08 شهریور 1399
احمد ساجدی
از تشکیل اولین جلسه مجلس شورای ملی در عصر مشروطیت تا سقوط حکومت پهلوی بیش از ۷۰ سال از عمر مجلس می‌گذرد. از این مدت حدود ۱۴ سال مربوط به دوره مشروطیت، ۱۹ سال مربوط به دوره رضا شاه و ۳۷ سال مربوط به دوره محمدرضا بوده است. به عبارت دیگر طی این مدت ایران شاهد تشکیل ۲۴ دوره قانونگذاری در مجلس شورای ملی بوده که سه دوره قانونگذاری مربوط به عصر قاجار، 9 دوره آن مربوط به عصر رضاشاه و ۱۲ دوره آن مربوط به عصر محمدرضا پهلوی بوده است. با این حال در میان منابع و آثار منتشره موجود، کمتر اثری و کتاب مستندی می‌توان یافت که به شرح کارها و عملکردهای نمایندگان مجلس طی ادوار مختلف قانونگذاری و روابط نمایندگان با یکدیگر، با حکومت، با جناح‌های اقلیت و اکثریت داخل مجلس، و همچنین با مردم حوزه انتخابیه آنان بپردازد.
کتاب «نمایندگی و نمایندگان مجلس شورای ملی در شش دوره قانونگذاری پهلوی» که خاطرات سیدابوالحسن رضوی یکی از نمایندگان مجلس پهلوی را بیان می‌کند، از منابع مستندی است که به تشریح فضای داخلی مجلس و نقش آن در جامعه و در کشور و تأثیر حکومت بر مصوبات آن می‌پردازد. این کتاب گر چه تنها یک مقطع تاریخی از عمر مجلس را مورد بررسی قرار می‌دهد و خاطرات میانه سالهای جنگ جهانی اول تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ایران را بیان می‌کند، ولی راوی خاطرات، در شش دوره مجلس سمت نمایندگی داشته است که شامل چهار دوره دهم تا سیزدهم از شهر آباده و دو دوره پانزدهم و شانزدهم از شیراز بوده است. وی اطلاعات بلاواسطه‌ای از روحیات و اقدامات پهلوی اول و دوم و نیز خاندان‌های قشقایی و قوامی مؤثر در حوادث فارس به دست می‌دهد. بسیاری از مستندات ارائه شده در این اثر بکر و جدید است. از جمله اطلاعات ارائه شده در برخی موارد چون سفر رضا شاه به شیراز و مراسم استقبال از وی و همچنین غائله جنوب در سال ۱۳۲۵ش. از تازگی برخوردار است.
این کتاب ابتدا در ۲۰ صفحه گوینده خاطرات یعنی سیدابوالحسن رضوی را معرفی می‌کند و به تبارشناسی وی می‌پردازد، سپس مقدمه کتاب به قلم تدوین‌کننده و مصاحبه‌گر در شش صفحه ارائه شده است. متن اصلی کتاب نیز شامل چهار فصل است که از هر فصل به عنوان یک «دفتر» یاد شده است. این چهار دفتر، خاطرات راوی از تولد وی در سال ۱۲۸۴ شمسی تا پایان کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را به تفکیک بیان کرده و است.
در جایی از این کتاب به خسارت‌های ایران از عملکرد انگلیسی‌ها در منطقه اشاره شده و از قول راوی آمده است: «....اگر بخواهیم از خسارت‌هایی که مملکت ایران از انگلیس دیده و ضررهایی که برده چه از حیث آب و خاک و چه از نظر حیثیت و اعتبار، در هر قوم، مثنوی هفتاد من کاغذ شود...»
همچنین درباره کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ آمده است:
«...طرفداران شاه و ضرب‌دیده‌های مصدق ساکت نمی‌نشستند و در لابه‌لای جمعیت و جنوب شهر تحریکات خود را بر ضد او شروع کردند. در حالی‌که او هم به‌واسطه غروری که پیدا کرده بود فقط به پیشرفت نقشه‌های خود می‌اندیشید و می‌کوشید که تمام عوامل گوناگون مملکت را زیر نظر اراده شخصی خود قرار دهد و از جوانب کار غافل شد...»
کتاب «نمایندگی و نمایندگان مجلس شورای ملی در شش دوره قانونگذاری پهلوی» توسط دکتر محمدمهدی مرادی‌خلج دانشیار بخش تاریخ دانشگاه شیراز تدوین شده و مؤسسه انتشاراتی «بوستان کتاب» منتشر کرده است. این کتاب در 432 صفحه، در قطع وزیری و با بهای 31 هزار تومان وارد بازار نشر شده است.
تعداد بازدید: 806
