20 آذر 1400
احمد ساجدی
در تاریخ نهضت‌های استقلال‌طلبانه و انقلاب‌های عمده جهان، به بعضی نامه‌های سیاسی یا اعلامیه‌هایی برمی‌خوریم که به دلیل اهمیت، باید آنها را در فهرست فرازهای برجسته و تعیین‌کننده انقلاب‌ها قرار دهیم. نامه میرزای شیرازی در تحریم تنباکو که موجی از نهضت ضد انگلیسی در ایران به وجود آورد، نامه سرگشاده گاندی و نهرو در مورد استقلال‌خواهی هند که به یک انقلاب بزرگ علیه استعمار انگلیس در شبه قاره هند تبدیل شد، یا نامه‌های سرگشاده سیدجمال‌الدین اسدآبادی به رهبران و شخصیت‌های جهان که موجب روشنگری در جهان اسلام شد، نمونه‌هایی از تأثیر «نامه» و «نامه‌نگاری»های سیاسی در بستر انقلاب‌هاست.
امام خمینی(ره) نیز از آن دسته شخصیت‌های مذهبی و سیاسی بودند که بخشی از وقت خود را صرف نوشتن نامه می‌کردند. از نامه برای خانواده و نامه‌های عرفانی به فرزندشان مرحوم احمدآقا گرفته تا نامه به دوستان، علما، و مراجع برای رسیدگی به امور اجتماعی، یا نامه به رهبران جهان (مانند نامه به میخائیل گورباچف رهبر وقت شوروی) و...
تعداد نامه‌های امام که در دسترس است و در «صحیفه امام خمینی» درج شده ۱۶۹۸ فقره است.
اولین نامه سرگشاده‌ای که در صحیفه امام از ایشان منعکس شده مربوط به 12 سال قبل از شروع نهضت یعنی در 3 فرودین 1328 است. آن زمان شایع شده بود که حکومت شاه برای ایجاد تغییراتی در قانون اساسی مبادرت به تشکیل مجلس مؤسسان کرده، و موافقت آیت‌الله بروجردی را نیز در این خصوص جلب نموده است. امام برای افشای تصمیم شاه و خنثی کردن چنین شایعه‌ای نامه سرگشاده‌ای به آقای بروجردی در قالب استفسار نوشتند تا پاسخ آن موجب خنثی شدن چنین شایعه‌ای شود.
پس از رحلت آیت‌الله بروجردی که امام با صراحت بیشتر به امور سیاسی پرداختند، نامه‌های سرگشاده‌ای خطاب به شاه و نخست‌وزیران وقت؛ عَلَم و هویدا نوشتند و به آنها نسبت به عواقب سیاست‌هایشان هشدار دادند. همچنین بسیاری از پیام‌های ایشان مانند نامه به انجمن‌های اسلامی خارج از کشور و نیز اعلامیه‌های امام را نیز باید نوعی «نامه سرگشاده» تلقی کرد که انقلاب با این نامه‌ها و اعلامیه‌ها مسیر خود را طی و اصلاح می‌کرد. در قاموس امام، نوشتن نامه‌های سرگشاده امری لازم و گاه اجتناب‌ناپذیر بوده است.
امام در موارد زیادی از شخصیت‌های مذهبی و ملی درخواست داشته‌اند که با نوشتن نامه‌های سرگشاده از مفاسد پهلوی جلوگیری کنند. به عنوان نمونه در اول آبان سال 1356 خطاب به همگان چنین گفتند: «دست برادرى بدهید، مسائلتان را طرح بکنید. امروز یک فُرْجه پیدا شده... این فرصت را غنیمت بشمارند آقایان. بنویسند، اعتراض کنند. الان نویسنده‌هاى احزاب دارند مى‌نویسند، امضا مى‌کنند... شما هم بنویسید، صد نفر از علما امضا بکنند؛ مطالب را گوشزد بکنند، اشکالات را بگویند. امروز روزى است که باید گفت... نگذارید این فرصت از دست برود. با هم بنویسید، بنویسید اشکالات را. به دنیا اعلام کنید. نمى‌توانید توى ایران، بفرستید در خارج منتشر مى‌کنند براى شما. به یک وسیله‌اى بفرستید اینجا، ما مى‌فرستیم منتشرش مى‌کنند. اشکالاتتان را بنویسید، به خودشان اعتراض کنید...».
از جمله موضوعاتی که در مبحث نامه‌نگاری‌های امام خمینی همواره جذابیت داشته است، آشنایی ایشان با شیوه نامه‌نویسی و سبک نامه‌نگاری‌های سیاسی است. شاید سبک نامه‌های سیاسی صادره از سوی امام را بتوان یکی از رموز تأثیرگذاری‌های آنها دانست.
در این رابطه اخیراً کتابی با عنوان «سبک‌شناسی نامه‌های سیاسی امام خمینی» چاپ و منتشر شده که در آن علاوه بر تشریح اهمیت نامه‌نگاری به عنوان یکی از رویکردهای امام در پیشبرد اهداف انقلاب، مخاطب را با سبک و شیوه نامه‌نگاری‌های سیاسی ایشان آشنا می‌سازد. آقای علی عزیزی نویسنده این کتاب است که
از چهار فصل تشکیل شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم» است. در این بخش با مختصات سبک‌شناسی در نامه‌نگاری، تاریخچه نگارش نامه، انواع نامه، کاربرد نامه در گذشته و حال، آشنایی با چاپارخانه‌ها و سیر تکاملی نامه تا مرحله نامه‌های الکترونیکی امروز بررسی شده است.
فصل دوم: «ساختار نامه‌های سیاسی امام خمینی» است. در این بخش اهمیت نامه‌نگاری سیاسی از دیدگاه امام خمینی، مفهوم نامه سیاسی، نامه رسمی، نامه محرمانه، نامه تلگرافی، پایان نامه، و... مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل سوم: «تحلیل سبک نحوی نامه‌های سیاسی امام خمینی» است. در این بخش معنی کلمه «سبک» در نامه‌نگاری، مطالعه سبک نامه‌نگاری‌های امام خمینی، ترکیب جملات مورد استفاده امام، صنایع ادبی امام در نگارش نامه‌ها، مفهوم جملات مثبت و منفی، نظم و ترتیب اجزای جملات امام در نامه‌ها، و دیگر اطلاعات لازم در مورد شکل و شیوه نامه‌نگاری‌های امام بررسی شده است.
فصل چهارم: «تحلیل سبک واژگانی نامه‌های سیاسی امام خمینی» است. در این بخش به تبارشناسی واژه‌های مورد استفاده امام، کاربرد اصطلاحات فقهی و حقوقی ایشان در نامه‌ها، کاربرد واژه‌های سیاسی، واژه‌های انقلابی، و فعل‌ها در نامه‌های امام، و دیگر ترکیبات و مختصات نامه‌های ایشان پرداخته است.
کتاب «سبک‌شناسی نامه‌های سیاسی امام خمینی» توسط «مؤسسه چاپ و نشر عروج» با همکاری پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی (وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی) و در قطع وزیری و در ۱۶۱ صفحه با بهای ۳۲ هزار تومان وارد بازار نشر شده است.
تعداد بازدید: 587
