13 بهمن 1397
داوود آسایش نائینی
کتاب «خاطراتی ناب از انقلاب در چهارمین قیام» درباره نحوه شکل‌گیری انقلاب در کازرون و حوادث سالهای 1353 تا 1363 است. «علی‌اصغر دریاب» نویسنده کتاب، که در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی مسئولیت دفتر حزب جمهوری اسلامی و دفتر امام جمعه شهر را بر عهده داشته، به ذکر خاطرات خویش در خصوص وقایع انقلاب پرداخته است. در سراسر کتاب تصاویری از چهره‌های انقلابی و اعلامیه‌ها و نشریات آن زمان درج شده است.
این کتاب شامل مقدمه‌ای کوتاه و دارای 9 فصل است. جز فصل اول که در آن به تاریخچه‌ای کلی از جنبش‌های مذهبی و مردمی از دوران قاجار تا انقلاب اسلامی پرداخته شده؛ بقیه کتاب در خصوص شکل‌گیری و روند شکل‌گیری انقلاب در شهرستان کازرون است. نویسنده در خصوص اطلاق نام «چهارمین قیام» بر کتاب می‌نویسد: «آری قطار انقلاب در سلسله قیام‌های مردمی که از 19 دی ماه 56 از قم آغاز شد و از تبریز و یزد گذشت؛ در چهارمین ایستگاه به کازرون رسید و مردم ما در گرامیداشت شهدای یزد کاری کردند کارستان».(ص 22)
در فصل اول «تحت عنوان مروری بر قیام‌های مردمی ایران در دوران معاصر» به‌طور گذرا به نهضت تنباکو، نهضت مشروطیت، قیام‌های مختلف در دوران رضاخان و پهلوی دوم، و به خصوص قیام امام خمینی پرداخته شده است. تشکیلات سیاسی ـ مذهبی در حسینیه ارشاد با محوریت شهید مطهری و دکتر شریعتی، فدائیان اسلام، هیئت‌های مؤتلفه، حزب ملل اسلامی، جبهه آزادیبخش ملی ایران (فعالیت هواداران آنها در اکثر شهرها و از جمله کازرون محسوس بود و به امتی‌ها مشهور بودند)، سازمان مجاهدین خلق و چریک‌های فدایی خلق به صورت مختصر در این فصل مورد توجه قرار گرفته‌اند.
فصل دوم «مروری بر شکل‌گیری انقلاب در کازرون» است. مهمترین عوامل بیداری مردم در این شهر عبارتند از:
ـ ارتباط روحانیون و متدینین بازاری با مرکز و پخش نوار سخنرانی و اطلاعیه‌های امام خمینی در شهر
ـ عزیمت طلاب جوان و تحصیل کرده از حوزه‌های علمیه در ماههای محرم و صفر و ماه مبارک رمضان به شهر
ـ انتقال برخی از فرهنگیان انقلابی از شهرهای بزرگ به این شهر و برقراری ارتباط با جوانان و تشکیل جلسات پنهانی
ـ تردد دانشجویان از تهران، مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان به این شهر و نقل اخبار و اتفاقات کشور
ـ فعالیت انقلابیون در گروههای کوچک و تشکیل کلاس‌های ایدئولوژیکی و سیاسی در مساجد، خانه‌ها و روستاهای اطراف
ـ توزیع کتب و جزوات حسینیه ارشاد و انتشارات قم و تهران در میان جوانان
ـ فعالیت هیئت‌های مذهبی در ماههای محرم و صفر
نویسنده کتاب در این فصل به ذکر چند خاطره از جمله سفر شاه به کازرون، شرکت در نماز جماعت، انقلابی‌های جهرم در مدارس کازرون و... به‌خصوص عضویت در انجمن امور دینی پرداخته است. وی درباره این انجمن می‌نویسد: «انجمن امور دینی کازرون یک تشکیلات سیاسی مذهبی و شاخه‌ای از یک تشکیلات مذهبی در تهران و قم بود که در زمینه مبارزه با بهائیت فعالیت داشت و در مرکز به نام انجمن ضدبهائیت یا همان انجمن حجتیه شناخته می‌شد اما بر خلاف تشکیلات تهران دوستان ما در کازرون فعالیت خود را منحصر به مبارزه با بهائیت نکرده بلکه در همه زمینه‌های مذهبی گسترش داده و تا اندازه‌ای استقلال خود را از مرکز حفظ می‌کردند».(ص 80)
دو طرز فکر متضاد در انجمن کازرون وجود داشت؛ فعالیت پیشکسوتان عمدتاً معطوف به مبارزه با بهائیت بود، اما اعضای جوان بر مبارزه با رژیم شاه پافشاری می‌کردند. تبعید آیت‌الله مدنی به نورآباد ممسنی و دیدار جمعی از اعضای انجمن از جمله مطالب قابل توجهی است که در این کتاب به آن اشاره گردیده است.
از جمله عواملی که منجر به گسترش فعالیتهای مذهبی و سیاسی در کازرون گردید عبارتند از: ابداع روش‌های جدید در تبلیغات دینی و دعوت از اساتید مجرب حوزه و دانشگاه برای برگزاری سخنرانی و کنفرانس، سخنرانی‌های استاد سیدعلی‌اکبر پرورش، سخنرانی‌های آقای قرائتی، شروع کلاس‌های قرآن و احکام، تأسیس کتاب‌فروشی اسلامی در شهر، تبعید آیت‌الله مدنی به نورآباد ممسنی، ورود اشعار انقلابی در نوحه‌های مذهبی و...
در فصل سوم «وقایع سرنوشت‌ساز سال 57» ذکر گردیده‌اند. در 19 اردیبهشت ماه سال 57 مسجد مرکزی شهر (مسجد نو) برای برگزاری مراسم چهلم شهدای یزد آماده گردید. سخنران‌این جلسه، حجت‌الاسلام محمدعلی انصاری بود که با سخنرانی آتشین خود مردم را به وجد آورد. پس از پایان سخنرانی موج جمعیت به حرکت درآمد و همه یک‌صدا فریاد می‌زدند: مرگ بر شاه و مرگ بر دیکتاتور. در جریان این راهپیمایی تنها مشروب‌فروشی شهر تخریب گردید. همچنین اولین شهید کازرون به نام «منصور محسن‌پور» به شهادت رسید. در روز دوم و در جریان مراسم ختم، «شهید ماندنی» که پیراهن خونین شهید فوق‌الذکر را در دست داشت به شهادت رسید.
در روز 22 اردیبهشت موج دستگیری‌ها در کازرون آغاز گردید و عده‌ای از روحانیون، بازاری‌ها و اداری‌ها که در تظاهرات نقش داشتند، توسط مأموران شهربانی بازداشت گردیدند که نویسنده کتاب هم جزو یکی از آنها بود. افراد بازداشتی به زندان کازرون منتقل شده و پس از چند روز برای بازجویی به دادگاه نظامی شیراز و سپس زندان عادل‌آباد منتقل کردند. چند تن از اشخاص مؤثر در تظاهرات نیز متواری شده که در طول یکی دو ماه بعد دستگیر و روانه زندان شدند.
از جمله خاطراتی که نویسنده کتاب بدان اشاره کرده، ورود تیم سیدمهدی هاشمی به این زندان است. وی پس از ورود به زندان برنامه‌های تبلیغاتی خود را شروع کرده و کلاس‌های مختلفی برای زندانیان تشکیل داد. در این فصل به‌طور مختصر به گوشه‌ای از فعالیتهای نامبرده پرداخته شده است. سرانجام تا اواخر شهریور و اوایل مهر ماه، زندانیان با قید ضمانت‌نامه و اظهارنامه کتبی از زندان آزاد می‌گردند.
در فصل چهارم به «وقایع مهرماه تا پیروزی انقلاب» اشاره شده است. تلاش برای توجیه روحانیون ساکت و بی‌تفاوت، جمع‌آوری مخفیانه عکس‌های شاه از اتاق‌های اداره مخابرات، انتقال باطری 24 ولت مخابرات برای سیستم صوتی و بلندگوهای سیار مراسم عزاداری ماه محرم، پارچه‌نویسی و دیوارنویسی از جمله اقداماتی است که توسط نویسنده و دیگر انقلابیون در طی این مدت انجام گردیده است. اعزام کاروانی از کازرون به تهران برای استقبال از امام از جمله موضوعاتی است که به آن پرداخته شده و نویسنده که در میان آنان حضور داشته به نقل خاطرات خویش در‌این‌باره پرداخته است. وی می‌نویسد: «در یکی از شب‌ها بعضی از دوستان پیشنهاد کردند بهتر است کاروان ما به صورت رسمی و با نام شهرستان کازرون در تظاهرات شرکت کنند و چون همه قبول کردند تصمیم گرفتیم از روز بعد تظاهرات را به صورت دسته‌جمعی و با تابلوی رسمی و مشخصات کامل برگزار کنیم.» (ص 165)
از فصل پنجم به بعد در خصوص حوادث پس از پیروزی انقلاب نگاشته شده که اتفاقات آن به مراتب بیش از گذشته است. در کازرون هم مانند دیگر شهرها، کمیته انقلاب اسلامی تشکیل شد و کار دستگیری عوامل ضدانقلاب و حفظ امنیت شهر و منطقه را بر عهده گرفت. این کار در اینجا به خصوص با توجه به نزدیکی این شهر به گذرگاه‌های آبی خلیج‌فارس و احتمال فرار سران طاغوتی حساسیت بیشتری داشت.
پس از پیروزی انقلاب، احزاب و گروه‌هایی که هر کدام مدعی مبارزه با حکومت ستمشاهی بودند، فعالیتهای خود را آغاز کرده و به خصوص در صدد جذب جوانان برآمدند. احزاب کمونیستی و گروههای چپ در کازرون زیاد دوام نیاوردند؛ اما جلسات سخنرانی سازمان مجاهدین خلق که بیشتر در مسجد مرکزی شهر برگزار می‌شد اغلب محل کشمکش‌های سیاسی و جروبحث‌های طولانی و زیادی می‌گردید که تا ساعت‌ها ادامه داشت و به خیابان‌ها هم کشیده می‌شد. گاهی کار به درگیری فیزیکی می‌کشید؛ به طوری که می‌توان گفت در سال اول پس از پیروزی انقلاب، شهر جولانگاه این گروه و سایر گروههای سیاسی با گرایشات چپ و مخالف بود که همه در مخالفت با نظام اسلامی اشتراک نظر داشتند.
چند هفته‌ای که از پیروزی انقلاب گذشت، سازمان مجاهدین تشکیلاتی به نام «جوانان مسلمان کازرون» ایجاد کرد و تعدادی از جوانان احساساتی جذب آن شدند. این تشکیلات در اسفند ماه 1357 به‌طور رسمی موجودیت خود را اعلام کرد و و دست به سازماندهی وسیعی زد. با تشکیل حزب جمهوری اسلامی، اطلاعیه‌های تندی علیه حزب از سوی این تشکیلات صادر می‌گردید. در اردیبهشت ماه 1358 حکم تأسیس حزب جمهوری اسلامی از دفتر مرکزی کسب گردید و در تاریخ 16 اردیبهشت 1358 اولین جلسه آن معروف به شورای 15 نفره تشکیل گردید. شورای موقت کمتر از دو ماه دوام داشت و در تاریخ 20 خرداد 58 شورای جدید مرکب از 7 نفر تشکیل شد. در تاریخ 6 خرداد 1359 مجددا شورای جدید حزب انتخاب گردیدند و هر هفته در حضور امام جمعه تشکیل جلسه داده و به رتق و فتق امور شهر می‌پرداختند.
در فصل ششم به مهمترین وقایع سال 58 در کازرون پرداخته شده است. تأسیس کمیته انقلاب اسلامی که پیشتر به آن اشاره شد؛ انتصاب امام جمعه کازرون، راه‌اندازی تشکیلات حزب جمهوری اسلامی، تشکیل سپاه پاسداران، انتصاب رئیس دادگاه انقلاب، انتصاب اولین فرماندار کازرون، تشکیل اولین شورای شهر، برگزاری اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری از جمله رخدادهای مهم در این سال بود.
اهم وقایع سال 1359 در فصل هفتم کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. این سال را می‌توان دوره اوج فعالیت منافقین (سازمان مجاهدین خلق) دانست. کازرون هم از‌این وضعیت مستثنی نبود و ساختمان مقرشان همه روزه محل درگیری و زدو‌خورد بود. به همین خاطر تخلیه این محل در دستور کار شورای تامین شهر قرار گرفته بود. اما آنها در مقابل این مسئله مقاومت نموده و کار به درگیری و پرتاب سنگ انجامید که با دخالت سپاه کار تخلیه انجام گرفت. اما مشکلات ایجاد شده توسط منافقین پایان نیافت و درگیریها همچنان ادامه یافت.
در فصل هشتم به نقش و فعالیتهای حزب جمهوری اسلامی کازرون در نخستین سالهای دفاع مقدس پرداخته شده است. فراخوان برای آموزش نظامی داوطلبان اعزام به جبهه، برگزاری دوره آموزشی کمک‌های اولیه برای خواهران، تشکیل ستاد پشتیبانی جبهه و جنگ و جمع‌آوری کمک‌های مردمی، اعزام کاوان حامل کمک‌های مردم به جبهه و... از جمله فعالیتهای این دوره بود. حزب جمهوری اسلامی کازرون در طول جنگ بیش از 20 شهید تبدیل انقلاب نمود. از دیگر وقایعی که در این فصل بدان پرداخته شده، سفر شهید بهشتی به کازرون است که با استقبال باشکوهی از سوی مردم این شهر مواجه گردیده و ایشان هم سخنرانی کم‌نظیری را ایراد نمودند.
وقایع سال 61 به بعد در آخرین فصل کتاب مورد بررسی قرار گرفته‌اند. انتخابات اولین دوره مجلس خبرگان رهبری در استان فارس، برگزاری جلسات سخنرانی و تبلیغات توسط آقای قرائتی، ملاقات با حضرت امام، همایش بزرگداشت علامه طباطبایی، تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی کازرون و... ازجمله رویداهایی است که در این بخش کتاب مورد اشاره قرار گرفته‌اند.
کتاب «خاطراتی ناب از انقلاب در چهارمین قیام به انضمام: تحلیلی بر شکل‌گیری انقلاب اسلامی: حوادث سالهای 1353 تا 1363» به قلم علی‌اصغر دریاب در 416 صفحه؛ توسط انتشارات نوید شیراز در سال 1396 به چاپ نخست رسیده است.
تعداد بازدید: 1201
