23 شهریور 1398
سیدرضا فندرسکی
شهرستان سبزوار از شهرهای غربی استان خراسان رضوی است که در این مقاله نیم‌نگاهی به مبارزات مردم این شهر در دو سال پایانی حکومت پهلوی خواهیم داشت.
چند روز پس از انتشار مقاله توهین‌آمیز روزنامه اطلاعات درباره امام خمینی در هفدهم دی 1356 ده نفر از روحانیان سبزوار در تلگرامی خطاب به نخست‌وزیر وقت نسبت به انتشار این مقاله و عواقب ناگوار آن هشدار دادند و خواهان مجازات نویسنده مقاله و مسئول روزنامه اطلاعات شدند.
در نیمه اردیبهشت سال 1357 تعدادی عکس به چند مدرسه راهنمایی و دبیرستان شهرستان سبزوار ارسال شد که مأموران حکومتی از توزیع آنها جلوگیری کردند؛ در پشت این عکسها مطالبی علیه شاه نوشته شده بود و مردم به تظاهرات در روز نوزدهم اردیبهشت دعوت شده بودند.
در روز سیزدهم شهریور1357، مصادف با عیدفطر، مردم سبزوار پس از برگزاری نماز عید به راهپیمایی پرداختند. روز نهم مهر نیز در اعتراض به ایجاد محدودیت توسط دولت عراق برای امام خمینی تقریباً همه مغازه‌های سبزوار تعطیل شد.
روز هفدهم مهر سه هزار نفر از مردم سبزوار دست به راهپیمایی زدند؛ آنان در خیابان بیهقی در برابر منزل آیت‌الله سیدفخرالدین موسوی افقهی اجتماع کردند و خواستار بازگشت امام خمینی به میهن و آزادی زندانیان سیاسی شدند.[1]
به مناسبت چهلمین روز حادثه هفده شهریور تهران تظاهراتی در روز بیست‌وهفتم مهر در سبزوار برگزار شد؛ مردم در مسجد جامع اجتماع کردند و پس از سخنرانی سیدفخرالدین افقهی با شعار درود بر خمینی مسجد را ترک کردند اما با دخالت مأموران حکومت پهلوی به مسجد بازگشتند و تحت نظارت آنها یک به یک از مسجد خارج شدند.[2]
دانش‌آموزان سبزوار برای همدردی با خانواده شهدای همدان و کرمان، روز سوم آبان در کلاسها حاضر نشدند و در محوطه مراکز آموزشی تظاهرات کردند.
روز هفتم آبان، دانشجویان و دانش‌آموزان سبزوار راهپیمایی کردند که در نتیجه برخوردهایی بین آنان و موافقین شاه، یک معلم و یک دانش‌آموز به شهادت رسیدند. روز بعد تظاهرکنندگان شیشه‌های دو مشروب‌فروشی و را شکستند.[3]
پس از درگیریهایی که بین انقلابیون و طرفداران پهلوی روی داد، عصر هشتم آبان عده‌ای از فرهنگیان در خانه فرهنگیان اجتماع کردند و اعلام کردند به مدت ده روز از رفتن به کلاسهای درس خودداری خواهند کرد. آنان خواستار مجازات اوباش طرفدار حکومت پهلوی شدند.[4]
روز دهم آبان چهارصد نفر از مردم از منزل آیت‌الله سیدفخرالدین موسوی خارج شده و به منظور اعلام همبستگی با فرهنگیان متحصن در خانه فرهنگ سبزوار اجتماع کردند. در این مکان رئیس آموزش و پرورش سبزوار سخنرانی کرد.
پنج هزار نفر از مردم سبزوار در روز دوازدهم آبان دست به یک راهپیمایی آرام زدند. فرهنگیان سبزوار پنجمین روز تحصن خود را در خانه فرهنگ سپری می‌کردند. همچنین در نشستی که بین نمایندگان دولتی سبزوار با آیت‌الله افقهی برگزار شد خواسته‌های مردم این شهر از جمله انتقال رئیس شهربانی این شهر و پنج مأموری که در روزهای گذشته به سوی مردم تیراندازی کرده بودند و آنان را مجروح نموده بودند به اطلاع آنان رسید.
روز بیست‌وهشتم آبان نیز راهپیمایی آرامی در مخالفت با دولت نظامی و حمایت از برپایی حکومت اسلامی در سبزوار برگزار شد. روز دوم آذر، حسین سبزواری با آیت‌الله عباس واعظ طبسی تماس گرفت و از وی خواست تا حجت‌الاسلام عبدالکریم هاشمی‌نژاد را برای تبلیغات مذهبی به سبزوار دعوت کند.
روز بعد تظاهرات بزرگی با حضور سی‌وپنج هزار نفر از اقشار مختلف مردم در سبزوار برگزار شد. همزمان با فرا رسیدن ماه محرم چهارصد نفر از طلاب سبزوار به منظور انجام تبلیغات مذهبی و سیاسی به روستاهای اطراف اعزام شدند.
روز پنجم آذر تظاهرات عظیمی با حضور شصت‌هزار نفر از طبقات مختلف مردم بویژه روحانیان، فرهنگیان و دانش‌آموزان در سبزوار برگزار شد. در این روز ادارات و بانکها تعطیل بودند. در اداره شیر و خورشید سبزوار اعلامیه‌ای مبنی بر اینکه از روز عاشورا جنگهای چریکی آغاز می‌شود نصب شده بود.
در این ایام شایعات زیادی در سبزوار به گوش می‌رسید؛ توزیع اسلحه در بین مردم تهران و فرار سربازان با اسلحه از پادگان چهل‌دختر از جمله این شایعات بود.
روز سیزدهم آذر عده‌ای از روحانیان سبزوار به روستای «نامن» از توابع سبزوار رفتند و در اجتماع مردم سخنرانی کردند.
روز هجدهم آذر، روز خاصی در تاریخ مبارزات مردم سبزوار علیه حکومت شاه بود. به گزارش ساواک در تظاهرات این روز بر اثر تیراندازی مأموران حکومت پهلوی دو نفر به شهادت رسیدند و شش نفر مجروح شدند. روز بعد، تاسوعا، پیکر شهدا به مسجد جامع منتقل شد و شش‌هزار نفر از مردم اجتماع کردند و پیکر شهدا را تشییع نمودند. پس از این حادثه شهر ملتهب بود. به گزارش روزنامه کیهان، در تظاهرات روز عاشورا هفت نفر از مردم سبزوار به شهادت رسیدند. این روزنامه فهرست برخی از شهدا را منتشر کرد: ابراهیمی، طلوعی‌نیا، اعیانی و رازقندی.[5]
دو روز بعد در حادثه خونین دیگری، چماق‌داران حکومت پهلوی و مأموران حکومت با تظاهرکنندگان درگیر شدند و بر اثر تیراندازی مأموران پنج نفر به شهادت رسیدند و هفده نفر مجروح شدند.
پزشکان سبزوار در روز بیست‌وهفتم آذر به منظور همدردی با پزشکان مشهد که مورد هجوم مأموران حکومت پهلوی قرار گرفته بودند، اعلام کردند که به مدت یک هفته دست به اعتصاب خواهند زد.
روز هفتم دی تظاهراتی با حضور پانزده هزار نفر از مسجد جامع آغاز شد. در پایان این مراسم حجت‌الاسلام عبدوس سخنرانی کرد.[6] روز بعد نیز تظاهرات مشابهی برگزار شد. در سخنرانی این روز حجت‌الاسلام عبدوس از مردم خواست روز بعد مجسمه شاه را پایین بکشند؛ روز بعد مجسمه شاه پایین آورده شد.
در روز هجدهم دی، بانوان سبزواری راهپیمایی کردند. روز بعد نیز سبزوار شاهد تظاهرات بود. روز بیست‌ویکم دی شش‌هزار نفر از مردم سبزوار در مسیر خیابان بیهقی به راه افتادند و شعارهایی در حمایت از امام خمینی سردادند.[7] روز بعد نیز سبزوار شاهد تظاهرات مشابهی بود. بیست‌هزار نفر از مردم سبزوار در روز هفتم بهمن به راهپیمایی پرداختند. در روزهای نهم، سیزدهم و هفدهم بهمن 1357 نیز تظاهرات ادامه یافت تا انقلاب اسلامی در 22 بهمن به پیروزی رسید.
منابع:
ـ انقلاب‌اسلامی به روایت اسناد ساواک(دوره 25 جلدی)، مرکز بررسی اسناد تاریخی
ـ روزنامه اطلاعات
ـ روزنامه رستاخیز
ـ روزنامه کیهان
پی‌نوشت‌ها:
[1]. کیهان، ش 10585، ص 7
[2]. اطلاعات، ش 15735، ص 4
[3]. انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج 14، ص 396
[4]. رستاخیز، ش 1051، ص 18
[5]. کیهان، ش 10607، ص 6
[6]. امام جمعه سبزوار پس از انقلاب اسلامی
[7]. کیهان، ش 10611، ص 6
تعداد بازدید: 1132
