14 تیر 1399
احمد ساجدی
زنان ایرانی نقش موثری در انقلابها و نهضتهای تاریخ معاصر ایران داشته‌اند. به قول امام خمینی(ره): «نقش زن‌ها در جامعه، در چند نهضت که در ایران واقع شد، نهضت تنباکو، نهضت مشروطه، قضیه پانزده خرداد، نقش زن‌ها بالاتر از مردها اگر نبود، کم‌تر نبود. آنان در میدان‌ها حاضر شدند و به واسطه حضور آنها در میدان‌ها، مردها اگر قوت‌شان کم بود، زیاد شد، و اگر قوى بودند دو چندان شد و آنچه که خود شما شاهد بودید در این نهضت اسلامى و انقلاب اسلامى حاضر است، در این انقلاب اسلامى نقش شما بانوان از نقش مردها بالاتر بود.» / صحیفه امام، ج18، ص403.
در انقلاب اسلامی بسیاری از زنان کشور، از استوانه‌های پایدار و از ستونهای انقلاب بوده‌اند. با این حال کتاب‌های منتشره درباره زنان و نقش سازنده آنان در تاریخ تحولات ایران و به‌ویژه در حوادث قبل و بعد از انقلاب اسلامی اندک بوده است.
یکی از این زنان که نام وی در فهرست بانوان برجسته در «نهضت امام خمینی» آمده، خانم گوهرالشریعه دستغیب است. او در سالهای قبل از انقلاب از مبارزین فعال سیاسی بود و در دهه ۱۳۵۰ نیز مدتی مدیریت مدرسه رفاه را که پایگاه مبارزه علیه حکومت پهلوی بود بر عهده داشت.
خانم گوهرالشریعه دستغیب در 1314 در شیراز متولد شد. او اولین بانویی بود که در رشته عربی وعلوم قرآنی در سطح فوق‌لیسانس تحصیل کرد و به زبان‌های عربی وانگلیسی تسلط دارد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی معلم مدرسه علوی اسلامی شد و به پیشنهاد شهید باهنر و شهید رجایی با مدرسه رفاه همکاری کرد. وی همچنین اولین رئیس «مرکز معلم دختران» را پس از انقلاب برعهده داشت.
گوهرالشریعه دستغیب از اعضای مؤسس شورای فرهنگی و اجتماعی زنان در شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس این شورا از بدو تأسیس تا اواخر دوره سوم مجلس شورای اسلامی بود. وی در طول سه دوره نمایندگی مجلس، عضو کمیسیون آموزش وپرورش و آموزش عالی بود. در دوران نمایندگی به تدریس در دانشگاه‌های تهران، تربیت معلم و شهید بهشتی نیز اشتغال داشت.
انتشارات سوره مهر (وابسته به حوزه هنری) با هدف شناساندن بیشتر شخصیت وی کتابی با عنوان «گوهر صبر» منتشر کرده که دربرگیرنده خاطرات اوست. این کتاب حاصل ۵۶ ساعت گفت‌وگو با اوست که در فاصله سالهای ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۳ طی ۲۴ جلسه صورت گرفته است. کتاب «گوهر صبر» از یک مقدمه، هشت فصل خاطره (شامل تحولات حد فاصل تولد تا پیروزی انقلاب)، سه پیوست (شامل روایتهای تکمیلی، زندگی‌نامه‌ها، و گاه‌شمار)، اسناد و عکس‌ها تشکیل شده است.
عناوین فصول هشتگانه این کتاب عبارتند از: فصل اول: خانواده، تحصیل و ازدواج - فصل دوم: زندگی در آبادان (از ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۵ شمسی) - فصل سوم: کار و تحصیل - فصل چهارم: مدرسه رفاه - فصل پنجم: زنان و مبارزه - فصل ششم: رنج و صبوری - فصل هفتم: تنگ‌تر شدن حلقه دستگیری‌ها - فصل هشتم: دو سال آخر.
فصول پنجم، ششم و هفتم، خواندنی‌ترین بخشهای کتاب «گوهر صبر» و در برگیرنده سالهای پرحادثه مبارزات خانم دستغیب و همسرشان با حکومت پهلوی است.
طیبه پازوکی، گردآورنده این اثر، در مقدمه کتاب می‌نویسد:
«در حین تدوین و پس از اتمام آن تلاش کردم اسامی افراد و اماکن و مفاهیمی که راوی ذکر کرده است برای مخاطب آن در حد لزوم روشن شود. بدین منظور از گویاسازی در پاورقی بهره بردم و برای درج برخی اطلاعات، ذکر منبع را ضروری دانسته و برای بعضی دیگر که در بسیاری از منابع آمده یا ماحصل یافته‌هایم بود، منبعی ذکر نکردم. برای مستند کردن بخشی از گفته‌های راوی، بیش از ۸۰۰ برگ سند بر جای مانده از ساواک را که در پرونده ایشان و همسر و دخترشان نگهداری می‌شد، مطالعه کردم و از میان آنها متن برخی را در پاورقی و تصویر تعدادی دیگر را در پیوست جا دادم. همچنین برخی از توضیحات راوی را که به روشن شدن ذهن مخاطب کمک می‌کرد اما آوردن آن در متن، به انسجام مطلب لطمه می‌زد، در پاورقی آوردم ... بخش مهمی از خاطرات خانم دستغیب به دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی مربوط می‌شود ... وی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی (دوره‌های اول تا سوم)، از پایه‌گذاران مرکز تربیت معلم در تهران و نخستین رئیس مرکز تربیت معلم دخترانه بوده است. او ریاست دوره نخست شورای فرهنگی و اجتماعی زنان و سال‌ها تدریس در دانشگاه را در کارنامه خود دارد. در سالهای اخیر نیز به همکاری با «مؤسسه رحمان» و «انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری» مشغول بوده است. اما از آن آنجا که برای پرداختن به مباحث فوق در کتاب پیش روی مجالی نبود، امیدوارم روزی ایشان خاطرات این برهه از زندگی‌شان را نیز منتشر کنند...»
کتاب «گوهر صبر» در 492 صفحه، سال 1398 منتشر شده و با بهای 55 هزار تومان در اختیار محققان و پژوهشگران قرار گرفته است. روی جلد این کتاب تصویری از راوی در حال نگارش خاطرات و به صورت سیاه و سفید در زمینه نارنجیِ جلد، دیده می‌شود. در پشت جلد کتاب نیز یکی از عبارت‌های داخل متن که به مشاهدات وی از شکنجه همسر ایشان مربوط می‌شود، آمده است.
تعداد بازدید: 1061
