14 آبان 1398
الهام صالح
در سال 1357 دیگر وعده و وعیدهای محمدرضا پهلوی، برای مردم رنگ باخته بود و آنها فریب سخنان و وعده‌های او را نمی‌خوردند. اگر هم فریبی در کار بود، امام خمینی(ره) با افشاگری‌هایشان، راه درست را به مردم نشان می‌دادند. در آبان 1357، اعتراضات علیه حکومت پهلوی اوج گرفته بود، اعتراضاتی که دایره‌ای وسیع داشت، از تظاهرات خیابانی تا اعتصاب‌هایی که برای در هم شکستن حکومت پهلوی صورت می‌گرفت. کارکنان ایران‌ایر بخشی از همین گروه بودند.
در 10 آبان 1357، کارکنان ایران‌ایر، دست به اعتصاب زدند. در سند شماره 118 اسناد لانه جاسوسی، درباره این اعتصاب چنین نوشته شده است: «کارکنان ایران‌ایر در فرودگاه بین‌المللی مهرآباد در صبح اول نوامبر دسـت بـه اعتـصاب کامل زدند. مدیریت پان‌آمریکن به ما اطلاع داد که از آنجا کـه امـور خـدمات خطـوط هـوایی خارجی عمدتا از سوی پرسنل زمینی ایران‌ایر صورت مـی‌گیـرد، بـه نظـر مـی‌رسـد کـه کلیـه پروازهای آلمان عصر روز اول نوامبر متوقف خواهد شد.» [1]
این اعتصاب از نگاه سولیوان، سفیر آمریکا در تهران، منشاء سیاسی داشت: «مالونی مدیر شعبه پان‌آمریکن در ایران و افغانستان به مـامور سـفارت گـزارش داد کـه مدیر عامل هوانوردی کشوری صبح روز اول نوامبر به وی اطلاع داد که اعتصاب دارای ماهیت سیاسی است و بنابراین حل آن مشکل است.»[2]
این اعتصاب در تاریخ 11 آبان نیز ادامه داشت که سولیوان در سند شماره 121، ضمن تاریک خواندن چشم‌انداز حل و فصل ماجرا، این‌طور گزارش داده است: «گزارش‌های رسانه‌ها حاکی اسـت که تقاضاهای اعتصابیون عبارتند از: آزادی کلیه زندانیان سیاسی، لغو حکومت نظامی، برچیـدن واحد امنیتی در ایران‌ایر، مجازات مدیرعامل سابق، علی‌محمد خادمی، اسـتحکام بخـشیدن بـه رابطه بین دلار و ریال، و اخراج کلیه کارکنان خارجی در این شرکت هوایی. موضـع مـدیریت ایران‌ایر این است که اجابت تقاضاهای سیاسی خارج از اختیارات وی است. چشم‌انداز حـل و فصل ماجرا تاریک است.» [3]
اعتصاب کارکنان ایران‌ایر به تاخیر چند ساعته پروازهای بین‌المللی منجر شده بود: «بر خلاف انتظارات گزارش شده در تلگرام مرجع، خطوط هوایی خارجی در حال حاضر از مسیر تهران فعالیت دارند، اگر چه کلیه پروازهای بین‌المللی چند ساعت تاخیر دارند. مـالونی مدیر شعبه پان آمریکن در ایران امروز صبح به سفارت گزارش داد که «در صورت عدم یـافتن راه حل سریع» به علت کمبود نیروی انسانی و کمبود تجهیزات تعیین زمان بازگـشت از تهـران مقدور نخواهد بود و این امر پان‌آمریکن را ناگزیر از پرواز بر فـراز تهـران خواهـد کـرد.» [4]
در 12 آبان 1357، با وجود ادامه اعتصابات کارکنان ایران‌ایر، تاخیر در پروازهای بین‌المللی کاهش یافت که سولیوان در سند شماره 124 به آن اشاره کرده است: «نمایندگی پان‌آمریکن به سفارت گزارش داد که وضعیت در فرودگاه مهرآباد بهبود یافته و کلیه پروازهای پان‌آمریکن انجام می‌گیرد. تاخیر در پروازهای عـصر روز 2 نـوامبر بـه یـک ساعت تقلیل یافت. تاخیر در پروازهای صبح روز 3 نـوامبر کمتـر از یـک سـاعت بـود. کلیـه خطوط هوایی خارجی در حال فعالیت هستند اما برخی از آنها با تاخیر بـیش از پـان‌آمـریکن صورت می‌پذیرد.» [5]
سولیوان همچنین در این سند به وزارت امور خارجه آمریکا در واشنگتن دی. سی گزارش داده است که: «اوضاع امنیتی در فرودگاه بهبود یافته است و نیروهای نظامی از هواپیماهـا و تاسیـسات حفاظت می‌کنند. کارکنان ایران‌ایر که هنوز در حال اعتصاب‌اند از ورود به اداره منع شده‌اند. پرواز باری پان‌آمریکن که قرار بود امروز انجام گیـرد بـه تعویـق افتـاد امـا پروازهـای مسافری محموله‌های پستی را حمل می‌کنند.» [6]
بر اساس سند شماره 157، پروازهای ایران‌ایر در 18 آبان با پایان یافتن ظاهری اعتصابات کارکنان آن، از سر گرفته شد، هر چند که حکومت نظامی در شهرهای مختلف ایران، پروازهای داخلی را با مشکل مواجه کرده بود: «فضلی مدیر عامل ایران‌ایر به نماینده پان‌آمریکن گفت کـه پروازهـای ایران‌ایر از روز یکشنبه شروع خواهد شد ولی نه مطابق برنامه اصلی. ایران‌ایر امیدوار است ابتدا بتواند دو پرواز روزانه به لندن و یک پرواز به نیویورک دایر نماید. از سرگیری برنامه پروازهـای داخلـی به دلیل شرایط حاد حکومت نظامی که در اکثر شهرها مانع انجام کار است پیچیده‌تر می‌باشد.» [7]
با وجود از سرگیری پروازهای ایران‌ایر و بازگشت کارکنان به محل کار خود، در 8 آذر، اعتصاب دیگری در این خط هوایی صورت گرفت که منشاء آن دسـتگیری 18 تـن از کارمندان ایران‌ایر بود: «کفیل مدیریت دفتر محلی پان‌آمریکن در ایران به کارمند سفارت گفت شروع اعتـصاب کارمندان ایران‌ایر در صبح 29 نوامبر اختلالاتی در توزیـع بلـیت‌هـا بـه وجـود آورد و حـداقل خروج یکی از هواپیماها را به تاخیر انداخت. این اعتصاب در پاسخ بـه دسـتگیری 18 تـن از کارمندان ایران‌ایر به دلیل نقض مقررات حکومت نظامی صورت گرفتـه اسـت.»[8]
سولیوان در ادامه گزارش خود در سند شماره 221، درباره ادامه اعتصاب در ایران‌ایر چنین نوشته است: «تـا سـاعت 12 ظهر به وقت محلی بیش از نیمی از کارمندان ایران‌ایر به سر کارهای خود بازگشتند اما نماینـده کارکنان تهدید کرد که اگر ظرف 24 ساعت آینده کارکنان دستگیر شـده آزاد نـشوند اعتـصاب خواهند کرد. تا این لحظه به نظر می‌رسد که پروازهای ایران‌ایر مطـابق برنامـه صـورت گرفتـه است.»[9]
توقف حمل بار به قسمت گمرکات فرودگاه و عدم حضور کارکنان دفتـر پست فرودگاه در محل کار خود، از دیگر پیامدهای اعتصاب‌های کارکنان ایران‌ایر بود که سولیوان در ادامه گزارش خود، درباره آن آورده است: «اگر اوضاع ادامه یابد پان‌آمریکن ممکن است در اواخـر امـروز ناچـار شـود توصـیه‌ای در مورد توقف حمل بار و محموله‌های پستی به تهران صادر نماید. تصمیم در مورد متوقف کردن این کار توسط دفتر مرکزی پان‌آمریکن اتخاذ خواهد شد.» [10]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. اسناد لانه جاسوسی آمریکا، روزشمار انقلاب اسلامی، (19 دی 1356- 13 آبان 1358)، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چاپ سوم: پاییز 1390، (بخش اول)، کتاب نهم، ص 241
[2]. همان
[3]. همان، ص 247
[4]. همان
[5]. همان، ص 251
[6]. همان
[7]. همان، ص 293
[8]. همان، ص 375
[9]. همان
[10]. همان
تعداد بازدید: 1114
