29 خرداد 1392
کتاب عصر تباهی: مجموعه کاریکاتور شامل چهل کاریکاتور به همراه شرحی تاریخی است که مهدی امینی مولف و کاریکاتوریست آن است.
سیدمسعود شجاعی طباطبایی (رئیس خانه کاریکاتور ایران) در مقدمه‌ای بر این کتاب می‌نویسد: کاریکاتورهای با مضمون عصر تباهی نشانگر دوره سلطنت شاهنشاهی است که به گونه‌ای وقایع‌نگاری تاریخی و به شیوه‌ای طنزآمیز به حساب می‌آید که کمتر در دستور کار دست‌اندرکاران فرهنگی کشور قرار گرفته است.
رئیس خانه کاریکاتور ایران می‌افزاید: این کار بر اساس اطلاعات موثقی که توسط مولف فیش‌برداری شده فراهم آمده است که باعث شده نقاط ضعفش را در کاریکاتور کمتر احساس کنیم و اثر قابل تقدیری خلق شده است.
مازیار بیژنی (مدیر پایگاه بین‌المللی روز آنلاین) نیز در مقدمه‌ای بر این کتاب می‌نویسد: امینی را یکی از رزمندگان عرصه هنر تجسمی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس می‌دانم.
مدیر پایگاه بین‌المللی روز آنلاین می‌افزاید: تاکید من روی مضامین و سوژه‌هاست که در نوع خودش کار جدیدی محسوب می‌شود.
مهدی امینی، مولف و کاریکاتوریست این کتاب در مقدمه کتاب می‌نویسد: مجموعه پیش‌رو در صدد است به بازخوانی تاریخ و اتفاقات دوران ستم‌شاهی در قالب هنر و زبانی طنز بپرازد.
امینی با اشاره به بررسی اسناد انقلاب اسلامی و نگارش متون مورد نظر و ترجمه آنها طی مدت هشت ماه می‌افزاید: برای طراحی و اجرای این اثر حدود سه ماه زمان صرف کردم.
به نوشته امینی در این مجموعه، نوعی سبک ابداعی با عنوان «مینیاتور کاریکاتور» اجرا شده و اثر: جشن هنر شیراز به عنوان معرفی و نمونه قرار گرفته است.
مولف و کاریکاتوریست کتاب عصر تباهی: مجموعه کاریکاتور می‌نویسد: تکنیک اجرای این آثار آبرنگ و با قلم راپید 0.5 بر روی مقوای 30*40 فابریانا ترسیم شده است.
امینی در ادامه ادعا می‌کند پس از پیروزی انقلاب اسلامی درباره زمینه‌های انقلاب اسلامی و دوران سیاه پهلوی به این شکل کتابی منتشر نشده است.
خبرگزاری کتاب ایران در خبری با عنوان «تلفیق هنر و پژوهش برای تصویر حوادث تاریخی مرداد 32 تا بهمن 57» به نقل از امینی می‌نویسد: این کتاب در قالب هنر، پژوهش و اسناد جریان‌های مهم تاریخ ایران را از کودتای 28 مرداد سال 1332 تا 22 بهمن سال 1357 بازگو می‌کند. ترجمه متن این کتاب به زبان انگلیسی هم فرصتی برای معرفی و شناساندن این ابعاد تاریخی به سایر کشور‌های جهان است.
امینی می‌افزاید: دغدغه تالیف و تدوین این کتاب از سال 1388 زمانی که در دانشگاه، حوزه علمیه و سپاه پاسداران مشغول تدریس بودم، پدید آمد و دریافتم برای به تصویر کشیدن موضوع‌های متنوع انقلاب اسلامی باید از بازخوانی تاریخ و بررسی ریشه جریان‌های مقطع پیش از انقلاب و دوران رژیم پهلوی اول و دوم استفاده کنم. پیروزی انقلاب موجب تحول عمیق در نظام سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور شد. تاثیرات این انقلاب بر منطقه و جهان هم برای همه محققان محسوس است. نکته مهم برای تالیف کتاب «مجموعه کاریکاتور عصر تباهی» شناساندن ابعاد مختلف انقلاب به زبان هنر برای نسل جوان امروز بود، زیرا پیش از این کمتر کتابی با این محوریت و با استفاده از هنر کاریکاتور منتشر شده بود.
امینی اضافه می‌کند: استفاده از این شیوه تاثیر‌گذار با بهره‌گیری از روایت‌ها و اسناد معتبر می‌شد و بنابراین سعی شد در کوتاه‌ترین و ساده‌ترین جملات حق مطلب بیان شود، زیرا نسل امروز انقلاب در عصر سرعت و فضای مجازی و دنیای چند رسانه‌ای سیر می‌کند و چندان حوصله خواندن کتاب‌های حجیم را ندارد. به همین دلیل تلاش شد با به کارگیری هنر کاریکاتور اثری جذاب ارایه شود.
مولف و کاریکاتوریست کتاب عصر تباهی: مجموعه کاریکاتور با بیان این که کتاب «مجموعه کاریکاتور عصر تباهی» فقط یک کتاب کاریکاتور نیست و در آن تلاش شد با به کارگیری اسناد معتبر و ترجمه فارسی به انگلیسی، نکته‌های برجسته‌ای از تاریخ به مخاطبان منتقل شود، می‌گوید: مطالب کتاب، داستان‌های کوتاه و موجزی بر اساس اسناد است زیرا هدف، کلی‌گویی و قلم فرسایی نبود و بیشتر به دنبال ایجاد نقطه و نشانی در ذهن مخاطب بودم تا با مطرح کردن و گزینش مباحث تاریخی قبل از انقلاب، او را با جریان‌های حساس آن دوران آشنا کنم.
امینی اضافه می‌کند: این کتاب بر اساس کارشناسی‌های انجام شده در واحد تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری از سوی حجت‌الاسلام سعید فخرزاده و آقای بهشتی‌پور تایید و در مدت پنج ماه به سرانجام رسید تا کوچک‌ترین ایراد تاریخی و سندی در کتاب وجود نداشته باشد.
وی درباره بهره‌گیری از اسناد برای نگارش کتاب خود می‌گوید: اسناد منتشر شده توسط مراکز اسنادی و مطالعه 18 کتاب مرتبط با تاریخ معاصر، منابع تدوین این کتاب بود. رخداد‌های تاریخی در این کتاب از کودتای 28 مرداد سال 1332 با بازگشت محمدرضا پهلوی گریخته به رُم، به کشور آغاز می‌شود و تا 22 بهمن ماه سال 1357 ادامه دارد. کتاب در 40 صحنه به روایت دوران تاریک عصر پهلوی می‌پردازد.
این کتاب شامل کاریکاتورهایی با موضوعات اصلاحات ارضی، کاپیتولاسیون، جشن‌های 2500 ساله، جشن هنر شیراز، ساواک، فرار شاه و ... است.
خالق مجموعه کاریکاتور عصر تباهی در ادامه به شاخصه‌های اثر در بخش کاریکاتور اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از این شاخصه‌ها ارایه تصاویر کاراکتر‌ها (شخصیت‌ها) به صورت واقعی است. برای نمونه در صفحه اول کتاب پنج کاراکتر معرفی شده‌اند که بر اساس چهره واقعی آن‌هاست.
کتاب مجموعه کاریکاتور: عصر تباهی در قطع خشتی و 96 صفحه با شمارگان 2500 نسخه و بهای 180 هزار ریال از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
***************************
مهدی امینی ادعا می‌کند: «این کتاب در قالب هنر، پژوهش و اسناد جریان‌های مهم تاریخ ایران را از کودتای 28 مرداد سال 1332 تا 22 بهمن سال 1357 بازگو می‌کند.» اما با نگاهی به کاریکاتورها مشاهده می‌شود از برخی وقایع مهم تاریخی غفلت شده و برخی موارد نیز دارای اشتباهات فاحش است که نشانه ضعف در بخش پژوهش کتاب است. در اینجا به برخی از این موارد اشاره می‌شود.
امینی می‌گوید: «رخداد‌های تاریخی در این کتاب از کودتای 28 مرداد سال 1332 با بازگشت محمدرضا پهلوی گریخته به رُم، به کشور آغاز می‌شود.» تصویر اول کتاب (ص11) دست شیطان است که انگشتان آن به ترتیب شاپور بختیار، اشرف، شاه، فرح و امیرعباس هویدا هستند. در حالی که فقط شاه و اشرف می‌توانستند در این دست جا داشته باشند. زیرا در سال 1332 شاپور بختیار، معاونت وزارت کار در کابینه دکتر مصدق را بر عهده داشت و پس از کودتا برکنار شد و فرح اصلاً همسر شاه نبود! در آن مقطع ثریا اسفدیاری بختیاری، همسر شاه بود. هویدا نیز به دعوت کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد مامور خدمت در این سازمان در ژنو بود و در سال 1343 نخست‌وزیر شد. امینی می‌توانست از تصاویر رزم‌آرا، شعبان جعفری و .. استفاده کند.
در متن مربوط به کاریکاتور جشن هنر شیراز (ص44) نقطه اوج ابتذال فرهنگی این جشن سال 1351 قید شده است، در حالی که تاریخ صحیح آن 1356 است؛ جشنواره جهانی هنر که به «جشن هنر شیراز» معروف شد، از سال 1346 در شهر شیراز برپا شد. این جشن هر سال به دستور فرح دیبا، همسر شاه، در شهریور ماه برگزار می‌شد. اما در سال 1356 یازدهمین دوره آن در 26 مرداد ماه، هم‌زمان با نخستین روز ماه مبارک رمضان گشایش یافت. یکی از برنامه‌های این دوره، اجرای نمایش «خوک، بچه، آتش» بود. این نمایش مجارستانی در ویترین یکی از فروشگاه‌های خیابان فردوسی شیراز به اجرا در آمد که یکی از صحنه‌های آن، آمیزش زن و مردی عریان در برابر دیدگان رهگذران خیابان بود. در شب دوم نمایش، گروهی شیشه‌های فروشگاه را شکستند و آیت‌الله بهاءالدین شیرازی تهدید کرد اگر این جشن تعطیل نشود، بازار و مسجدها تعطیل می‌شود. این نمایش آنقدر غیر اخلاقی بود که حتی آنتونی پارسونز، سفیر وقت انگلستان در تهران، در کتاب غرور و سقوط درباره آن نوشت: «من این موضوع را با شاه در میان گذاشتم و به او گفتم اگر چنین نمایشی به طور مثال در شهر منچستر انگلیس اجرا می‌شد، کارگردان و هنرپیشه‌های آن جان سالم به در نمی‌بردند. شاه مدتی خندید و چیزی نگفت.»
در صفحه 73 کاریکاتوری از ساختمان کنگره امریکا آمده است که بر سردر آن نوشته شده کاخ سفید! البته در صدا و سیما و اکثر مراکز این اشتباه وجود دارد!
اگر کاریکاتور صفحه81 با متن صفحه 78 همراه می‌شد بهتر بود چون فرار شاه از ایران هوایی بود. در ضمن پوشش شاه در آن روز کت و شلوار بود، نه لباس نظامی.
هرچند مولف کتاب می‌گوید اسناد منتشر شده توسط مراکز اسنادی و 18 کتاب مرتبط با تاریخ معاصر، منابع تدوین این کتاب بوده، اما در پایان کتاب منابع ذکر نشده است.
کاریکاتورهای کتاب به جز اولی که مربوط به 28مرداد1332 عنوان شده، الباقی مربوط به دهه‌های 40 و 50 است. اگر مبنای کتاب 1340-1357 قرار می‌گرفت و برخی موارد تاریخی مهم این دوره که قابلیت کاریکاتور شدن داشتند انتخاب می‌شدند بر غنای کتاب افزوده می‌شد. وقایع و اماکنی هم‌چون: انقلاب سفید، زندانهای قصر، اوین و کمیته مشترک ضد خرابکاری، سفرهای خارجی شاه (مثل سفرش در آبان 1356 به امریکا که با تظاهرات دانشجویان روبرو شد و در اثر شلیک گاز اشک‌آور پلیس امریکا از چشمان شاه و کارتر اشک جاری شد)، جشن تاج‌گذاری شاه و همسر و پسرش، ازهاری (که تظاهرات مردم را انکار می‌کرد و می‌گفت نواره!)، شاپور بختیار (مرغ طوفان) و ...
کتاب دارای چند اشکال کوچک تایپی و املایی زیر است:
در شناسنامه کتاب در بخش مشخصات نشر: 1386 ---> 1392
در شناسنامه کتاب اثر به عنوان سفارش حوزه هنری استان البرز قید شده ولی در پشت جلد نام دفتر ادبیات انقلاب اسلامی آمده است.
در مقدمه کتاب : محیا ---> مهیا
***
مهدی امینی مولف و کاریکاتوریست کتاب عصر تباهی از نظر هنری و تصویرسازی شخصیتهای تاریخی اثری قابل ستایش خلق کرده است که می‌تواند نسل حاضر را با شیوه‌ای جدید و جذاب با تاریخ دوره تباهی آشنا کند، اما کتاب از نظر پژوهشی دارای ضعف‌هایی است که به برخی موارد آن اشاره شد.
میرزاباقر علیان‌نژاد
**************************************
طرح جلد کتاب
**************************************
شناسنامه کتاب
کتاب عصر تباهی: مجموعه کاریکاتور
مولف و کاریکاتوریست: مهدی امینی
انتشارات سوره مهر
چاپ اول 1392
قطع خشتی
تعداد صفحات: 96 صفحه
شمارگان 2500
قیمت: 18000 تومان
شابک: 8-540-175-600-978
تعداد بازدید: 4392
