضت ملی نفت

داور امینی حركت فدائیان اسلام، جنبشی مذهبی و ضداستعماری و ضداستبدادی بود. این جنبش، برای مبارزة همزمان با استبداد و استعمار در كشورمان ظهور پیدا كرد. ملی شدن صنعت نفت در ایران، اساساً جنبشی ضداستعماری بود. زیرا استعمار انگلستان عمده سیاست‌های خود را از طریق شركت نفت در ایران پیش برد. همچنین منافع سرشار نفت ایران، پشتوانه اقتصادی برنامه‌های استعماری انگلستان بود. سبب اهمیت یافتن جنبش نفت ایران در جهان نیز همین بود. نواب...

نقش مرجعیت دینی در نهضت ملی شدن نفت

قبل از ورود به بحث، اجازه می‌خواهم تا با دو مقدمه اشاره‌ای به موقعیت مرجعیت دینی در دوره نهضت ملی شدن نفت و ماهیت این نهضت داشته باشم. در این زمان شیعه یكی از بحرانی‌ترین دوران رهبری خود را می‌گذارند. در آستانه این دوره، شیعه یكی از بزرگترین مراجع خود را از دست داد؛ آیت‌الله سید‌ابوالحسن اصفهانی در 13 آبان 1325 و آیت‌الله آقا حسین قمی در 17 بهمن همان سال. آیات ثلاث نیز در بحبوحه نهضت ملی شدن صنعت نفت دوران كهولت و واپسین لحظات...

شروع کشف حجاب از دوران قاجار

تغییر لباس زنان اندرون نیز پس از سفرهای ناصرالدین شاه به اروپا آغاز شد و به تدریج از حرمسرای شاهی به خانه اعیان و سایر اقشار جامعه سرایت نمود. اما پوشش زنان در بیرون از خانه تا دوره مشروطیت و مدتی پس از آن به همان شکل سنتی (چادر، چاقچور و روبنده) بود. تحولات سیاسی ایران پس از انقلاب مشروطه در جامعه زنان بی تأثیر نبود، به ویژه آنکه احزاب سیاسی و گروههای متعدد مسئله تعلیم و تربیت زنان و اصلاح وضعیت آنان را در رأس برنامه خود قرار...

بازخوانی پرونده استعمار انگلیس در خاورمیانه

انگلیس طی دویست سال گذشته لطمات زیادی به ایران وارد ساخته و در زمینه‌های مختلف موانعی را در راه پیشرفت این ملت فراهم نموده است. تنها نفت نبود که منجر به نهضت ملی شد، بلکه در مسئله جنگهای ایران و روسیه نیز یکی از عوامل شکست ایران و تحمیل عهدنامه‌های ننگین گلستان و ترکمنچای، سیاست انگلستان بود. در همین دویست سال اخیر، بخشهایی از ایران بزرگ با اقدامات، حیله و مکرهای زمامداران انگلیس جدا شده است. عوامل انگلیس باعث بسیاری از...

اولین حزب سیاسی عصر پهلوی

متعاقب اخراج میلسپو آمریکایی رئیس کل دارائی ایران (اول خرداد 1306)، دولت غیرمردمی کوشید تا با ایجاد «احزاب سیاسی» اذهان عمومی را منحرف سازد. حزب «ایران نو» که در سال 1927 به وجود آمد، اولین حزب از سلسله «احزابی» بود که آخرینشان در سال 1975 با نام «رستاخیز» تشکیل شد. در 29 جولای 1927 (7 مرداد 1306) فیلیپ هافمن وزیر مختار آمریکا در ایران در گزارشی به وزارت خارجه کشورش نوشت : "......احتراماً به اطلاع وزارت می‌رساند که به تازگی یک حزب سیاسی به...

استماع آلتی به نام رادیو چه حکمی دارد؟

از آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی سوال شد: نایب الاماما.... رای شریف را در مساله استماع آلتی که آن را رادیو می نامند... مرقوم فرمایید. پاسخ مرحوم حائری کوتاه است: در مفروض سوال، استماع اصوات محلله آن ظاهرا اشکالی ندارد. استفتاءات از مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری، موسس حوزه قم، و بزرگترین عالم ایران در عصر رضا شاه، حاوی نکات بدیع و تازه ای است که از یک سو، نشانگر روشنفکری او در حوزه دین در عین فقاهت، و از سوی دیگر، نشانه ای از...

ترور محمد مسعود؛ رازی همچنان سر به مُهر

محمد مسعود در یکی از کتابهایش با نام «گلهایی که در جهنم می روید» می نویسد: «من گرفتار خواهم شد، مرا به بدترین وضعی خواهند کشت، مرا به فجیع ترین حالت زجرکش خواهند کرد...» پیشگویی او درست از آب در آمد. حوالی ساعت 11 شب 22 بهمن 1326 در برابر چاپخانه مظاهری که روزنامه اش را چاپ می کرد، هدف گلوله قرار گرفت. روزنامه نگاری از بلژیک و مدیر روزنامه «مرد امروز»، قلم تندی داشت و هیچ یک از بزرگان و صاحب منصبان سیاسی و اقتصادی کشور از نیش قلم او...

این صدراعظم ایران است یا نماینده انگلیس

ناصر‌الملک وقتی به سمت نایب‌السلطنه منصوب شد، با بریتانیایی‌ها مشورت کرد و نظرات آنان را جویا شد. معلوم بود آنان با موضوع موافق هستند. ناصرالملک تربیت‌شده مکتب انگلیسی سیاست بود، وی هیچ‌‌گونه باوری نه به مشروطه داشت و نه توانایی ملت ایران در به دست گرفتن زمام اختیار خود؛ از سوی دیگر می‌دانست حتی روشنفکران ایرانی تلقی مشخصی از مشروطه ندارند و هر کس اوهام خود را مشروطه نام می‌نهد. به همین دلیل بر این باور بود که مشروطه...

محله ثروتمندان در تهران قدیم

محله ای که امروزه تحت عنوان محله سنگلج شناخته می شود از شمال به خیابان امام خمینی ازشرق به خیابان خیام از جنوب به خیابان مولوی واز غرب به خیابان وحدت اسلامی محدود می شود. در نقشه‌های بجا مانده از روزگار قاجار- برزین 1258- چهار محله عودلاجان، چالمیدان، بازار و سنگلج قید شده است. بعدها محله‌های ارک و دولت به آن چهار محله اضافه شدند و وجه تمایز این‌دو محله جدید، آن بود که اربابان قدرت و زورمداران روزگار در این دو محله در میان...

ویزیت طبیبان دوره قاجار چقدر بود؟

در زمان قاجار که اولین ایرانی ها برای آموختن علم پزشکی به فرانسه اعزام شدند، بعد از بازگشت معلوم نبود که این عده واقعا در فرنگ پزشکی خوانده اند و صلاحیت طبابت دارند، یا اینکه فقط خوشگذرانی کرده اند! استعلام مدرک این افراد هم در آن زمان رسم نبود. با آغاز عصر حکومت ناصرالدین شاه قاجار و پابرجا شدن ارتباط های ایران با سایر کشورهای غربی و رونق گرفتن آن، طبابت و پزشکی نیز از این قافله عقب نماند و پس از پشت سر نهادن دوران ابتدایی و...

تلاش مادر احمدشاه برای حفظ سلطنت قاجار

ملکه جهان خانم فرزند کامران میرزا نایب‌السلطنه و سرورالدوله در سال 1292ق/ 1875م متولد شد. 1 از تحصیل و نوع زندگی ملکه جهان در دوره‌ای که در منزل پدر خود بود اطلاعی در دست نیست. او در 2 شعبان 1310 2 به عقد محمدعلی میرزا اعتضادالسلطنه، فرزند مظفرالدین میرزای ولیعهد درآمد. یکی از شرایط این ازدواج که از سوی ملکه جهان و پدرش کامران میرزا تعیین شد طلاق همسر صیغه‌ای اعتضادالسلطنه بود که این شرط پذیرفته شد. 3 ومحمدعلی میرزا از آن پس دیگر...

حکایت راویان ناکام انقلاب سرخ

41 سال قبل وقتی رژیم پهلوی با اعدام خسرو گلسرخی، تلاش می‌کرد تا تنها اپوزیسیون سیاسی در برابر خود را کمونیست‌های ضدآمریکایی نشان دهد، هیچ‌گاه گمان نمی‌برد فقط پنج سال پس از این اعدام، انقلابی در ایران به پیروزی برسد که به‌جای کمونیسم، بر رعایت احکام اسلامی در اداره کشور پای می‌فشرد.‌ کم نیستند آنهایی که می‌گویند دستگاه امنیتی رژیم پهلوی با بزرگنمایی فعالیت کمونیست‌ها در ایران تلاش داشت حمایت بیشتر واشنگتن از خود را جلب...

اولین نشریه دوزبانه ایران

در سال 1293 هجری قمری، نخستین نشریه دو زبانه تهران به نام «لاپاتری» (وطن) به زبان های فرانسه و فارسی منتشر شد. سیروس سعدوندیان در این زمینه می نویسد: در در سفر اول ناصرالدین شاه به اروپا، حاج میرزا حسن خان سپهسالار در استانبول شاه را واداشت که یک چاپخانه سربی با حروف عربی و لاتین خریداری کند. یک تن مهندس بلژیکی به نام «بارون دو نورمان» را هم، که سال ها در راه آهن بلژیک خدمت کرده بود، به قصد ایجاد راه آهن در ایران استخدام کرد. کار راه...

1
2
3
4
...
19
20
21
22
23
24
25
...
115
116
117
118