مقالات

كتابخانه‌هاي عمومي تهران در 63 سال پيش

كتابخانه‌هاي عمومي تهران در 63 سال پيش ماهنامه ادبي، علمي و تاريخي «يادگار» به مديريت عباس اقبال‌آشتياني در شماره دي‌ماه سال 1323 خود گزارشي تحت عنوان «كتابخانه‌هاي عمومي در طهران» به چاپ رسانده كه به دليل جذابيت آن، ذيلاً از نظر خوانندگان گرامي مي‌گذرد: غرض ما در طي اين مقاله شرح و تفصيل آن كتابخانه‌هاي عمومي نيست كه سابقاً در ايران در مدارس و مساجد شهرهاي بزرگ مثل ري و ساوه و بلخ و بخارا و هرات وسمرقند و امثالها وجود داشته...

نقد كتاب: داوري ساواك به روايت يكي از رؤساي ساواك

نقد كتاب: داوري ساواك به روايت يكي از رؤساي ساواك كتاب داوري (سخني در كارنامه ساواك) كه به خاطرات منوچهر هاشمي رئيس اداره هشتم ساواك اختصاص دارد، در 1373 توسط انتشارات «ارس» در لندن در 643 صفحه به چاپ رسيد. منوچهر هاشمي در مقدمه‌اي بر اين كتاب مي‌نويسد: «بحث و اظهارنظر درباره ساواك آسان نيست. من عليرغم سابقه طولاني خدمت در اين سازمان، به جهت وجود سيستم حيطه‌بندي در آن، شايد صلاحيت كافي در اظهار نظر درباره همه ارگانهاي اين دستگاه...

سه‌تا شوخي

سه‌تا شوخي عبدالرحمن فرامرزي زماني نماينده چند دوره مجلس بوده و سالها مديريت روزنامه كيهان را عهده‌دار بود معمولاً عادت داشت تابستانها به اوين و دركه برودو در آنجا مدتي اقامت كند. نقل مي‌كنند زماني يكي از رجال حكومتي به آنجا نزد وي رفت تا چند روزي دور از مركز شهر باشد و چون محيط را خيلي دور افتاده ديد، از فرامرزي پرسيد در اين نواحي امنيت هست؟ فرامرزي جواب داد اينجا حتي يك ژاندارم هم نيست. طرف احساس كرد مقصود فرامرزي نبود...

نايب رئيس مجلس شوراي ملي فاش مي‌كند: كاپيتولاسيون چگونه تصويب شد؟

نايب رئيس مجلس شوراي ملي فاش مي‌كند: كاپيتولاسيون چگونه تصويب شد؟ از مهر 1343 كه قرارداد ننگين كاپيتولاسيون در مجلس ايران تصويب شد، 43 سال مي‌گذرد. درباره محتواي اين قرارداد، فشار آمريكا براي تصويب آن، بازتاب تصويب آن در جامعه به ويژه عكس‌العمل امام خميني در برابر اين مصوبه، فراوان سخن به ميان آمده است. اما اينكه فضاي داخل مجلس شوراي ملي به هنگام تصويب اين قرارداد چگونه بود و كاپيتولاسيون تحت چه شرايطي به تصويب رسيد، خود...

انگليسي‌ها چگونه هرات را از ايران جدا كردند؟

انگليسي‌ها چگونه هرات را از ايران جدا كردند؟ دوره قاجاريه از شگفت‌انگيزترين ادوار تاريخ ايران است. دوره‌اي است كه قدرتهاي بزرگ جهان از اقصي نقاط دنيا به علل گوناگون چشم به آن داشتند. ايران مركزي شده بود كه تمام قدرتها دور آن دايره زده بودند ـ دايره‌اي بي‌ثبات و ناآرام كه هرگوشه‌اش ميل به درون داشت، به عبارت روشن‌تر به صورت طعمه‌ اي درآمده بود كه كركسان هزار هزار گرد او را گرفته بودند و بر سر استفاده از موقع جغرافيائي و...

تاتارستان، گنجينه كتابهاي قديمي فارسي و عربي

تاتارستان، گنجينه كتابهاي قديمي فارسي و عربي جايگاه ويژه‌اي كه ملت تاتار در تقاطع فرهنگهاي گوناگون احراز مي‌نمايد، موجبات تركيب ويژه و زيست دايمي آنان را در حوزه‌ي رود ولگا، به ويژه در عرصه‌ي معنوي فراهم آورده است. بدون شك عامل مهم در گفتگوي تمدنها با كشورهاي اسلامي را نقش وحدت‌بخش اسلام و زبان عربي ـ كه در كتب مذهبي و عرفي حتي از دوران پذيرش اسلام از سوي بلغارهاي حوزه‌ي ولگا گسترش يافته است ـ تشكيل مي‌دهد. اجداد ملت...

انگليس و امريكا تكيه‌گاه‌هاي كميته تروريستي مجازات

انگليس و امريكا تكيه‌گاه‌هاي كميته تروريستي مجازات در ميان اوراقي كه در لابلاي كتابهاي خطي آيت‌الله محدث قمي به دست آمد، يكي هم نوشته كوتاهي است كه از طرف افراد «كميته مجازات دموكرات مشهد» بعنوان تهديد وي از سخناني كه در انتقاد از امريكائي‌ها در منبر ايراد كرده بود، برايش ارسال داشته‌ اند. عين آن نوشته اين است: «آقاي آقا شيخ عباس قمي! پدر سوخته! شنيدم كه در منبر از امريكائي‌ها حرف بد مي‌زنيد،‌ اگر شنيده شد كه دومرتبه از...

روابط فرهنگي تهران و تل‌آويو در دوره‌ي پهلوي

روابط فرهنگي تهران و تل‌آويو در دوره‌ي پهلوي با پايان جنگ جهاني دوم و برقراري نظام قيموميت، انگلستان بر بخشهايي از امپراتوري عثماني و از جمله سرزمين فلسطين، چيرگي يافت. در طي دوره‌ي قيموميت انگلستان، شرايط و زمينه براي تقويت حضور صهيونيست‌ها و سلطه‌ي آنها بر فلسطين بيش از پيش فراهم شد و با تصويب طرح تقسيم در سازمان ملل متحد در سال 1948، صهيونيست‌ها تأسيس كشوري جعلي به نام اسرائيل را اعلام كردند. به اين ترتيب، مسلمانان در...

توصيه عمه و خاله!

توصيه عمه و خاله! دوران حكومت ناصرالدين شاه قاجار (1264 ـ 1313 ه‍. ق) چه از نظر طول حكومت و چه از نظر جايگاه آن درتاريخ معاصر، مهمترين دوره حكومت در عصر قاجاريه محسوب مي‌شود. ناصرالدين شاه فرزند ذكور و ارشد محمد‌شاه و وليعهد او،‌از بطن ملك‌جهان‌خانم، ملقب به مهدعليا متولد شد و در شب چهاردهم ماه شوال 1264 ه‍. ق پس از مرگ پدر در حالي كه هنوز به هيجده سالگي نرسيده بود، در تبريز بر تخت سلطنت نشست. علاوه بر سن كم و كم تجربگي، عدم...

نقد كتاب «خاطرات ارتشبد حسن طوفانيان»

نقد كتاب «خاطرات ارتشبد حسن طوفانيان» حسن طوفانيان، فرزند مهدي، در سال 1292خ. در تهران متولد شد. وي در سال 1312 به استخدام ارتش درآمد و در دوران سلطنت محمدرضا پهلوي، مهمترين مشاغل وي چنين بود: فرمانده آموزشگاه خلباني، رئيس دايره 2 طرحهاي استراتژيك اداره سوم ارتش، معاون هوايي اداره سوم ارتش، مديرعامل سازمان صنايع نظامي، آجودان مخصوص شاه، رئيس اداره خريد و سفارشات خارجي صنايع نظامي و جانشين وزير جنگ. ارتشبد طوفانيان در جريان...

«بني‌اسرائيل» به روايت قرآن

«بني‌اسرائيل» به روايت قرآن «... مسأله يهود در دنياي امروز، خصوصاً به شكلي كه در آمريكا و اسراييل جلوه‌گر شده،‌مسأله تازه‌اي نيست و سوابق ديرينه‌‌اي دارد. شكي نيست كه اين مسأله در دوران ما ابعاد بسيار وسيعي يافته و به اشكال بي‌سابقه و متنوعي ظاهر شده است، اما ريشه‌ها و علل بروز آن در تصويري كه قرآن كريم از قوم يهود ارائه مي‌دهد قابل جستجوست. بسياري از خصايص و ويژگي‌هايي كه قرآن كريم به قوم يهود نسبت مي‌دهد در جهان امروز...

جنبش صهيونيسم

جنبش صهيونيسم زرسالاران يهود، فكر سلطه بر جهان را هيچگاه رها نكرده و همواره در طول تاريخ، اين تفكر توسعه‌طلبانه و نژادپرستانه را دنبال كرده‌ا‌ند ولي به تصريح همه رهبران يهود، پايگاه اول آنها در اين سلطه‌جوئي، فلسطين بوده است. به همين دليل طرحهاي مختلفي را براي نيل به اين هدف برنامه‌ريزي كردند. جنبش صهيونيستي به عنوان يك تشكل سياسي سازمان يافته، در جهت رسيدن به هدف مذكور در سال 1897 ميلادي توسط يك روزنامه‌ نگار اتريشي به...

نقش انگليس در واگذاري فلسطين به صهيونيسم

نقش انگليس در واگذاري فلسطين به صهيونيسم 5 سال پس از شكل‌گيري جنبش جهاني صهيونيسم و در يك همسوئي آشكار با اهداف و برنامه‌هاي اين جنبش، «آرتور جيمز بالفور» نخست‌وزير وقت انگلستان1 در 1902 ميلادي تصميم گرفت در شرق آفريقا و در قلب كشورهاي اسلامي، موطني براي يهوديان اختصاص دهد. اما تلاش‌هاي وي ناموفق بود. در سال 1903 بعضي از رهبران يهودي درباره تأسيس كشوري براي يهوديان در منطقه صحراي سينا با حكومت انگليس مذاكره كردند. پس از آن،...

روياروئي امام خميني با سلطه‌ي صهيونيسم بر ايران شاهنشاهي

روياروئي امام خميني با سلطه‌ي صهيونيسم بر ايران شاهنشاهي سلطه روز افزون يهوديان و دست‌پروردگان آنها بر ايران شاهنشاهي ـ كه روابط عميق سران پهلوي با رژيم صهيونيستي، از آن حكايت مي‌كرد، يكي از انگيزه‌هاي قيام امام خميني در برابر حاكميت پهلوي بود. در ديدگاه امام، شاه از كارگزاران صهيونيستها بود كه مأموريت داشت تا زمينه‌هاي گسترش نفوذ آنها را در كشورهاي اسلامي فراهم سازد. «... اين جانب كراراً خطر اسرائيل و عمال آن را ـ كه در...

صهيونيسم و بهائيت

صهيونيسم و بهائيت از فصول بسيار مهم در پرونده صهيونيستها روابط صميمانه و همگاري تنگاتنگ سران آن به طور اعم و رژيم اشغالگر قدس به طور خاص با بهائيت است. سرزميني كه بيش از نيم قرن است صهيونيسم بر آن چنگ افكنده، از دير باز قبله‌ي بهائيان محسوب مي‌شود و افزون بر اين، سالها است مركزيت جهاني بهائيت (بيت‌العدل اعظم) در آن كشور قرار دارد. از اين رو اين روابط حسنه، اختصاص به امروز و ديروز نداشته و از بدو تأسيس رژيم اسرائيل برقرار بوده...

قدس در طول تاريخ

قدس در طول تاريخ قدمت شهر قدس به بيش از پنج هزار سال پيش باز مي‌گردد و بدين ترتيب يكي از قديمي‌ترين شهرهاي جهان محسوب مي‌شود. نام‌هاي مختلفي كه بر اين شهر اطلاق گرديد از عمق تاريخ اين شهر گواهي مي‌دهد. گوناگوني نامها به خاطر ملل مختلفي است كه در اين سرزمين سكونت داشتند. كنعاني‌ها كه در هزاره‌ي سوم پيش از ميلاد به اين منطقه آمدند نام آن را «اورساليم» نهادند كه به معناي شهر صلح يا شهر الهه «ساليم» است. واژه‌ي اورشليم كه در...

فلسطين و اسرائيل به روايت نويسندگان غربي و اسرائيلي (معرفي 20 كتاب)

فلسطين و اسرائيل به روايت نويسندگان غربي و اسرائيلي (معرفي 20 كتاب) ماهيت رژيم صهيونيستي و حقيقت رفتار اين رژيم با ملت فلسطين، حتي از نگاه محققين و پژوهشگران غربي و اسرائيلي نيز دور نمانده است. كتابهائي كه در اين بخش معرفي مي‌شود، پديده صهيونيسم، جنگهاي اسرائيل با ملل مسلمان،‌ فعاليتهاي موساد، موضوع آوارگان،‌اصالت ملت فلسطين و ساير موضوعات مربوط به بحران فلسطين را بررسي كرده‌اند.    نام كتاب: يك فلسطين، تمام و كمال:...

آوارگي، فرياد و درد 60 ساله ملت فلسطين

آوارگي، فرياد و درد 60 ساله ملت فلسطين از 1947 كه گروههاي تروريستي وابسته به آژانس‌هاي صهيونيستي كار ترور و قتل عام و تاراندن ملت فلسطين را با هدف فراهم ساختن زمينه‌هاي تأسيس اسرائيل تشديد كردند تا امروز، 60 سال از سابقه آوارگي اين ملت ستمديده مي‌گذرد. از آغاز شكل‌گيري پديده آوارگي، فلسطينيان در كشورهاي مختلف به ويژه در بلاد همسايه در شرايط غربت توأم با رنج و سختي روزگار خود را سپري مي‌كنند. در اين بحث قبل از شرح ماجرا ابتدا...

بمباران مدينه

بمباران مدينه يكي از رويدادهاي تلخي كه در تاريخ به وقوع پيوست و قلوب مسلمانان جهان از جمله مردم ايران را جريحه‌دار كرد، بمباران شهر مدينه توسط وهابي‌ها در روز 15 شهريور 1304 هجري خورشيدي بود. اين حادثه در نتيجه جنگ‌هائي كه ميان عبدالعزيز ابن‌سعود بنيان‌گذار رژيم سعودي و ملك‌حسين،‌ شريف مكه و مدينه رخ داد، به وقوع پيوست. عبدالعزيز ابن سعود كه پيش از وقوع جنگ اول جهاني موفق شده بود شهر رياض را از وجود تركان عثماني پاكسازي كند،...

يك راز از شهريور 1320

يك راز از شهريور 1320 10 سال پس از اشغال ايران توسط متفقين و سقوط رژيم رضاخان بعضي مطبوعات ايران جسته و گريخته رازهائي را از چگونگي به قدرت رسيدن محمد‌رضا پهلوي را فاش كردند. هر چند كه اين افشاگري‌ها در برابر تيغ سانسورچي‌هاي حكومت جديد ادامه نيافت ولي مطالعه همان ميزان محدود حقائق برملا شده نيز مي‌تواند اوج حقارت و درماندگي پهلوي را در برابر اراده بيگانگاني كه ايران را به اشغال نظامي خود درآورده بودند، نشان دهد. با هم يكي...

برگي از تاريخ؛ بهانه جوئي انگليس براي كنترل آبهاي ايران

برگي از تاريخ؛ بهانه جوئي انگليس براي كنترل آبهاي ايران تأسيس جامعه ملل در پايان جنگ اول جهاني و پيوستن ايران به ميثاق اين جامعه از جمله مراحل آغازين ورود ايران به عرصه بين‌المللي است. ميثاق جامعه ملل در هفتم تير 1298 / 28 ژوئن 1919 م در 26 اصل به تصويب دولتهاي عضو رسيد و در 20 دي ماه 1298 / 10ژانويه 1920 جامعه ملل به طور رسمي تأسيس شد و دولت ايران در نهم دي 1300 / 30 دسامبر1921 م توسط كابينه اول احمد قوام (قوام‌السلطنه) به ميثاق جامعه ملل پيوست....

مصونيت پارلماني در عصر رضاشاه!

مصونيت پارلماني در عصر رضاشاه! از فرخي يزدي به عنوان يكي از غزل‌ سرايان بزرگ تاريخ معاصر ايران ياد مي‌كنند. او در 1267 متولد شد و در جريان جنبش مشروطيت از يزد به تهران آمد و با شعر و نثر و آثار ادبي خويش در مطبوعات، نهضت مشروطه را مورد حمايت قرار داد. او قرارداد 1919 وثوق‌الدوله با انگليس را در اشعارش به باد انتقاد گرفت. كمي بعد روزنامه تندرو «طوفان» را بنيان نهاد و در آن به انتقاد از دولت پرداخت. در مجلس هفتم (مهر 1307 تا آبان 1309) به...

تهران 117 سال پيش

تهران 117 سال پيش در سال 1311 هجري قمري يعني در اواخر سالهاي سلطنت ناصرالدين‌شاه، سرهنگ احمد امين وابسته نظامي و مباشر سفارت عثماني در تهران رساله‌اي تحت عنوان «ايران» به خط خود تنظيم و بدولت عثماني تسليم داشته است. اين رساله كه اصل آن در كتابخانه مركزي دانشگاه استانبول نگهداري مي‌شود، حاوي نكاتي است كه گوشه‌هائي از اوضاع اجتماعي ايران آن روز را روشن و مشخص مي‌نمايد. در اين رساله چنين مي‌خوانيم: دواير رسمي و ادارات...

تقويم‌ها و تبديل‌ها در ايران

تقويم‌ها و تبديل‌ها در ايران اشاره يكي از مهم‌‌ترين مباحث تاريخ‌نگاري گاه‌شماري است. اين موضوع در ايران از مسائل پيچيده‌اي است كه هميشه براي محققان دشواري‌هايي به وجود آورده است. زيرا محققان ايراني بر خلاف مورخان كشورهاي اروپايي و آمريكايي كه تنها به يك نوع تقويم و يك مبدأ سر و كار دارند، در طول تاريخ تقويم‌هاي مختلفي را كه پايه و اساس آن‌ها سال‌هاي شمسي و قمري بوده، به كار برده‌اند... بدون ترديد، محققان براي تطبيق...

پشت پرده دربار

پشت پرده دربار در سالهاي حكومت محمد‌رضا پهلوي، دربار و رويدادها و زد و بندهاي نامشروع آن از منابع اصلي ترويج مفاسد اخلاقي در جامعه ايران بود. رخدادهائي كه در اين نوشتار اشاره مي‌شود گوشه‌هاي كوچكي از اين مفاسد را از زبان دست‌اندركاران آن رژيم به تصوير مي‌كشد: فريدون هويدا ـ برادر اميرعباس هويدا ـ سفير شاه در سازمان ملل در كتاب خاطرات خود تحت عنوان سقوط شاه (صفحات 94 تا 97) مي‌نويسد: يكي از مسائل حيرت‌انگيز براي مردم...

منبع: ماهنامه الکترونیکی دوران - شماره

قيام دليران تنگستان عليه متجاوزين انگليسي دلواري در 1881 ميلادي در روستاي «دلوار» از توابع تنگستان ديده به جهان گشود. وي دوران كودكي را در زادگاهش با فراگرفتن فنون رزمي، اسب‌سواري، تيراندازي و آموختن قرآن و ادبيات فارسي سپري كرد. از همان كودكي و نوجواني توانست به ويژه در تيراندازي مهارت خاصي كسب كند. با شروع انقلاب مشروطه در سال 1906 رئيس‌علي در حالي كه بيش از 25 سال نداشت، ‌از جمله پيشگامان مشروطه در جنوب ايران بود. به همين...

نقد كتاب «كهن ديارا»

نقد كتاب «كهن ديارا» «كهن‌ديارا» عنوان كتابي است كه «فرح» آخرين همسر محمد‌رضا پهلوي آن را به رشته تحرير درآورده است. خانم فرح ديبا بعد از سالها سكوت خاطرات خود را در سال 1383 به زبان فرانسه در پاريس منتشر ساخت. البته ترجمه فارسي اين كتاب نيز بدون مشخص شدن نام مترجم و مقدمه‌اي كه چگونگي روند انتشار آن به فارسي را مشخص سازد، به چاپ رسيده و در خارج كشور عرضه شده است. در شناسنامه كتاب محل انتشار مشخص نيست و انتشاراتي كه مسئوليت نشر...

درخشش «دوران» درجشنواره رسانه‌هاي ديجيتال

درخشش «دوران» درجشنواره رسانه‌هاي ديجيتال مجله الكترونيكي «دوران» متعلق به مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي در نخستين جشنواره رسانه‌هاي ديجيتال و نرم‌افزارهاي چند رسانه‌اي به عنوان يكي از بهترين پايگاههاي فرهنگي كشور شناخته شد. در مراسمي كه به همين مناسبت در تالار وحدت برگزار شد، مجله «دوران» همراه با ساير مجلات، وبلاگ‌ها و رسانه‌هاي الكترونيكي كه در اين جشنواره به عنوان پايگاههاي فرهنگي برتر شناخته شدند، معرفي و...

نگاهي به مطبوعات ايران در دوره رضاشاه

نگاهي به مطبوعات ايران در دوره رضاشاه با كودتاي رضاخان فصل تازه‌اي از دوران سياه سكوت آغاز شد كه تا شهريور 1320 ادامه يافت. در اين دوره، سايه‌ي ارعاب و وحشت رضاخاني نه تنها بر دستگاه سياسي ـ نظامي كه در حوزه‌ي انديشه نيز سنگيني مي‌كرد. زماني كه رضاخان در تلاش بود تا ضمن سلطه و كنترل كامل بر فرهنگ و سنن جامعه آن را به گونه‌اي دلخواه شكل دهد، با بسط مباني تئوريك و قلمرو علمي مدرنيته، ايمان و معنويت مردم را به چالشي نابرابر...

بنگاه خيريه شهبانو

بنگاه خيريه شهبانو «پشت پرده تخت‌طاووس» عنوان اثري است كه در مؤسسه اطلاعات منتشر شده است. اين كتاب به قلم مينو صميمي از مسئولان دفتر فرح پهلوي نوشته شده و توسط دكترحسين ابوترابيان ترجمه شده است. مينو صميمي (متولد آذر 1325) دختر «صادق صميمي» (رئيس اسبق موزه ايران باستان) در اين كتاب پس از نقل مجمل زندگينامه‌ي خود ـ از دوران نوجواني تا پايان تحصيلات عالي در سوئيس و بازگشت به ايران ـ ابتدا به شرح دوره‌اي مي‌پردازد كه متعاقب...

...

109

...