12 بهمن 1394
ساره جمالی
بازگشت امام خمینی(ره)، پس از بیش از 14 سال تبعید، از نقاط عطف تاریخ ایران است. در شرایطی که مبارزه علیه حکومت پهلوی در داخل و خارج از کشور شدت یافته بود، بحث بازگشت امام از فرانسه به ایران نیز مطرح گشت. امام همواره بازگشت به ایران را منوط به خروج شاه از کشور اعلام می‌کردند. پس از خروج شاه در روزهای آخر دی 1357، خبر بازگشت قریب‌الوقوع امام خمینی(ره) در رسانه‌های خبری انتشار یافت. محمدرضا پهلوی که صدای انقلاب مردم را شنیده بود، پس از انتخاب شاپور بختیار به عنوان نخست‌وزیر و تشکیل شورای سلطنت، در 26 دی 1357 ناچار به ترک ایران شد. غیر قانونی دانستن دولت بختیار از سوی امام باعث اوج‌گیری مجدد تظاهرات و مبارزات مردم شد.
بختیار یگان‌های گارد شاهنشاهی را برای نمایش قدرت خود به رژه در حضور خبرنگاران خارجی واداشت و ارتش را به بستن فرودگاه‌های کشور و متوقف نمودن پروازهای خارجی وادار نمود.
این اخبار، مردمی را که برای بازگشت امام لحظه‌شماری می‌کردند به تظاهرات واداشت. مردم خواستار بازگشت امام و باز شدن فرودگاه‌ها بودند. حکومت پهلوی در وضعیت نامطلوبی قرار گرفته بود. در یک سو بختیار امید چندانی به حمایت ارتش نداشت و در همین زمان سید جلال تهرانی، رئیس شورای سلطنت، ضمن استعفا در پاریس و در محضر امام، غیر قانونی بودن شورای سلطنت را نیز اعلام نمود. تنی چند از خلبانان شرکت هواپیمایی ملی ایران اعلام کردند که به پاریس خواهند رفت و امام خمینی(ره) را با هواپیمای 747 به تهران باز خواهند گرداند.
بختیار که از ارسال نامه به امام و طرح سفر به پاریس و مذاکره با ایشان موفق به کسب مشروعیت و یافتن راه نجات نشده بود، از یک سو حاضر به سپردن حکومت به انقلابیون نبود و از سوی دیگر خود نیز تسلطی بر اوضاع کشور و امکان تغییر شرایط آن نداشت.
منحرف ساختن هواپیما به کشور دیگر، منهدم نمودن آن و مسدود کردن باند فروگاه، سه راه حلی بود که سران ارتش پهلوی به همراه ژنرال هایزر، فرستاده آمریکا به ایران برای جلوگیری از ورود امام پیشنهاد کردند. اما تبعات جهانی و انعکاس خبری این امر در سراسر دنیا به همراه چند پارگی نظری در میان مسئولان سیاست خارجی امریکا، هرنوع برخورد و درگیری را فاجعه‌آمیز جلوه می‌داد.
تحصن در دانشگاه تهران که با حضور جمعی از روحانیون متعهد و مبارز نظیر شهید بهشتی، شهید مطهری، شهید مفتح، آیت‌الله خامنه‌ای و جمعی دیگر از روحانیون مبارز سازماندهی شده بود، به صورت گسترده مورد حمایت مردم، علما و مراجع تقلید قرار گرفت و تا زمان بازگشایی فرودگاه نیز ادامه یافت. حمایت مردمی از حرکت روحانیون به همراه فرار سربازان، درجه‌داران و افسران جوان از پادگان‌ها، اوضاع را به گونه‌ای درآورده بود که بختیار نمی‌توانست به طور نامحدود فرودگاه‌ها را بسته نگه دارد.
بختیار ناگهان اعلام کرد که فرودگاه برای ورود آیت‌الله خمینی باز است. اگر چه بختیار دلیل این تصمیم را ناتوانی خود از منع بازگشت یک تبعه ایرانی به کشورش اعلام داشت، اما ویلیام سولیوان، آخرین سفیر آمریکا در ایران، در این باره می‌نویسد: «بختیار گفت: با تدابیری که پیش‌بینی کرده، پس از مراجعت آیت‌الله خمینی اوضاع به نفع حکومت او تغییر خواهد کرد.»
فارغ از آنکه بختیار با این تصمیم خود چه هدفی را دنبال می‌کرد، عقب‌نشینی او و باز شدن فرودگاه‌ها حکایت از پیروزی امام و مردم ایران در مبارزه علیه حکومت پهلوی داشت. خبر بازگشت امام در روزنامه‌های عصر 11 بهمن از یک سو نشان از استیصال ارتش و دولت حکومت پهلوی داشت و از سوی دیگر تدارکات وسیع کمیته استقبال برای ورود امام به ایران را به نمایش می‌گذاشت. مهم‌ترین وظیفه این کمیته، اجرای برنامه استقبال بود و حساس‌ترین بخش این برنامه نیز حفظ امنیت جانی امام در فرودگاه و در طول مسیر حرکت ایشان ـ از فرودگاه تا بهشت زهرا ـ بود.
سرانجام روز 12 بهمن 1357 امام خمینی(ره) عازم ایران شدند. امام پیش از ترک نوفل‌لوشاتو در پیامی از مهمان‌نوازی فرانسویان تشکر کردند و در فرودگاه پاریس به سوالات خبرنگاران پاسخ دادند. ایشان در مورد دولت بختیار، مواضع قبلی خود را تکرار کردند و گفتند: «ملاقات را نمی‌پذیرم، مگر آنکه استعفا بدهد و کنار برود.» همچنین در مورد ارتش فرمودند: «ما از ارتش می‌خواهیم که هر چه زودتر به ما متصل شود. ما می‌خواهیم ارتش مستقل باشد و از قید اجانب خارج شود، آزاد شود. آنها فرزندان ما هستند. ما به آنها محبت داریم باید به دامن ملت بیایند و ارتش و ملت از همدیگر هستند. ارتش باید از دولت غاصب کنار برود، تا مردم تکلیفشان را با او معین کنند.»
هواپیمای حامل امام خمینی(ره) در 12 بهمن از فرودگاه شارل دوگل به پرواز درآمد و رهبر انقلاب را به فرودگاه مهرآباد تهران رساند. 150 تن خبرنگار خارجی که از عمده‌‌ترین شبکه‌های خبری دنیا بودند، همراه امام بودند. نیمی از صندلی‌های بوئینگ 747 ایرفرانس خالی بود. در حالی که هواپیمای چارتر ایرفرانس گنجایش بیش از 400 نفر را داشت، اما از پذیرش حدود 250 مسافر خودداری نمود تا بتواند به اندازه کافی سوخت‌گیری کند و در صورت عدم فرود در تهران به پاریس بازگردد. این مطلب نشان دهنده نگرانی از احتمال عدم موفقیت و شکست پرواز بود. با این حال امام مصرانه و در کمال آرامش اعلام کردند که به کشور باز می‌گردند. آرامش امام در طول پرواز برای تمام خبرنگاران و همراهان ایشان شگفت‌انگیز بود.
وقتی هواپیمای حامل امام خمینی(ره) و همراهان ایشان در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست، بی‌سابقه‌ترین استقبال تاریخی رقم خورد. مردم از شهرهای گوناگون خود را به تهران رسانده بودند. روزنامه‌ها طول جمعیت استقبال کننده را 32 کیلومتر و تعداد افراد حاضر را بیش از 3 میلیون نفر تخمین زدند.
امام پس از ابراز تشکر از استقبال کنندگان، دولت بختیار را غیر قانونی و غاصب و حضور خود در میان مردم و فرار شاه از ایران را نتیجه زحمات همه طبقات ملت و رمز این پیروزی را در وحدت کلمه دانستند.
این مراسم که به مدت بیست دقیقه توسط تلویزیون دولتی ایران به طور زنده پخش می‌شد، ناگهان با ظاهر شدن عکس شاه بر روی صفحه تلویزیون قطع گردید. عده‌ای عصبانیت نظامیان از نواخته نشدن سرود شاهنشاهی و عده‌ای همانند بختیار، حمله عوامل ناشناس کمونیستی را دلیل قطع پخش زنده مراسم استقبال از امام اعلام کردند. به هر روی قطع پخش زنده مراسم ورود امام، در شهرهای ایران، بازتاب دیگری پیدا کرد، عده‌ای تلویزیون‌های خود را شکستند و عده‌ای دیگر دچار نگرانی برای سلامتی امام شدند. اما در تهران، امام خمینی(ره) پس از سخنرانی در فرودگاه، در میان استقبال چند میلیونی مردم که در سرتاسر مسیر فرودگاه تا بهشت زهرا گردآمده بودند، وارد بهشت زهرا شدند. ایشان در سخنرانی در کنار مزار شهیدان انقلاب اسلامی، که یکی از پرجمعیت‌ترین اجتماعات تاریخ ایران بود، با تأکید بر نقش مردم در تعیین سرنوشت خود، غیر قانونی بودن حکومت پهلوی و زیرمجموعه‌های آن را مطرح کردند و مصایبی که مستقیماً ناشی از این حکومت است بر شمردند و خطوط آینده انقلاب را ترسیم کردند.
منبع:
روزنامه‌های اطلاعات و کیهان 12 بهمن 1357
تعداد بازدید: 1487
