07 خرداد 1401
احمد ساجدی
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مهندس بازرگان نخست‌وزیر دولت موقت، در صدد حل اختلافات سیاسی با آمریکا و جلب حمایت آن کشور بود و وزیر خارجه و همچنین سخنگوی دولت او به دفعات با سفیر و مسئولان سفارت در داخل کشور و همچنین بعضی از بلندپایگان آمریکایی در بیرون از ایران ملاقات‌هایی داشتند.
مقامات کاخ سفید در آن زمان به دلیل اهمیت ایران در راهبرد امنیت ملی ایالات متحده از یک سو، و شناخت خود از ماهیت انقلاب اسلامی ایران، در صدد ایجاد شرایطی برای مهار انقلاب بودند و غرب‌گرا بودن اولین دولت برخاسته از انقلاب، بستر چنین فعالیتی را هموار کرده بود. بر اساس اسناد لانه جاسوسی، بهترین گزینه برای واشنگتن در آن مقطع تقویت دولت موقت در مواجهه با چالش‌های داخلی و از جمله رویارویی با چهره‌های انقلابی بود. اما روشن بود که ماهیت انقلاب چنین رویکردی را برنمی‌تابد. به ویژه آنکه در خلال ۹ ماه اول عمر انقلاب، دوره دولت موقت، به وضوح دست آمریکایی‌ها در پشت سر همه فتنه‌ها، ماجراجویی‌ها، آشوبهای فرقه‌ای و سیاسی در گوشه و کنار کشور، و ناآرامی‌های پس از انقلاب دیده می‌شد. در این ۹ ماه سفارت آمریکا فرماندهی و هدایت همه شبکه‌های مخالف انقلاب اسلامی را بر عهده داشت و برای آنها برنامه‌ریزی می‌کرد. به همین دلیل بود که روابط دو کشور علیرغم تلاش دولت موقت برای بهبود آن، روز به روز به تیرگی انجامید و سرانجام در پانزدهمین ماه از عمر انقلاب، اردیبهشت ۱۳۵۹ به قطع کامل روابط دو کشور منجر گردید.
در رابطه با عملکرد دولت موقت انقلاب در حوزه سیاست خارجی، اخیراً از سوی دانشگاه امام حسین(ع) کتابی با عنوان «سیاست خارجی دولت موقت» منتشر شده که فرازها و اقدامات آن دولت را از زبان اسناد لانه جاسوسی آمریکا در تهران تشریح کرده است. این کتاب که به قلم حجت‌الله نوری ساری به رشته تحریر درآمده، از یک پیشگفتار، یک مقدمه، متن اصلی و یک نتیجه‌گیری تشکیل شده است.
متن اصلی کتاب از چهار فصل تشکیل شده است. در فصل اول با عنوان «سیاست خارجی دوگانه»، نقش‌آفرینی دو تفکر مکتبی و لیبرال و اصطکاک میان آنها در ماه‌های اول پس از پیروزی انقلاب تشریح شده است.
فصل دوم با عنوان «بازیگران کلیدی دولت موقت در عرصه سیاست خارجی» به معرفی کارگزاران اصلی دولت موقت در حوزه سیاست خارجی کشور پرداخته و اختلافات و تفاوت دیدگاه‌های آنان را بیان کرده است.
فصل سوم با عنوان «آمریکا، کلان مسئله خارجی دولت موقت» به بررسی روابط ایران و آمریکا در ماه‌های اول انقلاب به عنوان اصلی‌ترین دغدغه دولت موقت پرداخته و این روابط را از نگاه اسناد لانه جاسوسی کالبدشکافی کرده است. در این فصل مناسبات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی تهران - واشنگتن در چارچوب پرونده استرداد محمدرضا پهلوی، تعیین تکلیف خرید تجهیزات نظامی ایران از آمریکا، تبادل اطلاعات، دستگیری جاسوس‌های آمریکایی و عدم تبادل سفیر تشریح شده است.
در فصل چهارم مناسبات ایران در دوره مسئولیت دولت موقت با کشورهای اسلامی منطقه، اتحاد جماهیر شوروی، رژیم صهیونیستی و دولت‌های اروپایی ذکر شده است.
در بخش نهایی نیز تحت عنوان «نتیجه‌گیری»، ضمن جمع‌بندی مباحث گفته شده، سیاست خارجی دولت موقت مورد ارزیابی قرار گرفته است.
نویسنده کتاب، به طور عمده از شیوه «نقل قول مستقیم» استفاده کرده است. همچنین در بخش نهایی این کتاب گزیده تصویر متن اصلی برخی اسناد آمده است.
کتاب «سیاست خارجی دولت موقت» در ۲۳۵ صفحه توسط مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه امام حسین(ع) در تیر ۱۴۰۰ به چاپ رسیده و با بهای ۶۹ هزار تومان وارد بازار نشر شده است.
تعداد بازدید: 482
