21 فروردین 1398
الهام صالح
یکی از مشکلاتی که مردم پیش از پیروزی انقلاب اسلامی با آن دست به گریبان بودند، تهیه مسکن بود. فعالیت‌هایی در این زمینه صورت می‌گرفت. به عنوان مثال در سال 1317 هجری شمسی، بانک رهنی و در سال 1331 نیز بانک ساختمان تاسیس شد تا تسهیلات مسکن را برای مردم ایجاد کند. در سال 1331 بانک ساختمان راه‌اندازی شد و در 1341 نیز تامین مسکن، از فصل‌های برنامه سوم دولت وقت قرار گرفت. در سال 1342 وزارت آبادانی و مسکن ایجاد شد و مدتی بعد با انحلال آن سازمانی با نام سازمان مسکن قد علم کرد. [1]
با این وجود، مشکل مسکن همچنان پابرجا بود و با افزایش قیمت نفت در بازار جهانی، شکل وخیم‌تری یافت: «بالا رفتن قیمت نفت در بازار جهانی و افزایش درآمد دولت از آن، طی سال‌های آخر برنامه چهارم و سال‌های آغاز برنامه پنجم عمرانی کشور و همچنین روند مهاجرت و توسعه شهرهای بزرگ به ویژه تهران، در اثر سیاست‌های غلط رژیم [پهلوی]، مسئله مسکن را به مرحله بحرانی و پیچیده‌تری رساند و فشار مسکن بر افراد جامعه به ویژه اقشار کم‌درآمد بیشتر شد و دلایل مختلف از جمله توسعه قطب‌های تولید و اشتغال در صنعت مونتاژ، برنامه‌های ناصحیح و ناهماهنگ و پراکندگی سازمان‌ها و تصمیم‌های متناقض، مشکل مسکن را تا شروع انقلاب اسلامی روز به روز شدت بخشید و مردم را در تنگنای بیشتری قرار داد.»[2]
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از موضوعاتی که بارها توسط امام خمینی(ره) مطرح شد، فقر و محرومیت مردم بود. این مسئله تا حدی برای ایشان اهمیت داشت که بارها در پیام‌ها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های خود درباره آن سخن گفتند و نسبت به فقر بیش از اندازه مردم انتقاد کردند. یکی دیگر از موضوعاتی که در این رابطه بارها مورد توجه ایشان قرار گرفت، زاغه‌نشینی در حاشیه شهرها بود که آن را از علل اصلاحات ارضی می‌دانستند: «در چند جای تهران یک محله‌هایی درست شده است که اینها، خیلی که خوب درست کرده باشند، یک خانه گلی؛ خودشان با هم دست به هم داده‌اند و یک خانه گلی درست کرده‌اند برای یک عائله‌ای... اصلاحات ارضی که کردند، مردم در دهات خودشان دیگر نتوانستند بمانند؛ به هم خورد اوضاعشان، نتوانستند در آنجا بمانند. هجوم کردند طرف شهرستان‌ها که بیشترشان طرف تهران آمدند و این بیچاره‌ها حالا آمده‌اند در تهران، بسیار ناگوار و سخت زندگی می‌کنند... اینها دارند در زاغه‌ها زندگی می‌کنند... آب ندارند، برق ندارند...» [3]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایشان بر همین اساس و برای از بین بردن فاصله طبقاتی، کاهش فقر و ایجاد سرپناهی برای مردم محروم، در پیامی، افتتاح حساب 100 و تاسیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی را خواستار شدند. [4]
امام خمینی(ره) در پیام خود، از دوران سازندگی به عنوان یک مرحله حساس از انقلاب یاد کردند که در آن باید مردم محروم و ستمدیده ایران از ثمرات انقلاب بهره‌مند شوند و شکوه نظام عدل اسلامی توسط افراد جامعه لمس شود. [5] بخشی از پیام امام(ره) درباره افتتاح حساب 100 به این شرح است: «این جانب حسابی به شماره یکصد (100) در تمام شعب بانک ملی افتتاح کرده و از همه کسانی که توانایی دارند دعوت می‌کنم که برای کمک به خانه‌سازی برای محرومان به این حساب پول واریز کنند و در هر محل از بین افراد صالح و مورد اعتماد گروهی حداقل مرکب از سه نفر از مهندسان و کارشناسان شهرسازی و خانه‌سازی و یک نفر روحانی و یک نماینده دولت انتخاب شوند تا با صرفه‌جویی و دقت کامل خانه‌های ارزان‌قیمتی بسازند و در اختیار محرومان قرار دهند...»[6]
امام خمینی(ره) در این پیام ابراز امیدواری کردند که همه افرادی که زمین‌های وسیعی در اختیار دارند، در این امر یاری‌رسان باشند و هر شخصی که می‌تواند انواع مصالح ساختمانی را تامین کند، به این موضوع کمک کند. امام خمینی همچنین از دولت خواستند تا تصمیمات لازم را در تامین آب، برق، آسفالت، وسایل ایاب و ذهاب، مدرسه، درمانگاه و دیگر نیازمندی‌های عمومی فراهم سازد. [7]
بخش دیگری از پیام امام خمینی(ره) خطاب به بنیاد مستضعفین بود: «بنیاد مستضعفین نیز باید به کمک این طرح بشتابد و از اموال مصادره شده خاندان پهلوی و اطرافیانش در این طرح استفاده شود و نیز دولت باید در طرح‌های اساسی و درازمدت خود برای حل این مشکل در سطح عموم طرح‌هایی تهیه کند و اکنون این یک تجربه تازه از بسیج نیروی ایمان جامعه در راه تعاون اسلامی و مبارزه با محرومیت است که ملت با توفیق الهی باید از آن نیز سرافراز درآید...» [8]
به این ترتیب بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در تاریخ 21 فروردین سال 1358 به فرمان امام خمینی تاسیس شد تا مسکن محرومان را تامین کند و متولی توسعه و عمران روستاهای کشور و ساخت واحدهای مسکونی در شهرها باشد. اساسنامه این نهاد (که در 25 اردیبهشت، فعالیت خود را آغاز کرد)، در 17 آذر سال 1366 به تصویب مجلس شورای اسلامی و در 9 دی همین سال به تصویب شورای نگهبان رسید. [9]
اهمیت تاسیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به حدی است که آیت‌الله خامنه‌ای هر سال در سالروز افتتاح حساب 100، مبلغی را برای کمک به ساخت مسکن محرومان به این حساب اختصاص می‌دهند. ایشان تاسیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی را یکی از مهم‌ترین یادگارهای امام خمینی می‌دانند و آن را یکی از برکات مستمر و صدقات جاریه امام توصیف می‌کنند. [10]
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی که ریاست فعلی آن را علیرضا تابش بر عهده دارد، در تهران، دارای دفتر مرکزی و در مراکز استان‌‌ها دارای شعب اصلی و فرعی است که اهداف متعددی را دنبال می‌کند. مطالعه و بررسی در زمینه تشخیص نیازمندی‌های مسکن محرومان، طرح مجتمع‌های زیستی و واحدهای مسکونی ارزان و اجرای آن، تهیه زمین مورد نیاز طرح‌ها و پروژه‌های بنیاد و آماده سازی آنها، کمک برای تامین مصالح ساختمانی و تهیه طرح‌های هادی و اصلاح معابر در روستاها برخی از این اهداف است. همچنین بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، ارائه طرح‌های لازم برای بازسازی مناطق آسیب‌دیده در اثر جنگ، سیل، زلزله و سایر سوانح طبیعی را جزو اهداف خود قرار داده است. بنیاد مسکن در بخش‌هایی مانند عمران روستایی، معاونت بازسازی و مسکن روستایی و معاونت مسکن شهری به فعالیت می‌پردازد. هر یک از این بخش‌ها هم فعالیت‌های خاص خود را دارا هستند. [11]
در بخش عمران روستایی، برنامه‌هایی مانند صدور اسناد مالکیت املاک روستایی، بهسازی بافت باارزش روستایی، ساماندهی سکونت‌گاه‌های روستایی، بهسازی روستاهای نمونه و اجرای طرح هادی روستایی انجام می‌شود.
مقاوم‌سازی مسکن روستایی و بازسازی و طرح جامع مسکن روستایی هم جزو فعالیت‌های معاونت بازسازی و مسکن روستایی است. معاونت مسکن شهری نیز این فعالیت‌ها را بر عهده دارد: «مسؤلیت برنامه‌ریزی، تامین زمین، انجام مطالعه‌ها و تهیه طرح‌های لازم برای احداث پروژه‌های مسکن برای افراد کم‌درآمد، تامین منابع اعتباری اعم از تسهیلات بانکی و منابعی از بنیاد مسکن و کمک‌های دولتی به حساب 100، مدیریت ساخت مسکن مهر در شهرهای زیر 25 هزار نفر و ساخت و طراحی ساختمان‌های اداری و رفاهی.» [12]
بنیاد مسکن از ابتدای تاسیس تاکنون طرح‌هایی مانند کمک برای تامین مصالح ساختمانی، بهسازی بافت روستاها، بهسازی روستاهای نمونه، مسکن مهر، انجمن خیریه مسکن‌ساز، نوسازی و مقاوم‌سازی واحدهای روستایی، بازسازی مناطق آسیب‌دیده در اثر جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، بازسازی مناطق آسیب‌دیده در اثر سیل، زلزله و سایر سوانح طبیعی را در راستای تهیه مسکن برای اقشار مختلف مردم انجام داده است.[13]
[1] هیات نویسندگان دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا، روزها و رویدادها، تهران: نشر رامین، 1376، ج 1، ص 159
[2] همان، صص 159 و 160
[3] خمینی(ره)، روح‌الله، صحیفه امام خمینی(ره)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1385، ج 4، ص 67 و 68
[4] خمینی(ره)، روح‌الله، صحیفه امام خمینی(ره)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ سوم 1379، ج 6، ص 519
[5]. همان
[6]. همان
[7] همان
[8] همان
[9] سایت بنیاد مسکن
[10] پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای
[11] سایت بنیاد مسکن
[12] سایت بنیاد مسکن
[13] سایت بنیاد مسکن
تعداد بازدید: 950
